برادر جین برادی (نویسنده نیویورک تایمز) همه اعداد خوب کلسترول را در آزمایش‌های پزشکیش داشت و فرد فعال و اهل ورزشی هم بود. اما علی‌رغم همه اینها هیچ تضمینی وجود ندارد که سرخرگ‌های کرونری شما (و البته برادر جین) در وضعیت خوب و مناسبی باشند.
این مقاله، داستان عمل بای‌پس سرخرگ کرونری برادر جین است. این داستان سه پیام بسیار مهم و حیاتی در خود دارد:
1- تصور نکنید وقتی که اعداد آزمایش‌های پزشکی‌تان همه چیز را خوب نشان دادند، سرخرگ‌های کرونری‌تان هم در وضعیت عالی قرار دارند. حتی اگر خوش‌اندام و ورزشکار هستید و زندگی سالمی دارید، باز هم باید مراقب باشید و حتما به داروهای تجویز شده توسط پزشک‌تان دقت کنید.
2- هیچ‌گاه علائم و نشانه‌های بالقوه نارسایی کرونری را نادیده نپندارید. مراقب علائم ساده‌ای همچون درد عظلانی، استرس‌های نامعمول و سوزش قفسه سینه و معده باشید.
3- شاید نتیجه نهایی این باشد که نیازمند عمل جراحی قلب باز هستید تا آسیبی پنهانی را درمان کنید. در این هنگام اطمینان یابید که جراح مشهوری انتخاب می‌کنید که از موثرترین و به‌روزترین تکنیک‌های جراحی برای درمان بهره می‌برد و در بیمارستانی بستری شوید که بخش قلب و عروق مجهز و کارآمدی در زمینه مراقبت‌های کرونری داشته باشد.
برادر من جفری برودی یک وکیل 73 ساله است. در ابتدا بد نیست درباره تاریخچه بیماری‌های قلبی میانسالی در خانواده‌مان صحبت کنم: پدرم، پدربزرگ پدری‌ام و برادر مادربزرگم، همگی در دهه 50 زندگی‌شان تجربه حمله قلبی را داشته‌اند و در 71 سالگی با بیماری عروق کرونری از پای درآمده‌اند. اما جف با آگاهی، نسبت به این موضوع حساس بود. او لاغر بود، همواره ورزش می‌کرد و از داروهای لازم برای کنترل فشار خون و کلسترولش بهره می‌برد و این دو همواره در سطح نرمال قرار داشتند.
اما چیزی که دیرهنگام به فکر درمانش افتاد، پیگیری دردها و ناراحتی‌های دوره‌ای قفسه سینه و پیدا کردن دلیل آنها بود. اگرچه بعد از اندکی فعالیت شدید، نفس کم می‌آورد، اما اصلا به این موضوع اهمیتی نمی‌داد. ولی وقتی ناراحتی و درد قفسه سینه‌اش بیشتر شد و اطرافیان هم درباره مشکل تنفسی‌اش با او صحبت می‌کردند. بالاخره بعد از 6 ماه سراغ دکتر همیشگی‌اش داکلاس هیلر رفت. دکتر بلافاصله از او نوار قلب گرفت.
این آزمون در حالت آرامش کامل بدن انجام می‌شود، لذا هیچ نشانه‌ای از اختلال قلبی نشان نداد. دکتر هیلر به او گفت: «اما با توجه به علائم ناراحتی تو، باید تست ورزش را هم انجام دهی.» لذا وی را به یکی از متخصصان قلب و عروق مشهور معرفی کرد. دکتر علی محمود از اکوی قلب استفاده کرد تا با امواج مافوق صوت غیرتهاجمی عملکرد قلب وی را قبل و بعد از ورزش روی تردمیل مشاهده کند.
اکوی قلب نشان داد که قلب جف هنگام استراحت اندکی غیرطبیعی کار می‌کند و در هنگام ورزش و تمرینات بدنی کاملا دچار مشکل است. با مشاهده نتایج تست ورزش قلب، دکتر محمود دستور آنژیوگرافی داد تا دلیل اصلی مشکل را پیدا کند: سرخرگ کرونر اصلی سمت چپ تا 80 درصد مسدود شده بود. مشکلی که پزشکان با عنوان «عروق بیوه‌ساز» از آن یاد می‌کنند. و سرخرگ اصلی سمت راست هم مقداری دچار انسداد بود. لذا جف را سریعا با آمبولانس به بیمارستان منتقل کردند و دکتر قلب و عروق دیگری بلافاصله او را ویزیت کرد.
دکتر محمود و دکتر اسپرینگ هر دو پیشنهاد کردند که به جای استفاده از راه ساده‌تر جایگذاری استنت* برای باز کردن شریان بسته شده و بهبود جریان خون کرونری از این طریق، جف حتما عمل جراحی بای پس انجام دهد.
دکتر اسپرینگ می‌گفت: «استنت هم قابل استفاده است، و می‌تواند برای برخی بیماران با انسداد کلی سمت چپ مفید و کارآمد باشد.» اما تاکید داشت که جف نیازمند عمل جراحی بای‌پس و جایگزینی شریان‌های درون قفسه سینه است. زیرا معتقد بود طبق تحقیقات، این روش نجات بلند‌مدتی است و مشکل را برای مدت بسیار طولانی‌تری (نسبت به استنت) حل خواهد کرد.
در حالی که بسیاری از جراحان قلب و عروق از سیاهرگ‌ها برای جایگزینی شریان مسدود شده استفاده می‌کنند، اما دکتر اسپرینگ توضبح داد که سیاهرگ جایگزین شده گاهی اوقات ممکن است مسدود شده و باعث لخته شدن خون شود. اما سرخرگ‌های درون قفسه سینه به نظر می‌رسد در برابر ایجاد تصلب شرایین ایمنی بیشتری دارند. وی در خصوص استفاده از استنت هم می‌گفت که این ابزار نمی‌تواند یک راه‌حل دائمی باشد و احتمالا در آینده بیمار دوباره نیازمند تکرار عمل جراحی و تعویض استنت خواهد شد.
در اغلب جراحی‌های بای‌پس، استخوان و ماهیچه‌های سینه شکافته شده و کنار می‌روند تا جراح به سیستم قلبی عروقی دسترسی داشته باشد. پس از آنکه شریان‌های درون قفسه سینه برای پیوند انتخاب شدند، در همان مرحله و از همان بخش می‌توانند جدا شده و مورد استفاده قرار گیرند. در حالی که در شیوه استفاده از سیاهرگ، باید بخش دیگری از بدن هم شکافته و سیاهرگ مورد نظر خارج می‌شد که معمولا این کار روی پا انجام می‌شد.
در روش دیگری، با استفاده از سرخرگ یا سیاهرگ‌های اهدایی، مسیری در اطراف شریان مسدود شده پیوند زده می‌شود تا جایگزین شریان مورد نظر شود.
خوشبختانه جف عمل بسیار خوبی را پشت سر گذارد و پس از 4 روز از بیمارستان مرخص شد. دستورالعمل‌های جدید پزشکی از وی می‌خواست تا فعالیت‌های فیزیکیش را افزایش دهد و تا زمانی که استخوان‌های سینه‌اش جوش نخورده‌اند هیچ چیز سنگین‌تر از 2 کیلوگرم را بلند نکند.
باید توجه داشت که همیشه هم اینگونه نیست که بیماری عروق کرونر علائم مشخص و قابل شناختی داشته باشد. اما اگر اینقدر خوش‌شانس باشید که این علائم رخ دهند، باید بلافاصله و بدون درنگ به پزشک مراجعه کنید. علائم بیماری‌های عروق کرونر می‌تواند خستگی غیرمعمول، کاهش توان جسمی حین تمرینات و فعالیت‌های بدنی، نفس کم اوردن و احساس درد سینه یا بروز ناراحتی هنگام فعالیت فیزیکی، سرگیجه و تپش قلب، درد ناشناخته در بازو یا فک، و همچنین سوهاضمه و مشکلات معده‌ای که با داروهای ضد اسید آرام نمی‌شوند را شامل شوند.
پزشک داخلی برادرم می‌گوید وی بسیار خوش‌شانس است. زیرا دکتر هیلر بعد از دیدن نوار قلب و مشاهده اینکه همه‌چیز عادی است. نگفته که حالش خوب است و مشکلی ندارد. در عوض وی را پیش دکتر قلب و عروق فرستاده تا تست و بررسی‌های بیشتری انجام شود.
دکتر هیلر می‌گوید: «وقتی بیمار 73 ساله بسیار لاغری با پیشینه بیماری‌های قلبی خانوادگی سراغ شما می‌آید و از درد سینه مزمن شکایت دارد، هیچ‌گاه نباید ساده از کنار آن گذشت یا وقت را تلف کرد.»
دکتر محمود هم می‌گوید تصمیم وی برای جراحی جف (به جای استفاده از استنت گذاری درون سرخرگ)، توسط متخصصان سخت‌گیر قلب و عروق هم تایید شده است. همان پزشکانی که بیشتر طرفدار قرار دادن استنت هستند، پس از مشاهده آنژیوگرافی جف موافق بودند که با توجه به شدت بیماری وی و همچنین وضعیت سلامتی بسیار خوبش، جراحی بای‌پس گزینه بهتری برای انسداد شدید شریان اصلی سمت چپ است.
شریان اصلی سمت چپ بیش از دو سوم خون قلب را تامین می‌کند و اگر کاملا مسدود شده و از کار بیافتد، در صورت عدم مداخلات فوری پزشکی بیمار سریعا فوت می‌کند. وقتی هم 80 درصد شریان مسدود باشد، هر لحظه ممکن است تنها با یک لخته خون کوچک یا تکه‌ای از پلاکت خونی، انسداد کامل رخ داده و کارکرد شریان را به طور کامل مختل کند.
البته با تمام این اوصاف، جراحی و مخصوصا جراحی قلب هنوز موضوعی جدی است که باید با دقت مزایا و معایب و ریسک‌های آن را بررسی کرد و حتی لازم است که دکتر، خانواده بیمار را هم به طور کامل در جریان روند درمان و انتخاب شیوه درمان قرار دهد.
از مشکلات کوتاه مدت بعد از عمل جراحی می‌توان به ریسک سکته قلبی، سکته مغزی، مشکلات کلیوی و حتی مرگ اشاره کرد. به شکلی که در افراد مسنی که بدن ضعیفی دارند این میزان به طور فزاینده ای بالا است. در واقع یک نفر از هر 200 نفری که عمل جراحی قلب باز انجام می‌دهند، با مرگ دست و پنجه نرم خواهند کرد.
وقتی به جف گفته شد که عمل قلب باز می‌تواند به وی شانس 20 سال زندگی بیشتر با قلبی سالم‌تر را عطا کند، وی تصمیم گرفت که عمل سه ساعته جراحی و دوره 4 تا 6 هفتگی مراقبت‌های پس از عمل را به جان بخرد. از جمله این مراقبتها می‌توان به عدم اجازه رانندگی در دوران نقاهت اشاره کرد.
وی همچنین فداکارانه رژیم غذایی لازم برای سلامت قلب را در پیش گرفت. این رژیم شامل عدم استفاده از نمک، مصرف مقدار بسیار زیاد سبزیجات، ماهی و مرغ بدون پوست، و مقدار کمی گوشت به همراه چربی‌های اشباع است. باید با کره، پنیر، بستنی‌های با شیر کامل و کیک‌های فروشگاهی خداحافظی کند. از این به بعد قبل از خرید هر خوراکی، ابتدا باید به دقت برچسب‌ها و جداول اطلاعات تغذیه‌ای و مواد تشکیل‌دهنده آنها را مطالعه کند.
دو هفته پس از جراحی، او سراغ کارهای عقب افتاده و مطالعه پرونده‌های قضایی رفت. و انتظار دارد به زودی بتواند در زمین تنیس هم حاضر شود و حتی چوب مورد نیاز برای گرمای زمستانش را هم خودش از جنگل آورده و خرد کند!
* استنت: لوله توری مصنوعی از جنس فلز، که در یک گذرگاه یا مجرایی طبیعی (لومن) در بدن قرار می‌گیرد و هدف از آن جلوگیری یا رویارویی با نقص ناشی از انقباض موضعی جریان درون آن مجرا است. این واژه همچنین ممکن است به یک لوله اطلاق گردد که به‌طور موقت مجرایی طبیعی از بدن را برای دسترسی جراح، باز نگه می‌دارد.
