خبرگزاری فارس: در آهنی بزرگ محله «دولاب سرآسیاب» در خیابان خلوت «شهید رضا تاجری» روی پاشنه می‌چرخد. انگار دری رو به دنیای دیگر، روبه‌رویمان باز می‌شود. دنیایی سبز در زمستانی سرد، رنگ سبز باوجود درخت‌های کاج و چنار در این قبرستان جان گرفته‌اند. عطر درختان اکالیپتوس قبرستان لهستانی‌ها را تطهیر می‌کند. ردیف درختان همیشه‌سبز قدمتی بیش از 70 سال و اندی را به نمایش می‌گذارند. قدمتی به دیرینگی قبرستان لهستانی‌ها همین‌جا کنار گوشمان در تهران. قبر‌هایی که وجودشان جایی در تاریخ، درست در سال‌های جنگ جهانی دوم روابط دو ملت ایران و لهستان را به یکدیگر گره می‌زند.
«رضا نیک پور» مدیرعامل انجمن دوستی ایران و لهستان معتقد است روابط ایران و لهستان دیرینگی بیشتری از جنگ جهانی دوم دارد و به قرن‌ها پیش بازمی‌گردد، اما به حتم قبرستان لهستانی‌ها یکی از اسنادی است که این روز‌ها می‌توان به کمک آن، به پیشینه روابط دوستانه ایران و لهستان اشاره کرد. تاریخ درج‌شده روی قبور همسان، سال 1942 را نشان می‌دهد تاریخی بر سند حضور لهستانی‌ها در ایران.
سال 1942 و سندی که می‌ماند
هیئت‌های لهستانی اینجا را خوب می‌شناسند
در قبرستان لهستانی‌ها با رضا نیک پور همراه شدیم او متولد ایران و مادرش «هلن استلماخ» از 10 سالگی همراه با 150 هزار مهاجر لهستانی وارد ایران شد و در ایران ازدواج کرد. رضا نیک پور اولین فرزند خانم لهستانی و محمدعلی نیک پور است. او به‌عنوان مدیر انجمن دوستی ایران و لهستان در این سال‌ها بسیار فعال بوده و در موارد که هیئت‌های لهستانی وارد ایران می‌شدند اغلب او نیز یکی از میزبان‌های ایرانی بوده است. «رضا نیک پور» می‌گوید: «محل گفتگو و مصاحبه را قبرستان لهستانی‌ها انتخاب کردم تا از همین‌جا اعلام کنم هرگاه هیئت‌های لهستانی وارد ایران می‌شوند حتماً برای ادای احترام به مهاجران جنگ و کشته‌شدگان به این قبرستان می‌آیند. محل اتصال لهستانی‌ها و ملت مهربان ایران این نقطه از سرزمین ایران است. بیشتر دیپلمات‌های لهستانی که به این قبرستان آمده‌اند از تاریخ و روز‌هایی یادکرده‌اند که ایرانی‌ها بهترین مهمان‌نواز‌ها برای مهاجران کشورشان بوده‌اند. حالا با داشتن این پیشینه دولتمردان لهستانی چطور می‌خواهند میزبان همایش ضد ایرانی در ورشو باشند؟ هرچند به نظر می‌رسد لهستان تحت تأثیر فضاسازی و وعید‌های دولت آمریکا قرارگرفته، اما ملت لهستان هوشیار است و در این بازی شرکت نخواهد کرد.»
حالا وقت دیپلماسی غیررسمی است
نیک پور می‌گوید: «من معتقدم وقتی دولتی‌ها هم سیر تاریخی و روابط دوستانه‌ای که با ایران داشته‌اند را به خاطر بیاورند میزبانی وعده‌های آمریکایی به خدشه خواهد افتاد. نباید پیشینه و تاریخ روابط دو ملت را که طی این سال‌ها و برقراری روابط فرهنگی و هنری بین هنردوستان و دانشگاهیان برقرارشده را فدای مسائل و هیجانات آنی و مقطعی بکنیم که حتی این امکان وجود دارد به‌زودی این مناقشات حل شود، اما خاطره منفی آن تا مدت‌ها در اذهان مردم ایران و لهستان باقی بماند. حالا از همین‌جا اعلام آمادگی می‌کنم که اعضای انجمن دوستی ملت ایران و لهستان در کنار دیپلماسی ایران ایستاده است و حتی قبل از میزبانی لهستان برای ورود کنفرانس ضد ایرانی تلاش می‌کنیم تا ملت و دولت لهستان را متوجه دوستی‌هایمان کنیم. انجمن دوستی ایران و لهستان می‌تواند از دیپلماسی غیررسمی وارد عمل شود.»
دیپلماسی غیررسمی از نگاه روابط بین‌الملل
باوجود مطرح کردن درخواست مدیر انجمن دوستی ایران و لهستان برای ورود به دیپلماسی غیررسمی که این روز‌ها باوجود اتفاقات در پیش احساس نیاز می‌شود به سراغ کارشناس و مدرس روابط بین‌الملل رفتیم تا بدانیم آیا چنین مناسباتی برای برقراری ارتباط با کشور لهستان می‌تواند وجود داشته باشد؟
«لیلا رحمتی پور» پژوهشگر مدرس روابط بین‌الملل درباره حضور و دخالت این انجمن‌ها در ورود به دیپلماسی کشور‌ها می‌گوید: «اگرچه منافع ملی هر کشور چراغ راهنمای سیاست‌گذاران و رهبران کشورهاست. برای تأمین منافع ملی راه‌های متفاوتی وجود دارد. از میان این راه‌ها، دیپلماسی و مذاکره یکی از مهم‌ترین ارکان برآورده سازی منافع ملی به شمار می‌روند. کانال‌ها و مجاری که از طریق آن دیپلماسی می‌تواند فعال باشد به‌صورت رسمی و غیررسمی است. دیپلماسی رسمی درواقع همان کانال‌های ارتباطی هستند که از طریق سران، روسا و وزرای کشور‌ها دنبال می‌شوند و، اما کلیه مذاکرات و گفتگو‌هایی که از مسیر و دالان‌هایی غیر از دولت‌ها و نهاد‌های حاکمیتی صورت بگیرد را دیپلماسی غیررسمی می‌گویند.»
دیپلماسی غیررسمی هم می‌تواند منافع ملی را تأمین کند
رحمتی پور حضور انجمن‌ها، ارگان‌هایی غیردولتی و گروه‌های فعال اجتماعی را در دیپلماسی غیررسمی را توضیح می‌دهد و ادامه می‌دهد: «در بسیاری از موارد منافع ملی کشور‌ها از مسیر‌ها و کانال‌های غیررسمی صورت گرفته و مثمر ثمر بوده است. افرادی که می‌توانند به‌عنوان پیش برنده دیپلماسی غیررسمی باشند شخصیت‌هایی هستند که دارای برد بین‌المللی و وجهه شاخص در حوزه‌های مختلف باشند. در این شرایط باید از این توانمندی به نحو احسن بهره برد. یکی از نمونه‌هایی که باید در آن از این کانال غیررسمی استفاده کرد همین‌جا در موضوع نشست ضد ایرانی است که در لهستان برگزار خواهد شد. در این موضوع بسیاری از ترجمان‌های غیردولتی می‌توانند ایفای نقش کنند. انجمن دوستی ایران و لهستان، سمن‌ها و یا ارتباطات بین دانشگاهی دو کشور ازجمله گرو‌هایی هستند که می‌توانند تلطیف کننده و برطرف‌کننده تنش بین دو کشور ایران و لهستان باشند؛ لذا ضروری است در مواردی که امکان شکل‌گیری یک دیپلماسی رسمی به‌منظور کاهش تنش‌ها منافع ملی را تهدید می‌کند این گروه‌ها فعال‌شده و خود به‌صورت ابتکاری راه‌ها و مسیر‌های دیپلماسی غیررسمی به‌منظور تأمین منافع ملی را هموار کنند.»
آمادگی برای یادآوری دوستی‌ها را داریم
«من اینجا هستم تا یادآوری کنم حتی قبل از شکل‌گیری اجلاس ضد ایرانی در لهستان این توانایی راداریم تا در لهستان نمایشگاهی از عکس، فیلم و پوستر‌هایی را تهیه کنیم تا به دولتمردان و ملت لهستان یادآور شویم که لهستانی‌ها روابط دوستانه‌ای را با ایران پی‌ریزی کرده‌اند و این دو کشور اشتراکات فرهنگی عظیمی را با یکدیگر دارند.» این‌ها را رضا نیک پور می‌گوید و ادامه می‌دهد: «به‌عنوان‌مثال هر دو آن‌ها به دلیل موقعیت حساس جغرافیایی مورد طمع قدرت‌های بزرگ و همسایگان خود قرارگرفته‌اند، اما روحیه استقلال‌طلبی مردم باعث شد تا کشورشان آزادی و یکپارچگی خود را به دست آورد. ارتباط فرهنگی و اقتصادی و سیاسی که از قرن‌ها قبل بین ایران و لهستان آغازشده و کماکان به قوت خود باقی است و ملت هر دو کشور به ادامه آن علاقه‌مند هستند و گسترش همه‌جانبه آن در دستور کار دانشگاهیان و هنرمندان قرار دارد. در اسناد تاریخی آمده پیش از دوران صفویه در حدود سال 1747 میلادی قافله‌های تجاری لهستانی به ایران سفر می‌کردند و حجم بالای مراودات تجاری دو کشور سبب شد تا «شاه‌عباس صفوی» دفتر نمایندگی بازرگانی خود را در لهستان دایر کند.
همچنین زبان فارسی از قرن 16 موردتوجه لهستانی‌ها بوده و برخی خانواده‌های اشرافی ساکن جنوب شرق لهستان مدرس زبان فارسی داشتند؛ همچنین زبان فارسی در حال حاضر در دو دانشگاه معتبر لهستان یعنی "کراکف" و "ورشو" تدریس می‌شود و رشته ایران‌شناسی تا مقطع دکترا در این دانشگاه‌ها وجود دارد. همین وجه اشتراک‌ها می‌تواند زمینه همکاری بین ملت و دولت ایران و لهستان را افزایش دهد و اشتراک‌های بیشتری را برای گفتگو باز کند.
تا ابد مهمان هستید
نیک پور می‌گوید: «هرچند جنگ جهانی دوم با تمام پیامد‌های وحشتناک و چهره زشتی که از خود باقی گذاشت، توانست قلوب دو ملت ایران و لهستان را به هم نزدیک‌تر کند. وقتی مردم رنج‌دیده و نظامیان لهستانی از طریق آب‌های شمالی ایران وارد بندر انزلی شدند و در چندین شهر ایران به‌صورت پراکنده ساکن شدند. تعداد زیادی از آن‌ها در همان ابتدای ورودشان به دلیل حضورشان در اردوگاه‌های کار اجباری سیبری، بسیار ضعیف شده بودند و ادامه زندگی را تاب نیاورده و مهمان ابدی ایران شدند و در قبرستان‌های ایران آرمیدند. قبرستان دولاب یکی از بزرگ‌ترین قبرستان‌های لهستانی‌ها در ایران است.»
بیگانه‌ها بین ما جایی ندارند
این تاریخ همین‌جا برای همیشه روی پیشانی این دو ملت ماند تا در چنین زمانی که بیگانه‌ها قصد فروپاشی روابط دو دولت رادارند و قصد دارند تا دولتمردان را به جان هم بی اندازند این اسناد جان بگیرند و به شهادت بیایند و یادآور روز‌ها و روابط حسنه‌ای باشند که ملت ایران در روز‌های سخت پذیرای مهمان‌های لهستانی بود و خوب نیست که دولتمردان لهستانی امروز میزبان آتش‌اندازی روابط ایران و اروپا باشند. این در حالی است که دشمنی دیرینه سران آمریکا با کشورمان ایران بر هیچ‌کسی پوشیده نیست.
