بدنسوزی با مشاوره غلط مربیان بدنسازی/چه کسی پاسخگوی تجویزهای اشتباه است؟

به گزارش خبرنگار گروه اجتماعی باشگاه خبرنگاران جوان؛بدنسازی یکی از رشته های مورد علاقه جوانان به شمار می رود. آنها که علاقه به داشتن بدنی عضلانی با شکم های شش تکه دارند رو به ورزشی آورده اند که بیشتر با آهن و وزنه سر و کار دارند.

بدنسازی رشته ای است که عضلات بدن را می سازد و شکل و شمایل زیبایی به آن می دهد و این امر با تلاش زیاد و تمرینات مستمر به دست می آید.

آنها که سالها این تمرینات سخت را انجام می دهند، بدنشان آنقدر ورزیده می شود که بعد از رها کردن تمرینات نیز تا مدت ها ورزیدگی خود را حفظ کرده و بدنشان از فرم نمی افتد.

اما عده ای از جوانان قصد دارند ره صد ساله را یک شبه طی کنند و به همین منظور جذب تبلیغات مربیان بدنسازی می شوند و به استفاده از هورمون های مختلف و مکمل های غذایی و داروهای مختلف روی می آورند.

این روزها استفاده از انواع هورمون های نیروزا میان جوانانی که تب داغ تناسب اندام و عضلانی شدن را در سر دارند رایج شده است. بعضی از این ورزشکاران که هم ورزشکار حرفه ای و هم مبتدی جزو آنها هستند، بدون توجه به عوارض هورمون ها و فقط برای رسیدن به هدف کاذبی که در سر دارند سلامتی شان را به خطر می اندازند.

بعید به نظر می رسد ورزشکار باشید و برای یک بار استفاده از این هورمون ها به شما پیشنهاد نشده یا اسم آنها در باشگاه ها به گوش تان نرسیده باشد. دانشمندان دریافته اند استروئیدهای آنابولیک می توانند رشد ماهیچه های اسکلتی را در جانوران آزمایشگاهی تقویت کنند. پس از این کشف، وزنه برداران و بدنسازان و سپس ورزشکاران سایر رشته های ورزشی از این ترکیبات استفاده کردند. به این ترتیب، استفاده نادرست از استروئیدها در میان ورزشکاران شایع شد.

این داروها براساس تنوعی که دارند، تاثیرات منفی مختلفی بر سیستم غدد بدن بر جای می گذارند . برخی از این داروها می توانند عقیم شدن و حتی مرگ را به دنبال داشته باشند، گذشته از این موارد هورمون های رایج در بدنسازی حتی آثار منفی بر کبد و کلیه ها هم می گذارند.

سیستم گوارشی بدن وظیفه دارد غذاهایی را که می خورید هضم کند و ماده مغذی موجود در مواد غذایی را در قسمت های مختلف بدن توزیع کند. قرص های چربی ساز مانع از رسیدن مواد مغذی کافی به قسمت های مختلف بدن می شود و تمام مواد غذایی را به عنوان چربی دفع می کند. نرسیدن مواد مغذی به بدن باعث سوء هاضمه، گرسنگی و پایین آمدن وزن می شود.

شما باید بدانید که هنگام ورزش کردن، برای کاهش وزن، چگونه می توان چربی را از بدن دفع کرد. 

دانستن این روش ها نه تنها برای حذف سلول های چربی اضافه بلکه برای دفع سموم موجود در چربی ها هم مهم است. شما با افزودن مواد خاص به رژیم غذایی روزانه خود می توانید روند کاهش وزن را سرعت ببخشید. مصرف آب، دانه سویا، میوه جات و سبزی ها و استفاده از چای سبز می تواند بسیار در روند چربی سوزی و دفع سموم از بدن شما کمک کند.

وی در مورد عوارض هورمون‌ها و شبه‌هورمون‌ها گفت: درنتیجه مصرف خودسرانه این هورمون‌ها، سطح کلی هورمون‌ها در بدن افراد به هم می‌ریزد.

مرکز کنترل رفتارهای جنسی در مغز، نزدیک قسمت کنترل رفتار قرار دارد. وقتی سطح هورمون‌های جنسی که عموما جزو هورمون‌های مردانه هستند تغییر می‌کند، رفتار فرد مصرف‌کننده نیز به طور خشونت‌آمیزی تغییر می‌کند. از دیگر عوارض این هورمون‌ها دیابت، پرفشاری و سکته‌های مغزی، قلبی و مشکلات کبدی و کلیوی است. از آنجا که هورمون‌ها به‌صورت تزریق استفاده می‌شوند، درصورتی که از سرنگ تمیز استفاده نشود، عوارض مصرف هورمون با بیماری‌هایی مانند هپاتیت و ایدز بیشتر می‌شود.

متأسفانه ورزشکاران برای اینکه شکل و تناسب هیکل خود را به هر قیمتی حفظ کنند به این هورمون‌ها و شبه‌هورمون‌ها روی می‌آورند و از این عوارض غافل می‌شوند.ورزشکاران باید بدانند که همه آنها نیاز به مصرف مکمل ندارند و فقط با تجویز متخصصان این امر مجاز هستند.

محمدیان در این باره گفت: هورمون‌ها و شبه‌هورمون‌ها (تحریک‌کننده هورمون‌های بدن) ازجمله موادی هستند که برای بدن ورزشکاران مضرند و در لیست ممنوعه قرار دارند. برخی دیگر از این مکمل‌ها که در این لیست قرار ندارند مثل اسید آمینه، کراتین، پودرهای پروتئینی Bcaa ممنوع نیستند ولی نحوه استفاده و شرط سنی مصرف‌کننده دارند. به‌طور مثال افراد زیر 18سال به هیچ عنوان حق استفاده خودسرانه از این مواد را ندارند و باید با چکاپ‌های سلامتی و تحت شرایط بسیار خاص این مواد توسط پزشک برایشان به‌صورت دارو تجویز شود. متأسفانه افراد غیرمتخصص علاوه بر اینکه چنین موادی را تجویز می‌کنند، دوز مصرف نیز پیشنهاد می‌دهند.

دوز‌هایی که روی بسته‌بندی این هورمون‌ها چاپ شده، دوز‌های تجاری است. فروشنده‌ها به‌دنبال مصرف بیشتر مصرف‌کننده هستند.

وی ادامه داد: مکمل‌ها باید آرم و لوگوی وزارت بهداشت و بارکد شبنم داشته باشند. دیده شده که در قوطی مکمل‌های اصلی و استاندارد، داروهای تقلبی ریخته شده است. بنابراین برای خرید این مکمل‌ها باید به داروخانه‌های مجاز مراجعه شود.

شهرزاد محمدیان افزود: متاسفانه طیف گسترده ای از مکمل های بدنسازی به صورت غیرقانونی وارد کشور می شوند که نمی توانیم بر روی سلامت آنها تکیه کنیم و بسیاری از این مکمل ها آلوده به مواد نیروزا و آنابولیک استروئیدی هستند که می تواند خطرات بسیاری را برای بدن داشته باشند.

وی درتعریف مکمل های غذایی گفت: مکمل های غذایی به آن دسته از مواد گیاهی و مواد مغذی گفته می شود که فرد با هدف بالا بردن سطح عملکرد ورزشی خود در کنار رژیم غذایی اش به استفاده این مکمل ها روی می آورد اما متاسفانه در میان انبوه مکمل های بدنسازی، مکمل هایی که برای ورزشکاران فایده داشته باشند انگشت شمارند و بیشتر این مکمل ها نه تنها فایده ای برای ورزشکاران ندارد بلکه برعکس عوارضی سوء نیز با مصرف این مکمل ها برای آنها بوجود می آید.

محمدیان ادامه داد:مکمل های غذایی به چند دسته تقسیم می شوند یک دسته مکمل های غذایی و مواد مغذی اند که شامل ویتامین ها و املاح و الکترولیت ها هستند دسته دوم مکمل های نیروزا هستند که بیشتر امکان خطر دارند و امکان دارد آلوده به استروئید باشند. متاسفانه اکثر مکمل هایی که در بازار وجود دارند و بیشتر بدنسازان اثرات خوبی برای افزایش حجم عضلات خود با مصرف آنها دیده اند بیشتر احتمال می رود این مکمل ها آلوده به هورمون ها باشند.

محمدیان گفت:مصرف مکمل های بدنسازی در نوجوانان می تواند باعث کاهش رشد جسمی و بروز عقیمی در دوره های بعدی شود. اگر این مکمل ها در فرم های تزریقی استروئیدی باشد بسیار خطرناک است و می تواند موجب انتقال ویروس های HIV و یا حتی هپاتیت به افراد بدنساز شود.

وی افزود: در برخی از باشگاه های بدنسازی بسیاری از افراد به دلیل محدودیت هایی که در مصرف این مکمل های تزریقی دارند و می خواهند به صورت غیرقانونی این مکمل ها را تزریق کنند معمولا با استفاده از سرنگ های مشترک اقدام به تزریق می کنند و یا ممکن است سرنگ های تهیه شده برای تزریق آلوده باشد که نهایتا منجر به ابتلای فرد به هپاتیت و یا HIV می شود.

محمدیان تاکید کرد: دوز توصیه شده در برچسب بسیاری از مکمل های بدنسازی، دوزهای تجاری هستند و کارخانجات تولیدکننده این مکمل ها برای افزایش سود تجاری خود، مکمل ها را در دوز بالا به مصرف کننده توصیه می کنند در حالی که ممکن است مکمل در صورتی که در دوز مناسبی استفاده شود تاثیرات مثبتی داشته باشد.

وی افزود: متاسفانه دوزهای پیشنهادی از سوی مربیان در بسیاری از باشگاه های بدنسازی دوزهای تجاری اند که تنها برای افزایش سود حاصل از فروش این مکمل ها به بدنسازان توصیه می شود در حالی که این مربیان تخصصی در این زمینه ندارند و از خطراتی که مصرف کننده مکمل ها را تهدید می کند بی خبر هستند.

تیرنگ رضا نیستانی درباره انواع مکمل ها و عوارض مصرف خودسرانه آنها گفت:« مکمل ها به دو دسته مکمل های تغذیه ای و دارویی تقسیم می شوند که مانند هر ترکیب دیگری اگر بی رویه و نابجا مصرف شوند می توانند عوارض کوتاه مدت و یا بلند مدت خفیف و یا کشنده ای داشته باشند.»

وی ادامه داد:«در میان مکمل های تغذیه ای، مکمل های پروتئینی پرمصرف ترین مکمل است که ممکن است این نوع مکمل با املاح و ویتامین ها غنی شده باشد. درصد پروتئین ها در مکمل های مختلف از 25 تا 97 درصد می باشد. نکته مهم این است که مصرف پروتئین بیش از نیاز بدن ضرورتا منجر به تولید ماهیچه نمی شود.»

این متخصص تغذیه و رژیم درمانی تاکید کرد:« یادمان باشد کالری اضافه که می تواند از طریق پروتئین وارد بدن شود، اگر در بدن استفاده نشود به شکل بافت چربی ذخیره می شود. مسئله دیگر این است که در افرادی که ورزش های قدرتی مثل بدنسازی، پاورلیفتینگ ، وزنه برداری و پرورش اندام انجام می دهند نیاز به پروتئین آنها نسبت به فرد عادی بالاتر است و اگر بخواهند این مقدار پروتئین را از طریق غذا دریافت کنند شاید از نظر هزینه مقرون به صرفه نباشد.»

وی افزود:« از طرفی در برخی مواد غذایی اجزا و ترکیباتی مثل چربی ها وجود دارد که ممکن است ورزشکار نخواهد مصرف کند بنابراین به نوعی مصرف مکمل های پروتئینی می تواند برای این دسته از افراد توجیه شود اما مقدار استفاده از مکمل ها و اینکه مطابق با نیاز ورزشکار و فعالیت بدنی وی، جثه، سن و وضعیت فیزیولوژیکی اش باید به میزان مناسبی باشد.»

نیستانی درباره احتمال بیماری زا بودن دریافت اضافی پروتئین در بدن گفت:« راجع به این مسئله تحقیقات بسیاری شده است و بسیاری از صاحب نظران تغذیه و پزشکی بنابر شواهد می گویند مصرف بیشتر از نیاز پروتئین در درازمدت می تواند عوارض جدی ایجاد کند اما در مقابل عده ای دیگر از متخصصان و صاحب نظران تغذیه معتقدند مشکلی ایجاد نمی کند اما چرا؟ واقعیت این است که متخصصینی که معتقد به بیماری زا بودن مصرف بیش از نیاز پروتئین هستند می گویند پروتئین ها خصوصا پروتئین هایی که منشاء حیوانی دارند از نظر فسفات و سدیم غنی بوده و به خوبی در بدن تصفیه نمی شوند. این مواد باعث افزایش دفع ادراری کلسیم می شوند که می تواند بر روی استخوان اثرات نامطلوبی داشته باشد.»

وی ادامه داد:« نکته دیگر این است که دست کم از نظر تئوری مصرف زیاد مکمل های پروتئینی می تواند فشار را در دو طرف نوترون های کلیه افزایش دهد و گفته می شود پروتئین مازاد بر نیاز ممکن است در درازمدت به کلیه آسیب برساند و بلاخره مسئله آسیب های کبدی نیز در اثر مصرف بی رویه مکمل های پروتئینی مطرح شده است.»

دانشیار انستیتو تحقیقات تغذیه کشور افزود:«عده ای از صاحب نظران نیز اعتقاد دارند که مصرف پروتئین مازاد مشکلی برای ورزشکاران ایجاد نمی کند و در مورد بروز مشکلات استخوانی در اثر مصرف مکمل های پروتئینی معتقدند به لحاظ اینکه ورزشکاران، ورزش های قدرتی انجام می دهند تحمیل زیاد وزن بر استخوان هایشان اتفاقا استخوان های آنها را تحریک می کند.»

رییس انجمن تغذیه ایران، مربیان باشگاه‌های بدنسازی را به علت نداشتن دانش کافی در زمینه تغذیه، فاقد صلاحیت لازم برای تجویز مکمل‌ و رژیم غذایی دانست.

جلال‌الدین میرزای رزاز درخصوص چرایی صلاحیت نداشتن مربیان باشگاه‌های بدنسازی برای توصیه مکمل و رژیم غذایی، گفت: پایین‌ترین مقطع دانشگاهی رشته علوم تغذیه در وزارت بهداشت، کارشناسی تعریف شده است و فرد برای ورود به این رشته باید در آزمون سراسری شرکت کند و دوره چهار ساله‌ای را در دانشگاه‌های علوم پزشکی بگذراند.   این رشته شامل دروس تئوری، عملی، آزمایشگاه، کارورزی صنایع وابسته، مراکز بهداشت و بیمارستان است. به این ترتیب دانشجو پس از فارغ التحصیلی دارای دانش و علم کافی و همچنین مجوز  برای ارائه رژیم غذایی است.

وی افزود: شرایط مربیان جهت دریافت مدرک مربیگری فقط داشتن مدرک دیپلم و گذراندن یک دوره کوتاه مدت است و از این دوره نیز فقط چند ساعت درباره حیطه تغذیه، آن هم بسیار عمومی، آموزش می‌بینند. از طرفی هیچ دوره‌ای نیز جایگزین مدرک آموزشی نیست. با این وضعیت مربیان صلاحیت ارائه برنامه تغذیه‌ای که به طور کامل وابسته به علوم پزشکی است را دارند؟

رییس انجمن تغذیه ایران، علت ممنوعیت تجویز مکمل‌ها توسط مربیان را نداشتن دانش کافی در این زمینه عنوان کرد و افزود: طبق تعریف وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، مکمل‌ها فرآورده‌هایی هستند که حاوی مواد مغذی بوده و فقدان یا کمبود یک یا چند ماده مغذی اولیه در رژیم غذایی را تکمیل می‌کنند تا از طریق ارتقای عملکرد یا پیشگیری از اختلالات دستگاه‌های مختلف بدن، افزایش سلامت موجودات را فراهم کنند.  این محصولات هیچگونه ادعای تشخیص، پیشگیری یا درمانی از یک بیماری خاص را ندارند.  باید به این نکته توجه داشت که مکمل­ها محصولات حد واسطی بین غذا و دارو هستند.  مربیان بدنسازی  فقدان یا کمبود یک یا چند ماده مغذی اولیه در رژیم غذایی را نمی‌توانند شناسایی کنند و  دانش کافی در ارتباط با اختلالات دستگاه‌های مختلف بدن و اثرات هر ماده غذایی را ندارند.

وی تاکید کرد: در نتیجه اگر از منظر سلامت و تخصص‌گرایی به توصیه مکمل‌ها و برنامه غذایی نگاه کنیم، متوجه می‌شویم تنها گروه مجاز برای این حیطه، دانش آموختگان گروه علوم تغذیه هستند.

 رئیس فدراسیون بدنسازی و پرورش اندام کشور با بیان اینکه مربیان به‌هیچ وجه حق تجویز دارو ندارند، گفت: آنها در واقع مربیان آموزشی در امر سلامت هستند، در صورت مشاهده تخلف، فدراسیون برخورد قانونی می‌کند.

ناصر پورعلی‌فرد با اشاره به فعالیت‌های این فدراسیون در زمینه مبارزه با دوپینگ خاطرنشان کرد: فدراسیون در این امر برای مردم و به‌ویژه مربیان وظیفه برگزاری همایش‌ها، سمینارها، کلاس‌های مربیگری و اطلاع‌رسانی را دارد تا ضررهای این داروها و استفاده بی‌رویه آن برای همگان و به‌ویژه ورزشکاران مشخص شود.

پورعلی‌فرد بیان کرد: اگر این موضوع در حیطه فدراسیون و مربیان باشد در کمیته انضباطی به آن رسیدگی می‌شود در غیر این صورت در راستای بررسی وضعیت باشگاه این موضوع به ادارات کل وزارت‌خانه معرفی می‌گردد.

وی گفت: به صراحت اعلام می‌کنم که مربیان حق تجویز دارو و مکمل را ندارند و آنها در واقع مربیان آموزشی در امر سلامت هستند، اگر گزارشی در این مورد به‌دست فدراسیون برسد بدون شک با آن برخورد قانونی می‌شود.

با وجود اینکه مسئولان تاکید کرده اند که مربیان بدنسازی اجازه تجویز مکمل و دارو را ندارند اما همچنان این اقدام در باشگاه های بدنسازی انجام می شود.

موارد بسیاری مشاهده شده است که مربیان اقدام به تجویز مکمل های غذایی کرده و در این میان خودشان تجارت به هم زده و داد و ستد مکمل ها را نیز انجاممی دهند.

تقریبا در بیشتر باشگاه های ورزشی پس از مدتی که فرد ورزش را شروع می کند، مربی بدنسازی او را صدا زده و به او یادآوری می کند که اگر قصد دارد سریع به فرم ایده آل برسد باید مکمل مصرف کند.

در این میان بهترین مکمل را آنهایی معرفی کند که خودش می فروشد و با قیمت های نجومی اقدام به تجارت می کند.

در این میان از آنجا که داد و ستد از راه غیرقانونی صورت گرفته است و نسخه ای وجود ندارد، در صورتی که ورزشکار از رژیم، دارو و مکمل تجویز شده توسط مربی صدمه ببیند، نمی تواند به مرجعی شکایت کند.

همین مشکل سبب شده تا افرادی که از تجویزهای اشتباه صدمه می بینند، نتوانند نسبت به آن اقدامی کنند.