وب‌سایت روزیاتو - حسین علی پناهی: هالیوود تنها جایی است که شرور بودن گاهی به سود افراد تمام می شود. در صنعتی که اغلب جوایز در اختیار «آدم خوب ها» قرار می گیرد، بازیگران نقش «آدم بدها» از هر فرصتی برای رفتن به دنیای تاریک شخصیت های شرور و ایفای نقش های خوشمزه شیطانی استفاده می کنند. اگر چه بردن جایزه اسکار به معنای تصدیق بی چون و چرای استعداد بازیگری در یک بازیگر نیست، اما این جایزه باارزش در برخی موارد به نقش آفرینی های بی نقص در قالب شخصیت های منفی تعلق گرفته است. اما چه چیزی یک شخصیت سینمایی را یک شخصیت منفی یا شرور تعریف می کند؟
بسیاری از بازیگرانی که در ادامه این مطلب به آن ها اشاره خواهد شد با ایفای نقش های سنتی قهرمانانه مانند یک پرستار یا کلانتر به شهرت رسیده اند که در بافت فیلم های خود طرف شرور و بد ماجرا بوده اند. همه چیز به دیدگاه باز می گردد و در اکثر موارد کسی که در داستان فیلم در مقابل شخصیت قهرمان قرار می گیرد معمولاً شخصیت منفی یا شرور در نظر گرفته می شود. در همین حال، یک شخصیت فناناپذیر که در مقابل یک شخصیت قهرمان متفاوت قرار نمی گیرد به سختی می تواند در قالب یک شخصیت منفی جلوه کند و در این فهرست جایی ندارند. با احترام به تمامی بازیگران سرشناسی که به خاطر ایفای نقش های منفی موفق به دریافت جایزه اسکار نشدند، در ادامه این مطلب می خواهیم شما را با بهترین بدهای تاریخ سینما که موفق به کسب جایزه اسکار شدند آشنا کنیم.
اخطار اسپویل: از آنجایی که برای تشریح بازی بازیگران در نقش های گفته شده ناچار به سخن گفتن از داستان فیلم هستیم، پیشاپیش از بابت اسپویل کردن داستان این فیلم ها از شما مخاطب عزیز پوزش می طلبیم.
10- فی داناوی در فیلم «شبکه» (1976)
وقتی که به بهترین و به یادماندنی ترین نقش های منفی تاریخ سینما فکر می کنیم بدون شک اسم فی داناوی اولین اسمی که به ذهن می رسد نیست اما تماشای فیلم «شبکه» (Network) ساخته سیدنی لومت مردکی است که نشان می دهد این بازیگر مهارت و استعداد بی نظیری در ایفای نقش های متفاوت داشته است. این فیلم یک فیلم انتقادی اجتماعی است که اگر داستان آن تا به این حد در زندگی واقعی عادی نشده بود می توانستیم آن را یک هجو نامه کامل بنامیم. شخصیت منفی خود بزرگ بین اما ستمدیده فیلم لومت بارها در تلویزیون های خبری کابلی و تالک شوهای رادیویی تقلید شده که دیگر تازگی و منحصر بفرد بودن خود را از دست داده است. اما فیلم «شبکه» که تنها می توان فیلم «چهره ای در جمعیت» (A Face in the Crowd) ساخته الیا کازان را همتای تازگی و نبوغ آن دانست همچنان هوشمندانه ترین و تاثیرگذارترین فیلمی است که با موضوع خاص خود در تاریخ سینما ساخته شده است.
زمانی که یک مجری باسابقه یک برنامه شبانگاهی خبری مطلع می شود که به دلیل نداشتن مخاطب کافی در آستانه اخراج قرار دارد، سعی می کند سرنوشتش را خود به دست بگیرد. او اعلام می کند که هفته آینده در طی برنامه زنده خود دست به خودکشی خواهد زد و بدین ترتیب آشوبی در میان رده های بالای مدیریت شبکه ایجاد می شود. فی داناوی نقش یکی از مدیران این شبکه به نام دیانا کریستنسن را بازی می کند که تصمیم می گیرد این برنامه خبری شبانگاهی را با کمک گرفتن از یاوه گویی های مجری درمانده اش به یک برنامه سرگرم کننده تبدیل کند. اما حتی با بالا رفتن مداوم تماشاگران برنامه نیز، او برای موفقیت بیشتر از هیچ تلاشی فروگذار نمی کند. بعد از مدت کوتاهی او خود را در حال معامله کردن با گروهی تروریست می بیند که برنامه او را تهدید می کنند. سقوط کریستنسن به دنیای شرارت از طریق جستجوی بی پروایانه قدرت و اعتبار و موفقیت های شخصی بسیار تاثیر گذار بوده و داناوی نیز با بی نقصی و مهارت تمام این شخصیت را به نمایش می گذارد.
9- جین هکمن در فیلم «نابخشوده» (1992)
یک داستان چقدر می تواند موثر باشد که ما را متقاعد سازدگروهی از قاتلان در واقع قهرمانان داستان و کلانتر ماجرا شخصیت شرور آن است؟ اما فیلم «نابخشوده» (Unforgiven) ساخته کلینت ایستوود به ما نشان می دهد که این رویکرد می تواند بسیار موفقیت آمیز باشد. این فیلم نوعی وسترن متفاوت است که هنجارهای سنتی ژانر خود را نادیده گرفته و محدودیت های ایجاد شده برای شخصیت های مثبت و منفی فیلم های وسترن را کاهش می دهد. بدین ترتیب فیلم وسترن «نابخشوده» با ستارگان متعدد خود به یکی از به یاد ماندنی ترین و مشهورترین فیلم های وسترن تاریخ سینما تبدیل شده است. جین هکمن بزرگ در این فیلم نقش یک کلانتر کینه توز را بازی می کند که تعریف او از اعمال قانون به وضوح در برخی از موارد وارد قلمرو بی قانونی می شود. وقتی که یک زن محلی بیرحمانه مورد حمله و تجاوز قرار می گیرد، تنبیهی که کلانتر شهر برای خاطیان در نظر می گیرد به هیچ عنوان با شدت جنایت سازگار نیست.
به همین دلیل دوستان زن مورد تعرض قرار گرفته تصمیم می گیرند جایزه قابل توجهی برای هر کسی که خاطیان را به قتل برساند در نظر بگیرند و اینجاست که کلینت ایستوود وارد می شود. او در فیلم خود نقش یک هفت تیر کش بازنشسته را بازی می کند که برای بدست آوردن جایزه دست به کار می شود. اما وقتی که او و هکمن بر سر راه یکدیگر قرار می گیرند، نقش های اجتماعی آن ها دیگر کمترین ارزش و اهمیتی ندارد: کلانتر از هیچ کاری برای اثبات این که حق با اوست فروگذار نمی کند و جایزه بگیری که در گذشته شخصیتی منفی داشته انگیزه های جدیدی غیر از پول برای به پایان رساندن ماموریت خود پیدا می کند. هکمن در نقش شخصیت منفی کلانتر داستان حضوری تاثیرگذار و فراموش نشدنی در «نابخشوده» دارد.
8- شارلیز ترون در فیلم «هیولا» (2003)
با در نظر گرفتن اینکه دوران شرارت یک شخصیت منفی نتیجه ظلم ها و رفتارهای غیر انسانی علیه او بوده است، می توان احساسات متفاوت و متناقضی نسبت به او داشت. این سبک روایی نادر نیست اما تنها در اندکی از موارد تاثیری ویژه و قوی دارد که نمونه آن را در فیلم «هیولا» (Monster) و شخصیتی واقعی با زازی شارلیز ترون می بینیم که بعد از تجربیات دردناکی که دارد به یکباره تغییر چهره می دهد. بازی تاثیرگذار و شدیداً بی نقص شارلیز ترون در این نقش تحسین منتقدان را برای وی به همراه داشت و باعث شکسته شدن قالب بازیگری او نیز شد که تا آن زمان به عنوان بازیگر نقش های رمانتیک و ساده شناخته می شود.
با ظاهری ژولیده و آشفته، ترون در این فیلم در نقش یک روسپی مشهور ظاهر می شود که مورد یک حمله بیرحمانه قرار می گیرد و همین موضوع باعث می شود که او در مسیر شرارت و قتل قرار بگیرد. بعد از کشتن مهاجم، او خود را در شرایطی می بیند که نه می تواند از سبک زندگی خفت بارش فرار کند و نه اینکه از نفرتی که پس از اولین جنایتش در دلش خانه کرده دست بردارد. با افزایش تعداد قتل ها، او سعی می کند از دست شکارچی هایی که در تعقیبش هستند فرار کند. بازی بدون ترس و واقعی ترون در نقش آیلین وورنوس در فیلم «هیولا» نام او را در میان بازیگران بااستعداد معاصر سینما تثبیت کرده و در حافظه طرفداران این ژانر جاودانه ساخت.
7- مایکل داگلاس در فیلم «وال استریت» (1987)
شخصیت های منفی شیک و پیک همواره در میان شخصیت های دیوانه یا دستکم خل و چل سینما قرار داشته اند و فیلم «وال استریت» (Wall Street) به شکلی بی نقص و بدیع چنین چهره ای از شخصیت منفی داستان ترسیم می کند. یک سرمایه دار لاشخور صفت در نتیجه حرص بی پایانش به شخصیت بد ماجرای فیلم الیور استون تبدیل می شود و مخاطب نیز دلایل بسیاری برای تنفر از این شخصیت پیدا می کند که زندگی بسیاری را، اگر چه از راه دور، به نابودی می کشاند. او می گوید: «طمع داشتن هیچ اشکالی ندارد» و دیدگاهی که باید نسبت به این شعار و روش های او داشته باشیم کاملاً روشن است. مایکل داگلاس، نوعی جدیت، سردی، زیرکی و دیدگاه بدبینانه را در این شخصیت وارد می کند که لایق بدست آوردن جایزه اسکار است و همین اتفاق نیز برای داگلاس کوچک رخ داد. چارلی شین نیز در این فیلم نقش یک دلال جوان اما جاه طلب را بازی می کند که توسط گوردون گکو، تاجر ثروتمند و مشهور وال استریت مورد حمایت قرار می گیرد.
او موفق می شود توجه قهرمان خود را جلب کند و تحت آموزش های او، چارلی شین نیز جایگاه خود را در میان شخصیت های ثروتمند وال استریت پیدا می کند. اما وقتی که شخصیت داگلاس (گکو)، نقشه ای بی پروایانه و غیرانسانی برای تملک یک کمپانی را با وی در میان می گذارد که باعث از کار بیکار شدن بسیار از کارمندان کمپانی می شود، رابطه این دو به تیرگی می گراید. گلکو همان شخصیت منفی بی احساس و بیرحمی است که می بینیم و او حتی زمانی که خود را در محاصره قانون می بیند نیز دست از روش های خود برنمی دارد و احساس پشیمانی نمی کند. داگلاس همان غرور و رخوت تنفرآمیزی که این نقش می طلبد را در بازی خود جلوه گر می سازد و چنین سبک شخصیتی را برای همیشه به نام خود به ثبت می رساند.
6- کریستوف والتس در فیلم «حرامزاده های بی شرف» (2009)
وسوسه انگیز است که برخی حتی در بدترین شخصیت های شرور نیز به دنبال ردی از انسانیت باشند، حتی اگر تنها به دلیل کشف جایی که وی مسیر زندگی اش را اشتباه رفته باشد. اما کمتر شخصیت فاسدی را می توان تصور کرد که که ذره ای نقطه روشن و بخشودنی در زندگی خود نداشته و نماد کامل و خالص شیطان باشند. نقش کریستوف والتس در فیلم «حرامزاده های بی شرف» (Inglourious Basterds)، از شاهکارهای بی بدیل کوئنتین تارانتینو، در این دسته نادر قرار می گیرد زیرا هیچ مخاطبی نمی تواند کوچکترین ردی از تنش یا خوبی در شخصیتی که او از خود به نمایش می گذارد بیابد. شاید هر شخصیت منفی واقع گرایانه ای به پیچیدگی زیاد نیاز داشته باشد تا کاملاً واقعی و معتبر به نطر برسد اما هدف این فیلم تنها در صورتی برآورده می شود که شخصیت منفی داستان آن چنان بد باشد که براحتی بتوان از او متنفر بود.
اولین سکانس های فیلم «حرامزاده های بی شرف»، سرهنگ اس اس هانس لاندا را نشان می دهد که به شکار یک خانواده یهودی می رود، جایی که او فکر می کند این خانواده پنهان شده اند. بعد از اینکه او در می یابد این خانواده یهودی ممکن است زیر کف چوبی خانه پنهان شده باشند، لاندا به سربازان خود دستور می دهد که از همان بالا تمامی این خانواده را به رگبار ببندند. این اولین آشنایی مخاطب با شخصیت منفی (اما صادقانه بگوییم آنقدر منفی است که دوست داشتنی می شود!) هانس لاندا است که در باقی داستان نیز به رفتارهای نفرت انگیز و شرورانه خود ادامه می دهد. گروهی از سربازان یهودی-آمریکایی به رهبری برد پیت که در شناسایی و شکار بدترین دشمنان نازی خود مهارت دارند سرانجام با هانس لاندای داستان مواجه می شوند. رویارویی این دو گروه سکانسی فراموش نشدنی است و اگر چه فیلم تارانتینو شخصیت پردازی غیرمتداولی به خصوص در این سکانس دارد اما بازی والتس در این فیلم بیش از هر بخش دیگری خودنمایی می کند، نقش آفرینی که او را از یک بازیگر درجه چندم به یک بازیگر طراز اول و پرطرفدار تبدیل کرد.
5- کیتی بیتس در «میزری» (1990)
اگر چه شخصیت منفی فیلم «میزری» (Misery) شاید یکی از شخصیت های کمتری واقعی و ملموس این فهرست باشد اما این موضوع چیزی از ترسناکی آن نمی کاهد.کیتی بیتس چنان بی نقص و تاثیرگذار به در نقش خود ظاهر می شود که این شخصیت منفی برای همیشه بر حرفه بازیگری او سایه می افکند. اگر چه داستان فیلم یک ماجرای نسبتاً غیرمحتمل است اما چنان ترس و وحشتی در دل مخاطب ایجاد می کند که تنها می تواند از ذهن خلاق استفن کینگ تراوش کند. وقتی که یک رویای وسواسانه با واقعیت روبرو می شود، نتیجه می تواند به طرز شوکه کننده ای غیرقابل پیش بینی باشد و این همان چیزی است که در داستان «میزری» به ما نشان داده می شود. کیتی بیتس در این فیلم نقش آنی ویلکس را بازی می کند، پرستاری که به طور ناگهانی و بدنبال یک تصادف اتومبیل با یک نویسنده مشهور آشنا شده و برای مداوا او را به خانه اش می آورد. آنطور که مشخص می شود، آنی از طرفداران پروپاقرص داستان های نویسنده داستان است و نقشه های ویژه ای برای آقای نویسنده در دوران اقامتش در خانه او دارد.
در حالی که آنی دست نوشته های کتاب آخر این نویسنده را می خواند از رنج هایی که بر شخصیت قهرمان کتاب تحمیل می شود خشمگین شده و نویسنده درمانده را وادار به تغییر سرنوشت این شخصیت بر اساس خواسته های خود می کند. وقتی که او در برابر این خواسته مقاومت می کند، آنی برایش روشن می سازد که عواقب این مخالفت بسیار تاریک و دردناک خواهند بود و بدین ترتیب نویسنده نگون بخت وارد مبارزه ای دردناک برای نجات جان خود می شود. بیتس چنان خشونت خونسردانه ای را وارد شخصیت آنی وی کند که این شخصیت را به یکی از بزرگ ترین و به یاد ماندنی ترین شخصت های منفی تاریخ سینما تبدیل کرده و در نهایت جایزه اسکار را برای وی به ارمغان می آورد.
4- لوئیز فلچر در «پرواز بر فراز آشیانه فاخته» (1975)
آیا می شود پرستاری که زندگی اش را صرف مراقبت از بیماران روانی کرده یک شخصیت شرور و منفی دانست؟ فیلم «پرواز بر فراز آشیانه فاخته» (One Flew Over the Cuckoo’s Nest) به این سوال پاسخ مثبت می دهد. سبکی از مراقبت که لوئیز فلچر از بیماران روانی در این فیلم ارائه می دهد نام او را در میان شخصیت های منفی تاریخ سینما ماندگار ساخته است. زنی با شغلی شریف و شاید هم در ابتدا با نیتی خوب، در این داستان به یاد ماندنی به شخصیتی منفور تبدیل می شود. او که به شدت در مورد قوانین سختگیرانه اش حساس و وسواسی است و ظاهراً نیازهای متفاوت دیگر انسان ها را به فراموشی سپرده، به عمق شرارت سقوط می کند. تنش زمانی آغاز می شود که شخصیت جک نیکلسون به همان آسایشگاه روانی برده می شود که پرستار ریچد در آن کار می کند.
نیکلسون از همان ابتدا با این نیت که از قوانین سختگیرانه آسایشگاه تبعیت نکند و تا جایی که می تواند موجبات شادی خود و دیگر بیماران را فراهم کند، وارد می شود. وقتی که روحیه شورشگرانه او به دیگر بیماران نیز سرایت می کند، خشم پرستار ریچد برانگیخته می شود و تصمیم می گیرد به هر قیمتی که شده و با هر وسیله ای او را متوقف سازد. «پرواز بر فراز آشیانه فاخته» فیلمی است که به تحلیل و بررسی شخصیت هایش در عمقی بی سابقه می پردازد و مخالفت شخصیت منفی داستان با آن ها در مقابل این شخصیت ها، بسیار متفاوت بوده و توجه بیننده را به خود جلب می کند. صورت بیروح و گرفته شخصیت پرستار ریچد به یکی از نمادهای ماندگار تاریخ سینما تبدیل شده و دنیای سینما به خاطر آن بدهکار نقش آفرینی بی بدیل لوئیز فلچر است.
3- خاویر باردم در «کشوری برای پیرمردها نیست» (2007)
فیلم «کشوری برای پیرمردها نیست» (No Country for Old Men) گونه ای از شخصیت منفی را مجسم می سازد که به خاطر نداشتن کاریزمای شخصیتی بسیار ترسناک است. یک قاتل بی احساس و بدون احساس گناه، این فیلم معمایی و معمولی را به مانند ارواح واقعی انسانی به تسخیر خود در می آورد. در تضادی بسیار آشکار با شخصیت های منفی کارتونی و فانتزی که در بسیاری از فیلم ها شاهد آن ها هستیم، شخصیت خاویر باردم به شکل ترسناکی قابل باور است، علیرغم این که او در طول فیلم شخصیتی کم حرف و بازی محدود و بدون ذره ای احساس از خود ارائه می دهد. بخش کوچکی از گذشته این شخصیت در ابتدای داستان برملا می شود و ما می بینیم که قتل های او بر اساس انداختن سکه و حدس درست یا غلط آن توسط قربانیان شکل می گیرد.
نبود ذره ای حس اخلاقی در او چنان عمیق و محسوس است که خشونت های هولناک او که تنها بر اساس شانس (انداختن سکه) رخ می دهند بسیار ترسناک تر از آنچه که هستند جلوه می کنند. وقتی که یک مرد تگزاسی به طول اتفاقی در بیابان با کیفی پر از پول مواجه می شود، ذره ای تصور نمی کند که برداشتن این کیف باعث می شود که مخوف ترین قاتل دنیا به سراغ او بیاید. اما وقتی که تعقیب و گریز شروع می شود، کاملاً مشخص است که هیچ یک از طرفین بدون مبارزه حاضر به تسلیم شدن نیست. خاویر باردم دائماً چند قدم با شخصیت فراری فیلم فاصله دارد و نگاه مرگبار این شخصیت حتی پس از تیتراژ پایانی فیلم نیز برای مدتی با شما می ماند.
2- هیث لجر در «شوالیه تاریکی» (2008)
هیث لجر با چنان جدیت و تعهدی به شخصیت جوکر نزدیک شد که نمونه اش را دهه ها بود ندیده بودیم. او به اندازه ای خود را در این شخصیت غرق کرد که شخصیت منفی او در رده های بالای به یاد ماندنی ترین شخصیت های منفی تاریخ سینما قرار گرفت. لجر که تمامی ویژگی های شرورانه شخصیت منفی داستان را به زیبایی و کمال پوزخندی که روی صورتش داشت در بازی خود وارد کرده بود، بازی ماندگاری از خود ارائه داد که تحت هر شرایطی در تاریخ سینما جاودانه می شد. با توجه به این که انتشار فیلم 6 ماه پس از مرگ غیرمنتظره لجر صورت گرفت، این موضوع بر تلخی شخصیت جوکر افزود. دومین فیلم در سه گانه بتمن با عنوان «شوالیه تاریکی» (The Dark Knight ) ساخته کریستوفر نولان، فیلمی بسیار تاریک بود.
این فیلم پیچیدگی های کارهایی که با نیت خوب انجام می شوند را همراه با نیات مربوط به رفتارهای بسیار شرورانه مورد بررسی قرار می دهد. جوکر به عنوان شخصیت منفی اصلی وارد می شود و هیث لجر نیز درنده خویی و عمق روانشناختی شخصیت جوکر را چنان به نمایش می گذارد که توصیف آن از عهده هیچ مخاطب و منتقد سینمایی بر نمی آید. در حالی که جوکر نقشه هایی را برای تحلیل بردن باورهای بتمن در مورد مفاهیم نیک و بد طرح ریزی و اجرا می کند، مخاطب به یک سفر غیرقابل پیش بینی اما تکان دهنده برده می شود. تصمیم گیری در مورد اینکه در آخر داستان کدام شخصیت در نقش قهرمان و کدام در نقش شخصیت شرور جلوه می کند به سکانس های پایانی فیلم واگذار می شود که به لطف بازی قوی و بی بدیل لجر فراموش نشدنی و جاودانه می شوند.
1- آنتونی هاپکینز در «سکوت بره ها» (1991)
استانداردهای جدید برای شخصیت های منفی کاریزماتیک ترسناک زمانی تثبیت شد که آنتونی هاپکینز دندان هایش را در نقش دکتر هانیبال لکتر در فیلم «سکوت بره ها» (The Silence of the Lambs) فرو برد. او با تار و پود وجودش در این نقش فرو رفت و نقش این قاتل هولناک را با آرامشی فراموش نشدنی بازی کرد. تصویر او از دکتر هانیبال لکتر، بر جنبه های مربوط به هوش بالای این شخصیت تاکید بیشتری داشته به نحوی که تصورات پیشین از شخصیت های منفی سینما را کاملاً دگرگون ساخت. اگر چه آنتونی هاپکینز اولین بازیگری نبود که نقش شخصیت فوق شرور هانیبال لکتر را بازی می کرد (این افتخار نصیب برایان کاکس در فیلم «شکار انسان» (Manhunter) در سال 1986) اما او این شخصیت را برای همیشه برای خود جاودانه ساخت.
در فیلم، لکتر از قبل در زندان به سر می برد، جایی که او توسط یک مامور تازه کار و جوان اف بی آی به نام کلاریس استارلینگ فرا خوانده می شود. هدف این مامور زن از این کار استفاده از دیدگاه های این قاتل بالفطره به منظور کمک به دستگیری یک قاتل خوفناک دیگر است اما این دو خیلی زود وارد یک بازی موش و گربه می شود که تمرکز اصلی داستان را به خود اختصاص می دهد. در نقش لکتر، هاپکینز کاریزما و مسحور کنندگی را در شخصیت داستانی اش جریان می دهد و آن را با لحظاتی از بیرحمی ترسناک ترکیب می سازد و آن زمانی است که طبیعت حقیقی درون این قاتل نمود پیدا می کند. «سکوت بره ها» فیلمی ماندگار و بی نقص است اما نمی توان آن را بدون بازی افسانه ای و برنده اسکار سِر آنتونی هاپکینز تصور کرد.
