رییس سازمان حفاظت محیط‌زیست گفته است: انتقال آب از دریا به داخل سرزمین برای برطرف کردن نیاز آبی مصرف‌کنندگان صنعتی و آب شرب و بهداشت مردم در صورت نیاز و با رعایت ضوابط زیست‌محیطی بلامانع است. این اظهار نظر آقای عیسی کلانتری یکبار دیگر توجه کارشناسان و دوستداران محیط زیست را به یکی از پر سر و صداترین طرح‌های محیط زیستی مطرح شده در کشور جلب کرده است.
به گزارش به نقل از صبح نو ،اوایل آذرماه بود که آقای حسن روحانی به استان خود سفر کرد. رییس‌جمهوری در این سفر یک بار دیگر وعده‌ای را مطرح کرد که برای نخستین بار در دولت نهم مطرح شده بود. طرحی که از همان ابتدا انتقاد کارشناسان را به همراه داشت. از سوی دیگر دولت‌ها هرازگاهی طرح انتقال آب از خزر به کویر مرکزی ایران را مطرح کرده‌اند. آقای عیسی کلانتری در بخش دیگری از سخنان خود به معضل کم‌آبی کشور و مدیریت منابع آبی اشاره کرده و گفته است: شکی در این نیست که ایران کشور کم‌آبی است و از همه مهم‌تر پرمصرف‌ترین کشور نیز است.
طبق استانداردهای بین‌المللی نباید بیش از 40 درصد آب‌های تجدیدپذیر را استفاده کنیم اما مصرف ما بیش از 100 درصد است، در حالی‌که هیچ کشوری حتی در حد 70 درصد هم از منابع آبی استفاده نمی‌کند و هیچ کشوری مانند ما نیست، لذا فشار بر منابع آبی کشور به شدت وارد می‌شود و اگر بخواهیم همه نیازهایمان را از منابع آبی داخلی تأمین کنیم قطعاً کشور با مشکلات جدی مواجه خواهد شد، از همین رو این مصرف را باید کم کنیم. مصرف‌کننده اصلی آب در کشور بخش کشاورزی است و این بخش بیش از 85درصد آب کشور را به بهانه تأمین مواد غذایی کشور مصرف می‌کند، این در حالی است که بیش از یک سوم نیاز غذایی کشور را به صورت واردات از خارج از کشور تأمین می‌کنیم.
بحران آبی یا نبود مدیریت؟
رییس سازمان محیط‌زیست در حالی از کمبود منابع آبی کشور سخن گفته است که بسیاری از کارشناسان نیزاعتقاد دارند با مدیریت صحیح منابع آبی موجود می‌توان بخش بزرگی از بحران موجود در کم‌آبی را پشت سر گذاشت. یکی از کارشناسان محیط‌زیست که نخواست نامی از وی در گزارش ذکر شود در گفت‌وگو با «صبح نو» گفت: درباره انتقال آب از خزر به سمنان نه می‌توان جواب مثبت داد و نه جواب منفی. به عبارت دیگر باید یک مسأله را با تمام جوانب و توضیحات کارشناسی بررسی کرد. وی در ادامه تأکید کرد: اگرچه از نظر محیط‌زیستی‌ها انتقال آب بین حوضه‌ای اقدام درستی نیست اما از سوی دیگر با توجه به معضل آب کشور شما مجبورید که برخی کارها را انجام دهید.
این کارشناس محیط‌زیست در بخش دیگری از سخنان خود درباره مدیریت منابع آبی هم گفت: مدیریت را فقط می‌توان در زمینه مصرف و تقاضا انجام داد. اکوسیستم‌های آبی ما ارتباط تنگاتنگی با تغییرات اقلیمی دارند. الان کسی نمی‌تواند وضعیت بارندگی سال آینده را پیش‌بینی کند. اگر بحث مصرف و تقاضا مطرح می‌شود در شرایط فعلی مورد نظر است. به گفته وی انتقال آب به طور حتم برخی تبعات زیست‌محیطی خواهد داشت اما شاید گاهی مجبور شد کاری انجام داد تا از بحران‌های اجتماعی جلوگیری کرد.
ایجاد مشکل برای نقطه‌ای دیگر از سرزمین
رییس سازمان حفاظت محیط‌زیست در حالی یکبار دیگر بر انتقال آب از دریای خزر به استان سمنان تأکید کرده است که این سازمان و دولت یازدهم و دوازدهم چندین سال است درگیر احیای دریاچه ارومیه در شمال غرب ایران هستند. این در حالی است که آنچه بر سر دریاچه ارومیه رفته است بیش از آنکه ناشی از تغییرات اقلیمی و خشکسالی باشد ناشی از سیاست‌های غلط در زمینه بهره‌برداری از منابع زیرزمینی آب، رعایت نکردن حقابه دریاچه، تغییر الگوی کشت و مسائل اینچنینی است. با توجه به این وضعیت است که دولت مجبور شده حالا با هزینه چند هزار میلیارد تومانی به دنبال احیای این دریاچه باشد. آقای عیسی کلانتری که خود دبیر و مجری ستاد احیا دریاچه ارومیه است دو سال قبل گفته است: هزینه احیای دریاچه ارومیه بین 6 تا 7 میلیارد دلار تخمین زده شده درحالی که خشک شدن این دریاچه هزارمیلیارد دلار است.
باتوجه به این اظهارات است که کارشناسان و نیز افکارعمومی درباره انتقال آب از دریای خزر به کویر مرکزی ایران به دیده شک نگاه می‌کنند. آقای دکتر رضا ارجمندی، عضو هیأت‌مدیره انجمن متخصصان محیط‌زیست و عضو هیأت علمی دانشکده منابع طبیعی و محیط‌زیست دانشگاه علوم و تحقیقات در گفت‌وگو با «صبح نو» درباره طرح انتقال آب از دریای خزر می‌گوید: «در دنیا برای انجام چنین کارهایی اجازه می‌دهند که نهادهای مردم نهاد و انجمن‌های علمی موضوع را بررسی کرده و اظهار نظر کنند. طرح‌های اینچنینی باید از سوی افکار عمومی نیز به قضاوت گذاشته شود. به طور کلی باید هر موردی را با جمع‌آوری نظر مردم اجرا شود.» وی در ادامه با اشاره به تجربه اشتباه استقرار صنایع آب‌بر در استان‌های مرکزی کشور می‌افزاید: «نباید در سمنان تجربه قبلی را تکرار کرده و صنعت مستقر کنیم. این تجربه را در اصفهان و یزد داشته‌ایم. می‌توان صنعت را در کنار دریا مانند خزر و خلیج فارس مستقر کرد نه اینکه آب را انتقال داد.»
این استاد دانشگاه درباره تأثیر مدیریت منابع آبی و جلوگیری از بحران نیز می‌افزاید: «مقدار زیادی از مسائل ما درباره آب مسائل مدیریتی است. ما باید یک حکمرانی مطلوب در مورد آب داشته باشیم. یعنی باید همه جوانب مثبت و منفی را ببینیم. نکته این است که مدیران معمولاً به نظرات کارشناسی توجهی نمی‌کنند در صورتی که باید به همه نظرات توجه کرد. وقتی مسیری برای دستیابی به هدفی ترسیم می‌شود باید هدف و چشم‌انداز نیز مشخص باشد. یعنی باید بدانیم که بعد از اجرای طرح به کجا خواهیم رسید. ما الان چشم‌انداز روشنی از طرح انتقال آب خزر نداریم.»
اجرای طرح انتقال آب خزر که سابقه طولانی دارد و در قالب طرح‌های مختلف از سوی دولت‌ها پیگیری شده است. هشتم تیرماه سال 89 کارگروه بررسی تأمین آب استان سمنان اجرای این طرح را ضروری اعلام کرد. به دنبال آن هیأت وزیران نیز در تاریخ 14 دی‌ماه سال 89 بررسی طرح را به وزیر وقت نیرو ابلاغ کرد. 30 خردادماه 91 این پروژه به شرکت آب نیرو ارجاع داده شد. آن زمان اعلام شد که قرار است سالانه یک میلیارد و 200میلیون مترمکعب آب خزر با هدف تأمین بخشی از آب شرب و آب مورد نیاز صنعت و بخش کشاورزی به شهرهای دامغان، سمنان و شاهرود منتقل شود. هزینه اجرای این طرح هم 15هزار میلیارد ریال اعلام شد. حالا باید دید با توجه به نوسانات اقتصادی هزینه اجرای این طرح چند برابر شده است.
