بازماندگان از تحصیل، کودکان و نوجوانانی هستند که در سن تحصیل از هم‌قطارانشان جا می‌مانند. این بازماندگان از تحصیل در سیستان و بلوچستان آمار بالایی دارند. فقر و نداری، رشد کودکان کار، محرومیت، نبود امکانات و صدالبته ساختارهای سنتی برخی دلایل بازماندن کودکان استان از تحصیل است. سیستان و بلوچستان در کنار سایر محرومیت‌ها در تعداد بازماندگان از تحصیل هم رکورددار است.
به گزارش به نقل از همشهری ،آمارها از تعداد بازماندگان از تحصیل در کشور روایات مختلفی دارد. «احمد میدری»، معاون امور رفاهی وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی، تعداد بازماندگان را 130 هزار نفر از کودکان 5 تا 11 سال می‌داند؛ اما «رضوان حکیمی»، معاون آموزش ابتدایی وزارت آموزش و پرورش تعداد بازماندگان از تحصیل را تا 142 هزار تن برمی‌شمرد. با این حال اما همه بر رکورددار بودن سیستان و بلوچستان از بازماندگان تحصیل اتفاق نظر دارند.
میزان بازماندگان از تحصیل در سیستان و بلوچستان
میدری می‌گوید: 30 درصد دانش‌آموزان بازمانده از تحصیل مربوط به سیستان و بلوچستان است؛ یعنی حدود 40 هزار نفر، و استان‌های تهران و خوزستان در رتبه‌های بعدی قرار دارند. اما «علیرضا نخعی»، مدیر کل آموزش و پرورش سیستان و بلوچستان، تعداد بازماندگان از تحصیل این استان را بیش از 70 هزار نفر، یعنی نصف جمعیت بازماندگان از تحصیل کشور عنوان می‌کند و می‌گوید: با وجود تلاش‌های فراگیر در دولت‌های یازدهم و دوازدهم و جذب 120 هزار بازمانده از تحصیل در سیستان و بلوچستان، هنوز 70هزار کودک دیگر بازمانده از تحصیل در این استان وجود دارند که تلاش برای جذب آنان همچنان ادامه دارد.
گروه‌های معاند در کمین بازماندگان از تحصیل
در استانی که به گواه مرکز آمار با نرخ زاد و ولد بالا جوان‌ترین استان ایران است و محرومیت‌های عمیق تاریخی و جدی در شاخص‌های آموزشی دارد، در مدارس تخریبی، کمبود معلم و مدرسه رکورددار 31 استان ایران است، تعداد بالای بازماندگان از تحصیل عواقب سختی دارد.
«علیم یارمحمدی»، نماینده مردم زاهدان در مجلس شورای اسلامی، می‌گوید: گروه‌های معاند و تروریستی در کمین بازماندگان از تحصیل هستند. لطمات و هزینههایی که افراد بی‌سواد برای منطقه داشتند به هیچ عنوان در افراد تحصیل‌کرده سراغ نداریم. در بررسی‌ها مشخص شد معدود افرادی که جذب گروهک‌های تروریستی شدند، اغلب از افراد کم‌سواد و بی‌سواد هستند.
این نماینده می‌افزاید: تمام آمار کودکان بازمانده از تحصیل مربوط به بخش بلوچستان است؛ از جنوب زاهدان گرفته تا چابهار. در منطقه سیستان چنین آماری وجود ندارد؛ علت این موضوع هم پراکندگی جمعیت و وسعت بالای زمین در این منطقه است.
دختران بیشترین بازماندگان از تحصیل سیستان و بلوچستان
یکی از دلایل بازماندن فراگیر کودکان از تحصیل در سیستان و بلوچستان ساختارهای سنتی است. معاون مدیر کل آموزش و پرورش سیستان و بلوچستان می‌گوید: عمده بازماندگان از تحصیل در سیستان و بلوچستان دختران هستند که عمدتاً در مناطق روستایی، به دلیل ازدواج زودرس و مسائل فرهنگی اجازه ادامه تحصیل به آن‌ها داده نمی‌شود.
«حسن نوروزی» می‌افزاید: باید با کمک ارگان‌ها مبادی ایجاد بازماندگان از تحصیل بسته شود. ما در آموزش‌وپرورش برنامه‌های مدونی را در دست اقدام داریم که از جمله آن‌ها می‌توان به افزایش مدارس شبانه‌روزی در مناطق روستایی و طرح ایجاد مدارس روستامرکز اشاره کرد که عمده توجه ما در رابطه با این دو طرح تسهیل تحصیل دانش‌آموزان به‌ویژه دختران در روستاهاست.
وی در عین حال می‌گوید: با وجود این که مدارس شبانه‌روزی را افزایش داده‌ایم و طرح ایجاد مدارس روستامرکز را راه‌اندازی کرده‌ایم، همچنان بازمانده از تحصیل داریم. «علی مرادی»، مدیر روابط عمومی آموزش و پرورش سیستان و بلوچستان، نیز می‌گوید: 70 درصد بازماندگان از تحصیل سیستان و بلوچستان دختران هستند که به‌دلیل محرومیت، بدسرپرست و بی‌سرپرست بودن و ساختارهای سنتی و مذهبی از تحصیل بازمی‌مانند.
تلاش یک زن برای ادامه تحصیل دختران
عواقب سخت رها شدن بازماندگان از تحصیل آن هم در استان محروم و جوانی مثل سیستان و بلوچستان پیش‌زمینه‌ای است برای تولد اسطوره‌های مبارزه با بازماندن کودکان از تحصیل از جمله زیبا عزیزی؛ زنی که مبارزه‌اش برای جلوگیری از بازماندن هم‌جنسانش از تحصیل او را سال گذشته میلادی جهانی کرد و در فهرست برترین زنان روستایی جهان از سوی بنیاد جهانی زنان سازمان ملل متحد جای داد.
زیبا عزیزی با تاسیس مرکزی خیریه در شهرستان قصرقند در جنوب سیستان و بلوچستان با هدف جلوگیری از بازماندن کودکان از تحصیل، از سال 94 فعالیت جدی خود را شروع کرده است. وی در گفت‌وگو با همشهری می‌گوید: با ایجاد یک مرکز خیریه با کمک جمعیت امداد دانشجویی امام علی(ع) و با هدف درآمدزایی برای دختران و پسران، آن‌ها را به مدرسه بازگرداندم.
سوزن‌دوزی بلوچستان منحصر به فرد است و دختران زیادی این هنر اصیل را دارند؛ با استفاده از هنر دست زنان بلوچ و تاسیس کارگاه‌های سوزن‌دوزی و درآمدزایی برای دختران در کنار مدرسه، خانواده‌ها را راضی کردیم که به دختران خود اجازه ادامه تحصیل دهند و به آن‌ها فهماندم که مدرسه برای دخترشان فایده دارد. خدمات عزیزی تاکنون از بازماندن بسیاری از کودکان دختر از تحصیل و ازدواج‌های زودهنگام در سیستان و بلوچستان جلوگیری کرده است.
