خارش بدن حالتی ناخوشایند و بدون کنترل است. دلایل متعددی برای میل به خاراندن بدن وجود دارد. بیماری‌های داخلی یا مشکلات پوستی می‌توانند عامل خارش باشند. اگر دلیل خارش بدن خود را نمی‌دانید، بهتر است به پزشک مراجعه کنید. پزشکان، عامل ریشه‌ای خارش را شناسایی و آن را درمان می‌کنند. درمان‌های خانگی متعدد و داروهای بدون نسخه مختلفی مانند مرطوب‌کننده‌ها و کِرِم‌ها هم برای رفع خارش در دسترس هستند. در ادامه از دلایل ایجاد خارش بدن گفته شده است.

حتما بخوانید:

• درمان خانگی کبد چرب با 12 خوراکی طبیعی و موثر
• درمان سیروز کبدی چیست؛ علت و شیوه‌های درمان آن‌ها
• انواع بیماری های کبد، علائم، روش‌های تشخیص و درمان

1. خشکی پوست

علائم خشکی پوست شامل موارد زیر است:

• ترک، پوسته‌پوسته‌شده و خارش؛
• بیشتر در ناحیه پا، شکم و بازو دیده می‌شود؛
• با ایجاد تغییراتی در سبک زندگی رفع می‌شود.

2. حساسیت غذایی

این مشکل وضعیتی اورژانسی است و نیاز به رسیدگی فوری دارد.

• حساسیت غذایی به‌خاطر واکنش بدن به برخی از مواد غذایی و نوشیدنی‌ها ایجاد می‌شود؛
• علائم این حساسیت از سطح خفیف تا شدید بروز پیدا می‌کند و شامل عطسه، خارش چشم، تورم، قرمزی پوست، کهیر، درد و انقباض شکمی، حالت تهوع، استفراغ و اختلال در تنفس می‌شود؛
• بنا به واکنش و پاسخ‌گویی سیستم ایمنی بدن، بعد از مصرف غذای حساسیت‌زا، وقوع علائم از چند دقیقه تا چند ساعت به طول می‌انجامد؛
• مواد غذایی حساسیت‌زای رایج، شیر گاو، تخم مرغ، بادام زمینی، ماهی، گندم، سویا، انواع آجیل و حلزون صدف‌دار هستند.

3. مرحله آخر بیماری انسدادی مزمن ریه

• بیماری مزمن انسداد ریه، نوعی بیماری خودایمنی است که علائم متنوعی دارد و بخش‌ها و سیستم‌های مختلف بدن را تحت تأثیر قرار می‌دهد؛
• این بیماری باعث بروز طیف وسیعی از علائم و مشکلات پوستی و مخاطی از خارش تا زخم معده و… می‌شود؛
• از علائم این بروز نوعی قرمزی و ناراحتی پوستی به شکل پروانه است که از یک گونه تا گونه دیگر روی صورت پخش می‌شود؛
• قرمزی و ناراحتی پوستی که با قرار گرفتن در معرض نور خورشید بدتر می‌شود، از دیگر علائم این بیماری است.

4. کاندیدیاز

• قارچ کاندیدا (نوعی عفونت قارچی) معمولا در نواحی از بدن ایجاد می‌شود که به‌خاطر قرار گرفتن دو لایه از بدن روی یکدیگر در آنها نوعی اصطکاک رخ می‌دهد. مثلا در باسن، زیر بغل، بین انگشتان پاها و دست‌ها و زیر پستان؛
• بروز علائم قارچ کاندیدیاز با خارش، سوزش و احساس گزیدگی شروع می‌شود و روی پوست، نقاط قرمزی ایجاد می‌شود که از داخل مرطوب هستند و روی آن پوسته‌ای خشک به وجود می‌آید؛
• ترک‌ها و زخم‌های کاندیدیاز به شکل جوش های چرکی یا تاول درمی‌آیند و ممکن است عفونی شوند.

5. انسداد مجاری صفراوی

این وضعیت نیاز به رسیدگی فوری دارد.

• عامل اصلی این وضعیت، سنگ کیسه صفرا است، اما دلایل دیگری هم می‌تواند موجب وقوع این مشکل شود. مثلا وجود زخم در کیسه صفرا، کبد، التهاب، تومورها، عفونت‌ها، آسیب دیدن کبد، کیست ها و…؛
• زرد شدن چشم و پوست، خارش شدید پوست بدون وجود قرمزی و ناراحتی روی پوست، مدفوع کم‌‌رنگ، ادرار تیره؛
• وجود درد در ناحیه فوقانی سمت راست شکم، تب، حالت تهوع و استفراغ؛
• انسداد می‌تواند باعث بروز عفونت‌هایی شود که نیاز به رسیدگی فوری دارند.

6. سیروز کبدی

سیروز کبدی هم یکی دیگر از دلایل خارش بدن است.

• اسهال، کاهش اشتها، تورم شکم، کاهش وزن؛
• کبود شدن و خون‌ریزی آسان بدن؛
• ظهور رگ‌های نازک و عنکبوتی‌شکلی که از زیر پوست به‌راحتی دیده می‌شود؛
• زرد شدن چشم‌ها و پوست و خارش بدن.

7. حساسیت راگوید یا پیرگیاه

• خارش، آبریزش چشم؛
• زخم و خارش در گلو؛
• آبریزش بینی، احتقان و عطسه؛
• فشار سینوس‌ها.

8. تحریک و قرمزی ناشی از پوشک

• بروز قرمزی و ناراحتی پوستی در نقاطی از پوست که با پوشک در تماس بوده است؛
• آزردگی و مرطوب و قرمز شدن پوست؛
• التهاب و برافروختگی بخشی از پوست.

9. واکنش آلرژیک

این وضعیت هم اورژانسی است و نیاز به رسیدگی فوری دارد.

• قرمزی و ناراحتی پوستی زمانی رخ می‌دهد که سیستم ایمنی بدن‌تان نسبت به آلرژن‌های پوست واکنش نشان بدهد؛
• خارش و تاول که چند دقیقه تا چند ساعت پس از تماس با آلرژن‌ها در بدن ایجاد می‌شود؛
• واکنش‌های آلرژیک شدید و ناگهانی می‌توانند باعث بروز تورم و تنگی نفس شوند؛ به همین خاطر نیاز به رسیدگی فوری دارند.

10. پای ورزشکاران

پای ورزشکاران هم نام نوعی عفونت قارچی است که باعث خارش بدن می‌شود.

• بروز احساس خارش گزیدگی و سوزش میان انگشتان یا کف پا؛
• ایجاد تاول‌هایی که باعث خارش پا می‌شوند؛
• ضخیم، بی‌رنگ و شکننده شدن ناخن‌های پا؛
• پوسته‌پوسته شدن پا.

11. درماتیت تماسی

• این التهاب و مشکل پوستی چند ساعت تا چند روز بعد از تماس بدن با مواد آلرژن ایجاد می‌شود؛
• قرمزی‌های موجود در پوست دارای مرزهای مشخصی در ظاهرشان هستند و در محلی از پوست که تحت تأثیر مواد حساسیت‌زا بوده، ایجاد می‌شوند؛
• خارش، قرمزی، پوسته‌پوسته شدن بدن و زبری پوست از نشانه‌های درماتیت تماسی است؛
• ایجاد تاول‌های پرآب با پوسته‌ای روی آنها از نشانه دیگر بروز درماتیت تماسی است.

12. گزیدگی کَک

• گزیدگی توسط حشره کک معمولا در نواحی پایینی ران و پا دیده می‌شود؛
• گزیدگی کک به شکل برآمدگی‌های قرمز با هاله‌ای رنگی در اطراف آن است؛
• علائم گزیدگی بلافاصله بعد از گزیده شدن روی پوست ظاهر می‌شوند.

13. کهیر

• تاول‌های برجسته و خارش‌آوری که بعد از تماس با مواد حساسیت‌زا روی پوست ایجاد می‌شوند؛
• قرمزی، برافروختگی و دردناک بودن پوست در هنگام لمس کردن آن؛
• شکل کهیر می‌تواند گِرد و کوچک، حلقه‌ای یا به اشکال نامشخص باشد.

14. اِگزمای آلرژیک

• علائم اگزمای آلرژیک شبیه سوختگی است؛
• اغلب در دست‌ها و ساعد ظاهر می‌شود؛
• نشانه‌های دیگر آن، قرمز، خارش، زبری و پوسته‌پوسته‌شدن است؛
• تاول‌هایی بزرگ و پرآب با پوسته‌ای روی آنها.

15. بثورات پوستی

در صورت بروز زخم و ناراحتی روی پوست باید به پزشک مراجعه و فورا آن را پیگیری کرد.

• تغییر محسوس رنگ و بافت پوستی؛
• علت این مشکل دلایل متنوعی دارد. مثلا نیش حشرات، واکنش آلرژیک، عوارض مصرف بعضی داروها، عفونت قارچی یا میکروبی، بیماری‌های عفونی یا خودایمنی؛
• بسیاری از مشکلات بثورات پوستی را می‌توان در منزل رفع کرد، اما موارد حادی که توأم با تب، درد، سرگیجه، استفراغ یا تنگی‌نفس هستند، به درمان پزشکی نیاز دارند.

16. شپش بدن

• شپش هم عامل دیگری در خارش بدن است. این شپش با شپش مو یا اندام تناسلی تفاوت دارد. شپش بدن و تخم‌های کوچک آن روی بدن یا البسه ظاهر می‌شوند؛
• ظاهر شدن برآمدگی‌های قرمز پوستی که باعث خارش بدن می‌شوند؛
• ضخیم و تیره شدن پوست در نواحی تحت تأثیر شپش؛
• قرمزی و زخم شدن پوست در اثر واکنش آلرژیک به گزیده شدن توسط شپش؛

17. زرد زخم

• خارش بدن در اثر زرد زخم در کودکان و نوزادان رایج است؛
• زخم و قرمزی پوست ناشی از زخم زرد معمولا در نواحی بینی، چانه و دهان دیده می‌شود؛
• تاول‌های زرد زخم به شکل پرآب با پوسته‌ای عسلی‌رنگ روی پوست ایجاد می‌شوند.

18. شپش سر

• شپش به اندازه یک دانه کنجد است. هم خود شپش و هم تخم‌های آن روی مو مشخص می‌شوند؛
• خارش شدید پوست سر به خاطر گزیده شدن از سوی شپش؛
• وجود زخم روی پوست سر به خاطر خارش زیاد؛
• احساس تردد یک حشره (شپش)‌ روی سر.

19. جای نیش و گزیدگی

گزیدگی و نیش حشرات می‌تواند بسیار خطرناک باشد و نیاز به بررسی فوری دارد.

• قرمزی و تورم در ناحیه گزیدگی؛
• خارش و زخم در ناحیه گزیدگی؛
• درد در ماهیچه‌ها و ناحیه گزیدگی؛
• برافروختگی در ناحیه گزیدگی و نیش حشره.

20. خارش در کشاله ران

• قرمزی، خارش پیوسته و سوزش در کشاله ران؛
• پوسته‌پوسته شدن، پوست انداختن یا ترک خوردن پوست کشاله ران؛
• قرمزی در کشاله ران که با تحرک و فعالیت وخیم‌تر می‌شود.

21. درماتوفیتوز

• وجود قرمزی‌های دایره‌ای‌شکل با مرزهای مشخص روی پوست؛
• پوست میان حلقه‌های قرمزی که روی پوست ایجاد می‌شود، سفید و سالم می‌ماند و پوسته زخم و قرمزی به سمت خارج دایره زخم متمایل می‌شود؛
• وجود احساس خارش.

22. اِگزما

• پوسته‌پوسته‌شدن بخش‌ها و پوسته‌های زرد و سفید از سطح بدن؛
• قرمزی، چرب شدن و خارش نواحی تحت تأثیر اگزما؛
• ریزش مو در نواحی دچار اگزما.

23. حساسیت به لاتکس

این حساسیت هم می‌تواند خطرناک باشد و باید درمان آن را فورا پیگیری کنید.

• قرمزی و ناراحتی پوستی دقایق یا ساعاتی بعد از تماس با لاتکس بروز پیدا می‌کند؛
• برافروختگی، خارش و کهیر که با تداوم تماس با لاتکس به حالت خشک و زبر درمی‌آید؛
• اجزای لاتکس که هوا را از خود عبور می‌دهند باعث بروز عطسه، آبریزش بینی، عطسه، آبریزش چشم و خارش بدن می‌شوند؛
• آلرژی شدید به لاتکس باعث تنگی نفس و التهاب می‌شود.

23. گال

• بروز علائم این مشکل، چهار تا شِش هفته طول می‌کشد؛
• زخم‌های گال به شکل جوش‌ و تاول‌های کوچک و زبر نمایان می‌شوند؛
• زخم‌ها به صورت خطوطی با طیف‌های رنگی مختلف نمایان می‌شوند.

24. سرخک

• علائم بیماری سرخک شامل: تب، گلودرد، قرمزی پوست، آبریزش بینی، از دست دادن اشتها و سرفه است؛
• سه تا پنج روز بعد از ظهور اولین علائم، قرمزی پوست در نواحی صورت و بدن مشهود می‌شود؛
• نقطه‌های قرمز کوچک با مراکز سفیدرنگ در داخل دهان به وجود می‌آیند.

25. پسوریازیس

• وجود بخش‌های زبر و مشخص به رنگ نقره‌ای روی پوست؛
• زخم‌ها روی پوست سر، آرنج، زانو و پایین کمر ظاهر می‌شوند؛
• پسوریازیس بدون علامت یا با خارش بدن در افراد بروز پیدا می‌کند.

26. درماتوگرافی

• قرمزی و آزردگی سریع پوست بعد از خاراندن آهسته آن؛
• از بین رفتن قرمزی و آزردگی پوست بعد از سی دقیقه؛
• خاراندان و تماس با بعضی نواحی پوست باعث قرمز شدن، ایجاد تاول و خارش بیشتر می‌شود؛

27. آبله‌مرغان

• ظهور تاول‌های قرمز و پرآب در نواحی مختلف بدن؛
• ناراحتی پوست با تب، بدن درد، گلودرد یا از دست دادن اشتها همراه است؛
• این بیماری تا زمانی که تاول‌ها و جوش‌ها خشک نشوند، مسری است.

28. انگل

• انگل هم باعث خارش بدن می‌شود و به شدت مسری است؛
• علامت آن خارش و آزردگی شدید ناحیه مقعد، خواب نامناسب و خارش مقعد به واسطه حضور انگل در مدفوع است؛
• پزشکان با یک چسب و نوار آزمایشی مخصوص، تخم انگل‌ها را برای معاینه زیر میکروسکوپ بررسی می‌کنند.

29. پیچک سمی آمریکایی

ناراحتی و مشکلی که این گیاه ایجاد می‌کند هم باید سریعا مورد بررسی قرار بگیرد.

• تماس با آلرژن‌های این گیاه که به صورت روغن در برگ‌ها، ریشه‌ها و ساقه پیچک سمی وجود دارد باعث آزردگی پوستی و خارش بدن می‌شود؛
• علائم خارش بدن چهار تا 48 ساعت بعد از تماس با پیچک در بدن ظاهر می‌شود و می‌تواند تا یک ماه بعد از تماس هم ادامه پیدا کند؛
• خارش شدید، قرمزی و تورم همراه با ظهور تاول‌های پرآب از جمله علائم تماس با این گیاه است؛
• تماس روغن گیاه باعث بروز خطوطی روی پوست می‌شود.

30. بلوط سمی

تماس با بلوط سمی هم می‌تواند منجر به وضعیت بسیار خطرناکی در بدن شود و لازم است که بعد از دست زدن به این گیاه سریعا به پزشک مراجعه کنید.

• تماس با آلرژن‌های این گیاه که به صورت روغن در برگ‌ها، ریشه‌ها و ساقه پیچک سمی وجود دارد باعث آزردگی پوستی و خارش بدن می‌شود؛
• علائم خارش بدن چهار تا 48 ساعت بعد از تماس با پیچک در بدن ظاهر می‌شود و می‌تواند تا یک ماه بعد از تماس هم ادامه پیدا کند؛
• خارش شدید، قرمزی و تورم همراه با ظهور تاول‌های پرآب از جمله علائم تماس با این گیاه است؛
• خارش شدید، قرمزی و تورم همراه با ظهور تاول‌های پرآب از جمله علائم تماس با این گیاه است.

31. مشکلات پوستی

• درماتیت: التهاب پوست؛
• اِگزما: اختلال پوستی مزمن که با خارش و زبری پوست همراه است؛
• پسوریازیس: نوعی بیماری خودایمنی که قرمزی و ناراحتی پوستی ایجاد می‌کند و معمولا به شکل پلاک‌هایی روی پوست ظاهر می‌شود؛
• درماتوگرافی: قرمزی، خارش و برآمدگ پوست به خاطر فشاری که پوست وارد شده است.

بعضی از عفونت‌ها هم باعث خارش بدن می‌شوند:

• آبله مرغان؛
• سرخک؛
• عفونت‌های قارچی؛
• شپش؛
• کرم‌های ریز موجود در رختخواب مثل ساس؛
• گال؛
• انگل.

32. محرک‌ها برای خارش بدن

مواد شیمیایی و غیرشیمیایی مختلفی هستند که باعث خارش بدن می‌شوند. پیچک سمی آمریکایی و بلوط سمی از نمونه‌ این مواد هستند. حشرات هم با گزیدن بدن، مواد خارش‌آوری تولید می‌کنند که باعث آزردگی پوستی می‌شود. بعضی از افراد در معرض پشم، عطر، بعضی از رنگ‌موها یا صابون‌ها و مواد شیمیایی دچار خارش می‌شوند. بعضی از مواد غذایی هم باعث حساسیت و خارش در بدن می‌شوند.

33. اختلالات داخلی بدن

بعضی از اختلالات و بیماری‌های درونی بدن هم باعث ایجاد حس خارش در بدن می‌شوند:

• انسداد مجاری صفراوی؛
• سیروز کبدی؛
• کم‌خونی؛
• لوکِمی یا سرطان خون؛
• مشکلات تیروئید؛
• نارسایی کلیه؛
• لنفوم.

34. اختلالات دستگاه عصبی

بیماری‌های مختلفی باعث خارش بدن می‌شود. به ویژه بیماری‌هایی که دستگاه عصبی را تحت تأثیر قرار می‌دهد:

• انواع دیابت؛
• ام.اس (multiple sclerosis)؛
• زونا؛
• نوروپاتی.

35. مصرف برخی داروها و خارش بدن

• داروهای ضدقارچ؛
• آنتی‌بیوتیک‌ها(به ویژه مواردی که پایه سولفونامیدی دارند)؛
• مسکن‌های از بین‌برنده درد؛
• داروهای ضدانعقاد خون.

36. بارداری

بعضی از زنان باردار در نواحی سینه، بازوها، شکم یا ران احساس خارش پیدا می‌کنند. البته علت این مشکلات می‌تواند بیماری‌های قبلی فرد مانند اگزما باشد که با باردار شدن تشدید شده است.

چه موقع باید به پزشک مراجعه کرد؟

• اگر علت خارش بدن را نمی‌دانید به پزشک مراجعه کنید؛
• اگر خارش شدید است به پزشک مراجعه کنید؛
• اگر علائم دیگری به جز خارش هم در بدن‌تان بروز یافته به پزشک مراجعه کنید.

مراجعه به پزشک ضروری است زیرا اگرچه دلیل خارش بدن در بعضی موارد نامشخص است اما پزشک، راه درمان را می‌داند.

تشخیص علت خارش بدن چگونه است؟

پزشک برای تشخیص مشکل خارش بدن، بیمار را معاینه فیزیکی می‌کند و پرسش‌هایی از او خواهد داشت:

• آزردگی و ناراحتی پوستی از چه زمانی ایجاد شده است؟
• آیا خارش مستمر است یا به صورت رفت و برگشتی در بدن‌تان احساس می‌شود؟
• آیا در معرض مواد محرک پوست بوده‌اید؟
• آیا حساسیت خاصی دارید؟
• در کدام نواحی بدن‌تان خارش شدیدتر است؟
• اخیرا چه داروهایی مصرف کرده‌اید؟

اگر با این پرسش‌ها و معاینه فیزیکی، علت خارش مشخص نشود احتمال نیاز به آزمایش‌های دیگری وجود خواهد داشت. مثلا:

• آرمایش خون: این آزمایش دلایل پنهان خارش بدن را مشخص می‌کند؛
• آزمایش پوست: این آزمایش حساسیت‌های پوستی به مواد حساسیت‌زا را مشخص می‌کند؛
• نمونه‌برداری از پوست: این کار برای تشخیص عفونت پوستی استفاده می‌شود.

مراقبت‌های خانگی برای خارش بدن

برای رهایی از خارش بدن، روش‌های متنوعی وجود دارد که می‌توانید در منزل از آنها استفاده کنید:

• استفاده از مرطوب‌کننده‌های خوبی که مانع از خشکی و خارش پوست می‌شوند؛
• پرهیز از خارش زیاد پوست که باعث وخامت خارش و آزردگی پوست می‌شود؛
• دوری از صابون‌ها، مواد شیمیایی مانند پودر لباس‌شویی و مواد دیگری که عطر و رنگ‌های مصنوعی دارند؛
• حمام و دوش آب سرد گرفتن با جوش شیرین و جوی دوسر؛
• استفاده از کرم‌های ضدخارش بدون نسخه؛
• مصرف قرص آنتی هسیتامین.