اپل به دنبال محدودسازی استفاده از «گواهی توسعه‌دهنده سازمانی» (Enterprise Developer Certificates) است. این گواهی به شرکت‌ها اجازه می‌دهد تا یک اپلیکیشن را جدا از فضای اپ استور، به شکل مستقیم در اختیار مخاطب مورد نظرشان در سازمان خود قرار دهند. بعد از اینکه وب‌سایت «تک‌کرانچ» در مقاله‌ای به اپلیکیشن‌های شامل محتوای مستهجن، قمار و اپلیکیشن‌های کرک شده که از این طریق به شکل گسترده در اختیار کاربران قرار گرفته‌اند اشاره کرد، اپل، به «رویترز» اعلام کرد: «توسعه‌دهندگانی که از گواهی Enterprise اپل سواستفاده می‌کنند، در واقع خلاف تعهد نامه‌ی اپل عمل کرده‌اند و مجوزشان باطل خواهد شد.»
اپل: آماده اقدام سریع هستیم
سخنگوی اپل به رویترز گفته است: «ما به شکل دائم موارد مربوط به سواستفاده را ارزیابی می‌کنیم و آماده اقدام سریع در این رابطه هستیم.» اگرچه اپل با حساسیت بالایی اجازه انتشار اپلیکیشن‌ها در پلتفرم اپ‌استور را می‌دهد اما اکنون بعضی توسعه‌دهندگان از برنامه گواهی توسعه‌دهنده سازمانی این شرکت برای انتشار اپلیکیشن‌های خاص و کرک شده استفاده کرده‌اند؛ اپلیکیشن‌هایی که به نظر می‌رسد به شکل گسترده در چین و بعضی از کشورها مورد استفاده قرار می‌گیرند.
هزینه این سرویس به شکل سالانه 299 دلار است و شرکت‌های ایرانی پس از حذف اپ‌های ایرانی از اپ‌استور، از همین روش برای ارائه اپلیشکن خود به کاربران استفاده می‌کردند.
اما فارغ از مشکلاتی متعددی که این روزها اپل به خاطر سیاست‌هایش با آنها دست به گریبان است، نکته مهم برای ما کاربران ایرانی استفاده از همین روش جهت نصب اپلیکیشن استارت‌آپ‌ها، شرکت‌ها و بانک‌های ایرانی است. اگر در ایران زندگی می‌کنید و کاربر آیفون هستید، احتمالاً واژه Enterprise جهت نصب اپلیکیشن برای شما کاملاً آشناست. برای مثال رفتن به سایت دیجی‌کالا یا اسنپ با آیفون و دریافت مستقیم اپلیکیشن این شرکت‌ها. اپل در اصل این روش را برای سازمان‌ها ارائه می‌دهد تا بتوانند اپلیکیشن‌های خود را با کارمندان‌شان به اشتراک بگذارند، بدون اینکه نیاز باشد تا آن را در اپ‌استور و به شکل عمومی منتشر کنند. در واقع، این روش، یک روند خصوصی انتشار اپلیکیشن است تا یک شرکت نرم‌افزار خود را در اختیار کارمندانش قرار دهد.
اما نکته اینجاست که کسب‌وکارهای ایرانی در شهریور سال 96 و پس از آنکه اپل همه اپلیکیشن‌های ایرانی را از اپ‌استور حذف کرد، به سراغ همین روش آمدند. دیجی‌کالا، اسنپ، تپسی و بسیاری از استارت‌آپ‌های کشور از طریق این روش به کاربران آیفون در ایران متصل می‌شوند چرا که اپل به خاطر تحریم‌ها، دیگر اجازه انتشار اپلیکیشن‌های ایرانی را در اپ‌استور نمی‌دهد. حالا، به واسطه سواستفاده بعضی شرکت‌ها و توسعه‌دهندگان خارجی برای انتشار اپلیکیشن‌های کرک شده، اپل می‌خواهد جلوی سواستفاده از این روش را بگیرد. مسئله دیگر این است که حتی بسیاری از اپ‌استورهای ایرانی iOS نیز از همین روش برای انتشار اپلیکیشن‌های بومی و ایرانی استفاده می‌کنند.
به گذشته برمی‌گردیم: جلیبریک
اما در صورت حساسیت بیشتر اپل، آیا این پایان راه اپلیکیش‌های ایرانی برای آیفون خواهد بود؟ «شاهین کاتبی»، توسعه‌دهنده iOS و مدیرعامل شرکت «راهکارهای هوشمند سیب» در گفتگو با دیجیاتو به همین پرسش پاسخ می‌دهد: «بعد از اینکه اپ‌استور از دسترس اپ‌های ایرانی خارج شد، تا مدتی گیج بودیم که چکار کنیم اما در نهایت به سراغ روش انترپرایز رفتیم. اگر قرار باشد دوباره محدودیتی در این روش هم وجود داشته باشد، تنها راه باقی‌مانده بازگشت به Jailbreak است. چون زمانی که آیفون Jailbreak شود، دیگر گواهی‌های مربوط به ساین اپلیکیشن چک نمی‌شود. در واقع راه‌حل پایانی، بازگشت به جیل‌بریک و سیدیا است.»
او توضیح می‌دهد که اکنون شرکت‌های ایرانی برای انتشار مستقیم اپلیکیشن iOS برای کاربران آیفون، گواهی‌های سازمانی بعضی شرکت‌های خارجی را دریافت و با آن کار می‌کنند، یا یک شرکت کوچک در یک کشور خارجی تاسیس می‌کنند و با پنهان کردن هویت ایرانی، وارد برنامه گواهی توسعه‌دهنده سازمانی می‌شوند. اما او به نکته بسیار مهم دیگری هم اشاره می‌کند. مسئله اینجاست که حتی استورهای ایرانی iOS هم از روش سازمانی برای نصب اپلیکیشن‌های iOS روی آیفون کاربران ایرانی استفاده می‌کنند؛ اقدامی که اپل آن را به شکل صریح ممنوع اعلام کرده است:
«مسئله اینجاست که قانون اپل برای استفاده از روش انتشار اپلیکیشن به شکل سازمانی گنگ و کلی است، چون شاید هر شرکت بخواهد به شیوه خود جهت انتشار اپ برای کارمندان یا امضای قراردادها از آن استفاده کند. اما در همان قانون، اپل به شکل صریح در یک بند می‌گوید که ایجاد استورهای فرعی از طریق این روش کاملاً غیرقانونی است. پس امروز بیشتر از کسب‌وکارهای ایرانی، استورهای ایرانی iOS در خطر هستند. چون به طور کامل در حال نقض این قانون هستند و اگر اپل به هر طریقی این استورها را ببیند، مجوزهای مربوط به آن را باطل می‌کند.»
چالش جدید استورهای iOS ایرانی
«سهیل شیری»، کارشناس و مدیرعامل سابق استور ایرانی «سیب اپ» که البته همچنان عضوی از تیم این فروشگاه نرم‌افزاری است، در گفتگو با دیجیاتو و در پاسخ به این سوال که آیا استورهای ایرانی iOS از همین روش استفاده می‌کنند یا خیر، می‌گوید:
«استورهای ایرانی از همین روش استفاده می‌کنند اما سیب اپ سعی کرده تا اقداماتش را روی اصول پیش ببرد و تا جای ممکن مشکل را به حداقل برساند. ما همچنین راه‌حل‌های جایگزین داریم تا اگر زمانی اتفاقی افتاد، بتوانیم از آنها استفاده کنیم و برگردیم. البته در این سال‌ها، پروفایل‌های مختلفی مثل پروفایل بانک‌ها، سیبچه و شرکت‌های ایرانی بسته شده‌اند اما تاکنون این اتفاق برای سیب اپ رخ نداده چون کارش را اصولی پیش برده است.»
شیری در خصوص اصولی‌تر پیش بردن این فرایند توضیح می‌دهد: «قانون اپل می‌گوید پروفایل سازمانی نباید برای همه قابل دسترس باشد. مشکل بیشتر زمانی نمود پیدا می‌کند که یک شرکت، چنین پروفایلی را از یک چینی یا روسی دریافت می‌کند که اصلاً ممکن است خود فروشنده، اکانت را باطل کند. اما اگر خود شرکت‌ها اقدام کنند، پروفایل بگیرد و شرایط اپل را رعایت کنند، منطقاً این مشکل به وجود نمی‌آید.»
او در پاسخ به این سوال که استارت‌آپ‌های ایرانی تاکنون برای انتشار مستقیم اپ‌های خود از طریق گواهی سازمانی چکار می‌کردند، می‌گوید: «چند راه وجود داشت. بعضی سایت‌ها بودند که سالانه یا ماهانه مبلغی را دریافت می‌کردند. اما این کار تمیزی نبود و معمولاً به مشکل می‌خورد چون صاحب اصلی پروفایل هر زمان می‌توانست دسترسی شرکت ایرانی را قطع کند. راه دیگر ثبت شرکت خارج از کشور بود.»
همه این موارد و حساسیت بیشتر اپل روی سواستفاده از گواهی توسعه‌دهنده سازمانی، این احتمال را به وجود می‌آورد که شاید کسب‌وکارهای ایرانی باید قید آیفون و کاربران پول‌سازش را بزنند. با این حال شیری عقیده دارد که یک راه دیگر هم وجود دارد که اکنون سیب‌اپ مشغول کار روی آن است:
«سیب‌اپ مشغول توسعه یک راهکار جدید برای حل این مشکل است اما چون هزینه بالایی دارد، هنوز منتشر نشده است. ما با یک تیم تحقیق و توسعه در حال کار روی این مسئله هستیم و اگر لازم شود، مجبوریم به همان سمت حرکت کنیم. این یک کار عادی نیست و مدت‌هاست داریم روی آن تحقیق می‌کنیم. به نظر من نصب اپلیکیشن روی آیفون خارج از فضای اپ استور، همیشه شدنی است و هیچ وقت از بین نمی‌رود، ولی الان در شرایط فعلی، باتوجه به محدودیت‌های جدید شاید برای مدتی جلوی نصب گرفته شود. اما من عقیده دارم که این بازار ادامه پیدا خواهد کرد.»
پس از آنکه در مرداد و شهریور 96، اپل اپلیکیشن‌های ایرانی اپ استور را حذف کرد، بسیاری از توسعه‌دهندگان iOS در کشور با چالش جدی رو به رو شدند. اکنون نیز اتفاق فعلی که یک تهدید بزرگ برای توسعه‌دهنده، استارت‌آپ و کاربران ایرانی به شمار می‌رود، می‌تواند یک ضربه بزرگ دیگر به اکوسیستم توسعه‌دهندگان iOS در کشور بزند.
با این همه، شیری در پاسخ به این پرسش که آیا با این شرایط آینده‌ای برای توسعه‌دهندگان iOS در ایران دیده می‌شود یا خیر، به دیجیاتو می‌گوید:
«تا قبل از اینکه سیب اپ وجود داشته باشد بازار توسعه دهندگان iOS در کشور بسیار کوچک بود. همانطور که تا قبل از کافه بازار، توسعه‌دهندگان اندروید کمی داشتیم. اکنون تعداد زیادی توسعه‌دهنده iOS مشغول کار هستند که تعدادشان هم در حال بیشتر شدن است چون پول خوبی در می‌آورند. در واقع، بازار اندروید اشباع شده اما بازار iOS هنوز جای کار زیادی دارد. اما به نظر من با توجه به اینکه بازهم راهکارهای دیگری وجود خواهد داشت، این روند می‌تواند ادامه داشته باشد.»
