عوارض و پیامدهای چاقی

بیماری‌های متعدد جسمی و روحی که در اغلب افراد چاق مشاهده می‌گردد با افزایش توده چربی بدن آنها نسبت مستقیم دارد و هشدار جدی برای افرادی است که دارای اضافه وزن و یا چاقی می‌باشند.

دکتر سید ضیاء‌الدین مظهری؛ متخصص تغذیه و رژیم درمانی

از جمله شایع‌ترین پیامدهای چاقی عبارتند از:

1- سندرم متابولیک و چاقی

اختلال در تحمل گلوکز و افزایش مقاومت به انسولین که خود عاملی است که باعث بالا رفتن میزان انسولین (دیابت نوع دوم)، VLDL خون و همچنین افزایش ساخت تری‌گلیسیریدها می‌شود.

با مهار فعالیت و اختلال در مکانیسم‌های بازجذب سدیم و همچنین اختلالاتی در متابولیسم چربی‌ها، موجبات افزایش سطح آنها در جریان خون فراهم و عوارض مختلفی را به تنهایی یا توأما به وجود می‌آورند از جمله پرفشاری خون، تنگی عروق، صدمات مفصلی.

چاقی و اضافه وزن باعث تصلب شرایین (اختلال در حالت کشسانی یا قابلیت ارتجاعی رگ‌ها)، کاهش میزان HDL (کلسترول خوب) و افزایش احتمال ابتلا به بیماری‌های قلبی – عروقی و بزرگ شدن طرف چپ قلب می‌شود.

چاقی باعث اختلالات انعقادی، افزایش میزان فیبرینوژن، افزایش لخته خون در رگ‌ها و بسته و تنگ شدن رگ‌های تاجی قلب یا شریان های کرونر شده که می‌تواند عامل ایجاد نارسایی قلب و مرگ و میر زودهنگام باشد.

اختلال عملکرد کبدی و بالا رفتن خطر بروز سنگ‌های صفراوی از عوارض دیگر چاقی و پرخوری می‌باشد چرا که مواد مغذی مازاد بر نیاز در کبد انباشته شده و ممکن است به تدریج آن رابه کبد چرب تبدیل کرده و در نهایت زمینه ایجاد سیروز کبدی را فراهم سازد.

افزایش اوره و اسیداوریک نیز از دیگر عوارض دیگر چاقی می‌باشند.

2- اختلالات دستگاه حرکتی و چاقی

افراد دارای اضافه وزن و چاق (در درجات مختلف) در معرض ابتلا به عوارض استخوانی (به خصوص مفصل زانو و آرنج) و کمردرد می‌باشند.

صافی کف پا، خارپاشنه، اختلالات مفصلی به خصوص مفصل زانو (استئوآرتریت Osteo arthritis) و افزایش خطر شکستگی از دیگر اختلالات حرکتی مرتبط با چاقی می‌باشند.

3- عوارض پوستی و چاقی

تغییرات متعدد پوستی به صورت کشش یا ترک‌خوردگی یا بروز آکانتوزیس نیگریکانس Acanthosis nigricans به همراه افزایش رنگدانه در اطراف گردن و زیربغل، پوست چرب، پرمویی در اثر چاقی دور از انتظار نمی‌باشد.

4- اختلالات تنفسی و ریوی وچاقی

از جمله وقفه تنفس در هنگام خواب (آپنه) سندرم Pickwick، افزایش حجم باقیمانده ریوی، کاهش ظرفیت ریه‌ها و حجم تهویه آن و حتی بروز آسم از عوارض چاقی و اضافه وزن محسوب می‌شوند.

5- بیماری بدخیم و چاقی

مردان و زنانی که شاخص توده بدنی (BMI) آنها بالاتر از 40 باشد، بیشتر در معرض خطر ابتلا به بیماری‌های بدخیم در نواحی روده بزرگ، مقعد، مری،کبد، کیسه صفرا، پانکراس، غدد لنفاوی، کلیه‌ها و مغز استخوان قرار می‌گیرند و خطر بالای مرگ و میر ناشی از ابتلا به سرطان معده، روده بزرگ و پروستات مردان چاق و سرطان سینه، دهانه رحم، تخمدان و مثانه زنان چاق را تهدید می‌نماید.

6- اختلالات جنسی و چاقی

* خانم‌هایی که انباشتگی چربی‌های اضافه در ناحیه شکم دارند و به شکل سیب چاق شده‌اند، ممکن است با افزایش میزان هورمون تستوتسترون، مبتلا به هیرسوتیسم و رویش موهای زاید گردند.

* کاهش شانس باروری: به عنوان مثال در خانم‌های چاق قاعدگی‌های نامنظم و سیکل‌های ماهانه بدون تخمک‌گذاری رخ داده و شانس بارداری، کاهش چشمگیری می‌یابد و در اغلب موارد بعد از چندین سال عدم موفقیت در باروری با کاهش تدریجی وزن، شانس بیشتری برای باردار شدن پیدا می‌نمایند.

* چاقی با افزایش خطرات زایمانی نیز همراه است.

* در مردان چاقی با کاهش سطح تولید تستوسترون و افت میل جنسی همراه است.

7- عوارض عصبی و روحی و چاقی

افزایش وزن خطر ابتلا به عوارض عصبی و روحی را افزایش می‌دهد. از دست رفتن اعتماد به نفس، درونگرایی و گریز از اجتماع، مشکل شغل‌یابی، تبعیض در محیط کار، کاهش شانس همسریابی، احساس اندوه روزافزون از تبعیض‌های گوناگون و کاهش توانایی در امر یادگیری از جمله این عوارض می‌باشد.

افراد چاق اغلب مضطرب، افسرده و بی‌انگیزه می‌باشند و به علت خودکم‌بینی از جامعه گریزانند و میل به درونگرایی پیدا کرده و غم و تنهایی و افسردگی خود را با ولع بیش‌خوری و ریزه‌خواری تسکین می‌دهند و دور باطل جدید و عوارض گسترده‌تری را برای خود فراهم می‌آورند.

چرا که عدم تحرک و بیش از نیاز خوردن، شدت چاقی و درجات آن را افزایش می‌دهد و نفرت از بدهیکلی و عدم تناسب، خود عامل افزایش بیشتر افسردگی‌ها می‌باشد.

8- هزینه‌های اقتصادی و چاقی

اضافه وزن و چاقی یکی از عوامل مستقیم و مهم در بسیاری از بیماری‌ها می‌باشد؛ کاهش تولید به علت غیبت و ناتوانی و نهایتا مرگ زودرس فرد چاق به طور غیرمستقیم هزینه‌های اقتصادی فراوانی به جامعه تحمیل می‌سازد.

افراد چاق هزینه‌های فردی بیشتری را نسبت به سایر افراد جهت خورد و خوراک و پوشاک خود متقبل می‌شود.

آمار تصادفات افراد چاق بیشتر از افراد عادی است (18 درصد بیشتر) و در نهایت چنین نتیجه‌گیری می‌شود که در هر جامعه‌ای که چاقی شیوع بیشتری پیدا کرده باشد هزینه‌های بهداشتی و اقتصادی آن نیز به نحو چشمگیری افزایش پیدا می‌کند.

9- آب مروارید و چاقی

به نظر می‌رسد که چاقی و افزایش وزن ارتباط معناداری با آب مروارید و لکه چشم داشته باشد.

10- اختلالات خواب و چاقی

افراد چاق در طی روز سریع‌تر به خواب می‌روند و بیشتر می‌خوابند و برعکس در شب نیز به خواب رفتن آنها بیشتر طول می‌کشد و کمتر از افراد عادی می‌خوابند.

همچنین خرخرکردن در خواب، تنگی نفس در خواب در افراد چاق به خصوص در چاقی به صورت سیب به علت بسته شدن موقت راه اکسیژن و پوشانیده شدن غشاء بافت گلو با سلول‌های چربی شایع است.