مهمان‌نوازی ایرانیان، نمکدان‌شکنی لهستانی‌ها

وزیر خارجه ایران با انتشار عکسی از پناهجویان لهستانی در اصفهان در سال 1943 میلادی و همچنین آرامگاه شهروندان لهستانی دفن شده در ایران گفت: «در حالی که ایران لهستانی‌ها را در جنگ جهانی دوم نجات داد، این کشور اکنون میزبان یک نمایش مضحک ضدایرانی می‌شود.»

این توییت ظریف درباره لهستانی‌های شاید برای ایرانی‌های که با تاریخ آشنایی دارند قصه ناآشنای نیست اما شاید برای لهستانی‌ها که بعد از جنگ جهانی دوم و دو قطبی شدن جهان، لهستان جزو بلوک شرق شد و حکومت کمونیستی لهستان به رهبری اتحاد جماهیر شوروی موضوع مهاجران لهستان را موضوعی کاملا پنهانی برشمرد سعی کرد رسانه‌ای نشود.

اما ماجرای توییت ظریف چیست. همزمان با گسترش جنگ دوم جهانی در سال 1318 خورشیدی (برابر با 1939 میلادی) آلمان نازی متوجه همسایه خود لهستان شد به این کشور حمله کرد و شوروی از طرف دیگر به لهستان هجوم برد. تا لهستان دوپاره شود بسیاری از اسرای لهستانی توسط شوروی به اردوگاه اجباری در سیبری فرستاده شدند.

سه زن لهستانی با سطل2هایی در دست در یکی از کمپ های آوارگان لهستانی در تهران
 

 شوروی به طور دسته‌ جمعی بسیاری از جوانان لهستانی را اعدام کرد و  اسرای زیادی به شوروی منتقل و در اردوگاه‌ها اسکان داده شدند. اما لهستان خوش شانس بود که بعد از دو سال آلمان به شوروی حمله کرد. دشمن دیروز لهستان به  ناچار با دولت در تبعید لهستان از در دوستی درآمده و فرماندهی واحدی در مقابل آلمان در جبهه لهستان ایجاد کند. شوروی و دولت در تبعید لهستان با نقض بی‌طرفی ایران تصمیم گرفتند نظامیان مجهز لهستانی و زندانیان لهستانی را که در اردوگاه سیبری به سر می‌بردند را از خاک ایران به فلسطین و آفریقا بفرستند نظامیان برای جنگ در جبهه‌های متفقین به آفریقای جنوبی و هند رفتند. در سال 1321 شمسی، شوروی که خود درگیری جنگ با آلمان بود موافقت کرد که 116 هزار نفر از لهستانی ها به ایران منتقل شوند.

زنان لهستانی در حال کار در کارگاه دوخت لباس برای سربازان ارتش متفقین در تهران
 

لهستانی ‌ها زمانی وارد ایران شدند ایران به علت اشغال کشور با قحطی و کمبود غذایی مواجه بود اما ایرانیان رسم مهمان نوازی را به خوبی بجا آورد. تا جاییکه  وزیر مختار لهستان ـ کارل بادر ـ  در نامه‌ای به استاندار خراسان از این رفتار ایرانیان به خوبی یاد می‌کند: «نیات خیرخواهانه جنابعالی نسبت به هم میهنان من، مهاجران لهستانی، تأثیر عمیقی بر من بخشیده‌است. طبق گزارش‌هایی که به من رسیده، جنابعالی از روی کمال مرحمت یک دستگاه عمارت بزرگ را در اختیار اطفال یتیم لهستانی گذارده‌اید که در آنجا آنها نگهداری شوند. من از صمیم قلب از مراحم خیرخواهانه و نوع پرستانه جنابعالی متشکرم و اطمینان می‌دهم که لهستانی‌ها برای همیشه کمال امتنان را از جنابعالی خواهند داشت».

رضا نیکپور که مادر‌ش یکی از لهستانی‌های است که در ایران ازدواج کرد می‌گوید: «مادرم نقل می‌کند زمانی که کودکی هفت، هشت ساله بود و در سیبری از شدت گرسنگی ناچار به خوردن علف شدند».

اما این تنها روایت در تاریخ نیست خسرو سینایی فیلم ساز کشور مان که فیلم مستند «مرثیه گمشده» را با موضوع مهاجران لهستانی ساخت  برای ساخت این مستند با حدود 200 نفر از لهستانی‌ها گفت‌وگو کرده است می‌گوید: «مهاجران لهستانی از کشتی به بندر انزلی منتقل شدند لباس‌های مهاجران لهستانی پر از شپش بود. ایرانی‌ها لباس‌های این افراد را سوزاندند و به آنها لباس دادند. و از بندر انزلی به تهران منتقل کردند. 5 اردوگاه برای مهاجران در منطقه دولاب و یوسف‌آباد فعلی و قلعه مرغی و غیره تهران وجود داشت.  لهستانی‌‌ها در این اردوگاه‌ها زندگی می‌کردند زنان و مردانی که آمادگی داشتند در جنگ شرکت کنند به جبهه‌‌های جنگ فرستاده می‌شدند. کودکان یتیم را به جلفای اصفهان بردند. بناهای مختلف در اصفهان بود که این کودکان در آنجا نگهداری می‌شدند. تا 1945  این کودکان را از جانب بمبئی به زلاندنو فرستادند. از 116 هزار لهستانی که به ایران مهاجرت کردند حدود 200 نفر در ایران مانده بودند و ازدواج کرده بودند».

این روایت مهمان نوازی ایرانیان در اوج تنگدستی از لهستانی‌های مهمان است اما این کشور که از بلوک شرق خارج شد پا به بلوک غرب گذاشت و مهمان نوازی فراموش کرده و میزبان دشمنان ایران شده است.