رصد متفاوت رفتار گسل‌های تهران در سه مقطع زمانی، از «سکون لرزه‌ای» پهنه‌ای که پایتخت در کانون آن واقع شده است، حکایت دارد. دو پژوهشگر زمین‌لرزه‌های 13 سال گذشته در گستره 26 هزار کیلومتر مربعی اطراف تهران را بررسی کرده‌اند و نتایج نشان می‌دهد به‌رغم تراکم بالای گسل‌های اصلی در پهنه‌ای که شهر تهران در آن واقع شده، در دو سال اخیر زلزله‌ای در این پهنه ثبت نشده است؛ درحالی‌که در غرب و شرق این گستره به ترتیب 24 و 31 زلزله رخ داده است. این تیم تحقیق، سه راهکار مهم به منظور به حداقل رساندن خسارت‌های ناشی از احتمال آزادشدن ناگهانی تنش‌های تجمیع شده در دوره‌های زمانی طولانی در نواحی گسلی شهر تهران و اطراف آن پیشنهاد کرده‌اند.
به گزارش مرکز تحقیقات راه و شهرسازی، بررسی‌های «علی بیت‌اللهی» و «نگار سودمند» دو تن از زلزله‌شناسان ایرانی در قالب یک پژوهش جدید درخصوص رفتار‌های لرزه‌ای شهر تهران و مناطق اطراف آن، نشان می‌دهد این گستره از پتانسیل لرزه‌خیزی بسیار بالایی به دلیل وجود گسل‌های متعدد برخوردار است. با این حال در بخش‌هایی از این گستره در برخی بازه‌های زمانی مورد بررسی وضعیت سکون لرزه‌ای حاکم است و علائمی از تخلیه انرژی گسل‌ها در قالب ثبت خرد‌لرزه‌ها و زمین‌لرزه‌هایی با بزرگای بیشتر به ثبت نرسیده است.
زلزله‌شناسان معتقدند سکون لرزه‌ای در گستره‌ای که در آن گسل‌های اصلی وفعال قرار دارند اما در یک بازه زمانی مشخص فاقد تحرکات لرزه‌ای هستند می‌تواند از یک زاویه نشان‌دهنده احتمال تجمع تنش‌ها در یک ناحیه گسلی در نتیجه قفل‌شدگی گسل‌ها و تقویت احتمال وقوع زمین‌لرزه‌های بزرگ‌تر در سال‌ها و دوره‌های بعد باشد.
مختصات مورد بررسی این چهارگوش از غربی‌ترین و شرقی‌ترین گوشه‌های حاشیه شهر تهران 75 کیلومتر و فاصله شمالی‌ترین و جنوبی‌ترین گوشه‌های آن از حاشیه پایتخت 50 کیلومتر است. بررسی‌ها نشان می‌دهد 83 گسل مهم، اصلی و فعال در این چهارگوش با طول مجموعا 3300 کیلومتر واقع شده‌اند. گسل‌های مشاء، شمال تهران، طالقان، رباط کریم، شمال و جنوب ری، پیشوا، کوشک نصرت، کندوان، کهریزک، گرمسار، ایوانکی، آراد و الموت‌رود از جمله این گسل‌ها هستند. علاوه بر این گسل‌ها،گسل‌های متوسط و فرعی در محدوده شهری تهران نیز در این چهارگوش قرار می‌گیرند که از جمله آنها می‌توان به گسل‌های لویزان، نیاوران، پردیسان، ونک پارک، ولنجک و... اشاره کرد.
در چهارگوش انتخاب شده مجموعا 67 شهر قرار گرفته‌اند که جمعیتی بالغ بر 15 میلیون و 111 هزار نفر را در خود جای داده‌اند؛ این گستره از آنجا که دو کلان‌شهر مهم کشور یعنی تهران و کرج را در خود جای داده است و از آنجا که تعداد قابل توجهی از گسل‌های کاری، جوان و اصلی در این ناحیه قرار دارند،به لحاظ ریسک لرزه‌ای از اهمیت زیادی برخوردار است. همچنین آمارهای موجود نشان می‌دهد در پهنه مورد بررسی مجموعا 4 میلیون و825 هزار واحد مسکونی و بیش از یک میلیون نفر جمعیت سکونت دارند. در این پژوهش اطلاعات بیشتری درباره این موضوع آمده است:
«در بازه زمانی 13 سال اخیر مجموعا 102 زمین‌لرزه با بزرگای 3 ریشتر و بیشتر، در این گستره به ثبت رسیده است که از این تعداد یک زمین‌لرزه با بزرگای بیش از 5 ریشتر بوده است؛ همچنین 10 زمین‌لرزه با بزرگای 4 تا 5 ریشتر و 91 زمین لرزه با بزرگای 3 تا 4 ریشتر در این بازه زمانی در پهنه مورد بررسی به ثبت رسیده است که بررسی‌ها حاکی است تعداد این زمین‌لرزه‌ها در نواحی شرقی پایتخت بیش از نواحی غربی بوده است؛ حال آنکه تعداد و تراکم گسل‌ها در سمت غربی گستره مورد بررسی بیش از سمت شرقی این پهنه است.
بررسی‌های صورت گرفته در رابطه با وضعیت لرزه‌خیزی پایتخت وحواشی پیرامونی آن طی 13 سال گذشته نشان می‌دهد در این بازه زمانی گستره شهری تهران و اطراف آن در راستای شمالی و جنوبی از زمین‌لرزه تنک بوده است؛ در واقع در این پهنه به رغم وجود گسل‌های متعدد فعال و کاری، زمین‌لرزه‌های مورد انتظار به وقوع نپیوسته است که این موضوع ضرورت مهمی را به لحاظ مطالعاتی پیش‌روی زلزله‌شناسان قرار می‌دهد؛ تنک بودن گستره شهری تهران در پهنه مورد اشاره، ضرورت تمرکز مطالعاتی بیشتری را از جهت بررسی قفل‌شدگی گسل‌های شمال تهران و سایر گسل‌های مجاور شهری پایتخت ایجاد کرده است.»
بررسی تحولات لرزه‌ای پهنه مورد بررسی طی دو سال گذشته نشان می‌دهد که غرب این مستطیل با 24 زمین‌لرزه که بزرگ‌ترین آن با بزرگای 2/ 5 ریشتر سال گذشته در ملارد اتفاق افتاد دارای میانگین بزرگی 3 ریشتر است؛ در سمت شرق این مستطیل نیز 31 زمین‌لرزه با متوسط بزرگی 8/ 2 به وقوع پیوسته است اما مستطیل وسطی و عبوری از تهران فاقد رخداد لرزه‌ای است.
نتیجه به دست آمده از این پژوهش نشان می‌دهد از یک زاویه، عدم وقوع تنش لرزه‌ای در مستطیل میانی پهنه موردبررسی به رغم تجمع گسل‌های فعال،اصلی،جوان و کاری در این محدوده،در بازه زمانی مورد بررسی، می‌تواند احتمال افزایش خطر مربوط به وقوع زمین‌لرزه‌های بزرگ‌تر در نتیجه تجمع کنش لرزه‌ای را تقویت کند. به‌عبارت دیگر گاه سکون‌لرزه‌ای در یک منطقه گسلی، پرمعنادار از فعالیت‌های لرزه‌ای در آن گستره است.
تیم مطالعاتی این پژوهش دست‌کم سه راهکار مهم برای مدیریت چنین وضعیتی به منظور به حداقل رساندن خسارت‌های ناشی از احتمال آزادشدن ناگهانی تنش‌های تجمیع شده در دوره‌های زمانی طولانی در نواحی گسلی شهر تهران و اطراف آن پیشنهاد می‌کنند:
«پایش لرزه‌ای گسل‌های تهران واطراف آن به‌طور جدی با سنجه‌های مناسب به همراه اندازه‌گیری تنش‌ها و کرنش‌ها یکی از این روش‌ها است؛ لازم است در وهله دوم کار جدی روی پیش‌نشانگرهای زلزله با اولویت تهران آغاز شود و در مرحله سوم پیشنهاد شده است به پدیده‌ها و ناهنجاری‌هایی که ممکن است با عوامل لرزه‌ای مرتبط باشند به‌طور جدی توجه شود.»
