در روزهایی به سر می بریم که همه سرگرم قدردانی از زنان حاضر در زندگیشان و هدیه دادن به آنها هستند. به همین مناسبت مطلبی را آماده کرده ایم که در آن به معرفی ده نفر از موفق ترین زنان ایرانی حوزه علم و فناوری پرداخته شده است. تعدادی از این بزرگان در زمینه های خاصی به بالاترین افتخارات دست پیدا کرده و باعث درخشش نام ایران و تسهیل زندگی بشر شده اند.
1. مریم میرزاخانی
سال 1356 شاهد تولد یکی از ستاره های فراموش‌نشدنی سپهر ریاضیات ایران بود. مریم میرزاخانی که در دبیرستان فرزانگان تحصیل می کرد، اولین دانش آموز دختری بود که با دریافت مدال طلای کشوری به تیم ملی المپیاد ریاضی راه یافت. او جواب اعتماد مربیانش را با دو طلای پیاپی جهانی داد. مریم یکی از کسانی بود که از تصادف اتوبوس دانشجویان شرکت کننده در بیست و دومین دورهٔ مسابقات ریاضی جان سالم به در برده بود.
میرزاخانی پس از پایان تحصیلات ریاضی در دانشگاه شریف، برای ادامه تحصیل در مقطع دکترا راهی آمریکا شد و تحت نظر کورتیس مک‌مولن، از برندگان مدال فیلدز مدرک phd را دریافت کرد. تقدیر این بود که خود او در سال 2014 به خاطر تحقیق در زمینه «دینامیک و هندسه سطوح ریمانی و فضاهای پیمانه‌ای آنها» به عنوان اولین زن برنده جایزه فیلدز، همسطح نوبل ریاضی شود. حتی به خاطر سپردن نام این تحقیق هم چندان آسان نیست. از افتخارات و جوایز مریم میرزاخانی باید به موارد زیر اشاره کنیم:
- جایزه تحقیقاتی Clay سال 2014
- یکی از ده شخصیت مهم نشریه نیچر در سال 2014
- برگزیده جامعه فیلسوفان آمریکا در سال 2015
- جایزه آکادمی ملی علوم سال 2016
میرزاخانی از سال 1392 به سرطان مبتلا شده بود و پس از چهار سال این بیماری مهلک به مغز استخوانش نفوذ کرد. سرانجام این نابغه ریاضیات در 23 تیر 1396 فرشته مرگ را در آغوش کشید. اتحادیه بین‌المللی انجمن‌های ریاضی جهان برای بزرگداشت یاد میرزاخانی روز تولد او (22 اردیبهشت) را به عنوان «روز جهانی زن در ریاضیات» نامگذاری کرده است.
2. پردیس ثابتی
ثابتی سال 1354 در تهران به دنیا آمد و سه سال بعد همراه خانواده راهی آمریکا شد. او از نوجوانی به تحصیل و موسیقی علاقه بسیاری داشت و لیسانس خود را در رشته زیست‌شناسی از MIT دریافت کرد. وی در سال های 2002 و 2006 به ترتیب دو دکترای مختلف را در رشته های ژنتیک و پزشکی از دانشگاه های معتبر آکسفورد و هاروارد با درجه ممتاز دریافت کرد. وی سومین زنی است که در تاریخ هاروارد به این افتخار نائل می شود.
ثابتی در دوران تحصیل و پس از آن تحقیقات بسیاری را انجام داده که شامل الگوریتم تعیین اثرات ژنتیک بر تکامل بیماری و رویکرد آماری اطلاعاتی تعیین بخش‌های در معرض انتخاب طبیعی می شود.
ثابتی به عنوان استاد مرکز زیست شناسی تکاملی هاروارد مشغول فعالیت است و سرپرستی گروه خوانش ژنوم انسان و تعیین کروموزوم های ابولا را بر عهده دارد. CNN در 2007 از او به عنوان یکی از هشت نابغه ای نام برد که زندگی بشر را متحول می سازند. او همچنین به عنوان یکی از 100 زن نابغه جهان انتخاب شده و از بنیاد گیتس نیز 2 میلیون دلار کمک هزینه تحقیقاتی دریافت کرده است.
3. پریسا تبریز
پریسا متولد 1983 است و پدری ایرانی و مادری لهستانی دارد. او تاکید کرده که تا پیش از ورود به دانشگاه چندان با کامپیوتر سر و کار نداشته اما حالا «شاهزاده امنیت» گوگل است. تبریز از دوازده سال پیش به استخدام گوگل درآمده و از 2011 مدیریت بخشی را برعهده دارد که سیصد هکر چیره دست از سراسر دنیا را زیر یک چتر گردآورده است. وی هم اکنون سرپرستی بخش امنیت مرورگر محبوب کروم را برعهده دارد.
تا چند سال قبل نام پریسا تبریز در فهرست 30 چهره برجسته فناوری با کمتر از 30 سال سن در کنار افرادی چون مارک زاکربرگ قرار داشت.
4. انوشه انصاری
اغلب ایرانی ها انوشه را تنها به واسطه سفر 9 روزه به فضا می شناسند اما موفقیت ها و خدماتش به علم به مراتب بیشتر از یک سفر تفریحی است.
وی 21 شهریور 1345 در مشهد به دنیا آمد اما در 18 سالگی همراه خانواده راهی آمریکا شد. انوشه از کودکی عاشق نجوم و فضا بود اما در دانشگاه رشته مهندسی الکترونیک و علوم رایانه را انتخاب کرده و در نهایت از دانشگاه جورج واشنگتن مدرک کارشناسی ارشد مهندسی الکترونیک را دریافت کرد. وی کارشناسی ارشد دوم خود را هم در رشته ستاره شناسی اخذ کرده است.
انصاری جدای از تحصیلات در زمینه کسب و کار بسیار موفق است و از این راه به درآمد قابل توجهی دست پیدا کرده است. وی مؤسس، رئیس هیئت مدیره و مدیر عامل شرکت فناوری ارتباط از راه دور تله کام بود که سال 2001 در ازای 10.8 میلیون دلار از سهام سونوس مبادله شد. او همچنین هم بنیانگذار و مدیرعامل کمپانی Prodea Systems است.
در کارنامه وی افتخارات و جوایزی نظیر کارآفرین برتر، تاجر موفق، جایزه نوآور سیمونز و جایزه ملی پیشگامان فضای ایالات متحده دیده می شود. او مدت کوتاه سفر خود به فضا را هم به پژوهش در مورد علل کم‌خونی و تأثیر تشعشعات فضایی بر روی فضانوردان ساکن در ایستگاه بین‌المللی فضایی اختصاص داد.
5. ترانه رضوی
این پزشک ایرانی از معدود افرادی است که گوگل سلامت کارکنانش را به دست آنها سپرده است. وی فارغ التحصیل پزشکی از دانشگاه های معتبر استانفورد و جرج واشنگتن است و در ابتدای شروع فعالیت در مانتن ویو مطبش تنها یک کمد بوده است. به گفته دکتر رضوی کارکنان گوگل آنقدر دقیق هستند که به آسانی زیر بار تشخیص یا تجویز پزشک نمی روند و باید آنها را با ارائه سند و حتی مقالات معتبر قانع کرد.
در حالی که سالانه یک میلیون رزومه برای گوگل ارسال می شود، از رضوی برای کار در این شرکت دعوت شده است. او در پاسخ به سوالی در مورد دیدگاه مدیران ارشد گوگل درباره وبلاگستان فارسی گفت که اجازه پاسخ به این سوال را ندارد اما در صحبت هایی که پیش آمده به استفاده هوشمندانه ایرانیان از نت اشاره کرده اند.
6. آلینوش طریان
آلینوش طریان آبان ١٢٩٩ در خانواده ارمنی در تهران به دنیا آمد. پدر و و مادرش هردو در زمینه ترجمه آثار از فارسی به ارمنی دستی بر آتش داشتند. انگیزه اصلی او برای تحصیل تا مدارج عالیه یکی بزرگ شدن در دامن خانواده ای فرهیخته و دیگری اثبات اشتباه بودن این تفکر بود که دختران در زمینه علوم پایه و مهندسی استعداد ندارند.
آلینوش پس از پایان دوران دبیرستان در آموزشگاه انوشیروان دادگر زرتشتیان، برای تحصیل در رشته فیزیک وارد دانشگاه تهران شد. چهار سال بعد و پس از اخذ مدرک در همین مرکز به عنوان متصدی عملیات آزمایشگاهی دانشکده علوم استخدام شد. آلینوش پس از مدتی به فکر ادامه تحصیل با بورس تحصیلی افتاد اما دکتر حسابی به خاطر زن بودن با این درخواست مخالفت کرد.
آلینوش سپس با هزینه شخصی و کمک پدر راهی دانشگاه پاریس شد. او از این دوران و آشنایی با دختر ماری کوری به عنوان یکی از بهترین سال های زندگی یاد می کند. وی پس از دریافت مدرک دکترا در 1337 و با رد پیشنهاد تدریس در سوربن به ایران بازگشت تا در دانشگاه تهران به تدریس بپردازد.
وی نه تنها خانه خود را وقف دانشجویان بی بضاعت کرد بلکه کتابخانه غنی خود را هم به کتابخانه ملی اهدا کرد. طریان از پایه‌گذاران اخترفیزیک، نخستین رصدخانه فیزیک خورشیدی و نخستین تلسکوپ خورشیدی ایران است و به خاطر خدمات ارزنده‌اش به عنوان «مادر نجوم ایران» شناخته می شود. وی همچنین یکی از چهره های ماندگار در عرصه علمی نیز محسوب می شود. او در پاسخ به این سوال که چرا هرگز ازدواج کرد پاسخ داد مردی که عاشقانه او را دوست داشت درگذشت و پس از آن تصمیم گرفت برای همیشه مجرد بماند. آلینوش طریان در 15 اسفند 1389 در 90 سالگی چشم از جهان فرو بست.
7. فریناز کوشانفر
فریناز سال 1355 در تهران به دنیا آمد. پدر او پزشک و پدربزرگش یک ارتشی بود که برای ماری کوری احترام زیادی قائل بودند و به همین خاطر فریناز را تشویق کردند به سراغ تحصیل در علوم جدید برود. این محقق برجسته دوران دبیرستان و کارشناسی برق را در دبیرستان معتبر فرزانگان و دانشگاه شریف طی کرده و سپس برای ادامه تحصیل راهی ایالات متحده شد.
او رشته برق و کامپیوتر دانشگاه UCLA را برای مقطع کارشناسی ارشد انتخاب کرد. کوشانفر سپس برای دریافت دکترا راهی دانشگاه برکلی، از بهترین مراکز آموزشی آمریکا شد و به خاطر پاس کردن تعداد زیادی از واحدهای آمار و احتمال همزمان فوق لیسانس این رشته را هم اخذ کرد. وی هم اکنون مشغول تدریس در دانشگاه کالیفرنیا سن دیگو است.
از افتخارات و جوایز فریناز کوشانفر باید به جایزه مخترع جوان سال دانشگاه MIT در 2008 اشاره کرد که به خاطر طراحی نوعی از میکروتراشه ها به وی اهدا شد. او همچنین در سال 2011 به عنوان یکی از نخبگان علوم جدید و مهندسی از دست اوباما جایزه گرفت. نشریه تکنولوژی ریویو هم او را به عنوان یکی از 35 مخترع برتر جوان دنیا برگزیده است.
8. مونا جراحی
جراحی تنها ایرانی است که نشان «استعداد برتر حرفه‌ای جوان سال» را در میان 102 نامزد از باراک اوباما دریافت کرده است. او در سال 1355 در تهران به دنیا آمد و پس از اخذ لیسانس برق در دانشگاه صنعتی شریف، برای تحصیل در مقاطع کارشناسی ارشد و دکترا راهی دانشگاه استنفورد شد. جراحی مقطع پسادکترا و تحقیقات کاربردی خود را هم در همین مرکز صورت داد.
پروفسور مونا جراحی یکی از تاثیرگذارترین دانشمندان و محققان ارشد دانشکده علوم کامپیوتر و آزمایشگاه الکترونیک تراهرتز دانشگاه میشیگان است. فناوری تراهرتز بخشی از طیف الکترومغناطیس است که بین فرکانس امواج نور و فرکانس امواج رادیویی قرار می گیرد. این فناوری در زمینه های پزشکی، دارویی و ماشین آلات کاربرد فراوانی دارد و دریافت جایزه استعداد برتر هم مدیون همین موفقیت ها بود. 
از دیگر افتخارات وی می توان به جایزه پیشگامان مهندسی از آکادمی ملی بنیاد مهندسی «گرِینجر»، جایزه پیشرفت شغلی زودهنگام از بنیاد ملی علوم و جایزه محققین جوان از دفتر تحقیقات نظامی آژانس پروژه‌های دفاعی پیشرفته اشاره نمود.
از نظر او سیستم آموزشی ایران بیشتر بر اساس دانش اداره می شود و از نظر تجربه و کارهای تحقیقی کمبود دارد؛ این در حالی است که سیستم آموزشی آمریکا بیشتر بر حس کنجکاوی مبتنی است.
9. آزاده تبازاده
وی کاشف ارتباط بین افزایش گاز دی اکسید کربن ناشی از محصولات مصرفی صنعتی و فرسایش لایه اوزون است. تبازاده در سال 1346 در ایران متولد شد و پس از وقوع جنگ ایران و عراق همراه خانواده به آمریکا مهاجرت کرد. او در سال 1988 و در حالی که تنها 21 سال داشت به عنوان معاون پژوهشی گروه شیمی دانشگاه کالیفرنیا انتخاب شد و در 1999 هم بالاترین نشان افتخار اعطا شده توسط دولت ایالات متحده به دانشمندان و مهندسان به نام «جایزه ریاست جمهوری» را دریافت کرد.
وی مدرک دکترای خود را در رشته شیمی از دانشگاه UCLA دریافت کرد و سپس به عنوان محقق ارشد به مرکز تحقیقات ایمز ناسا پیوست. این مرکز از سال 1939 تا کنون در زمینه‌های مختلف علوم فضایی فعالیت‌های گسترده‌ای داشته و نقش مهمی در بسیاری از ماموریت‌های ناسا ایفا می‌کند.
دکتر تبازاده سابقه تدریس در دانشگاه کالیفرنیا سن دیگو را دارد و تا کنون بیش از 60 مقاله در زمینه های مختلف چاپ کرده است. وی جوایز بسیاری را از سازمان های دولتی و علمی از آن خود کرده که شامل اتحادیه ژئوفیزیک آمریکا، انجمن هواشناسی آمریکا، ناسا، دفتر علم و فناوری کاخ سفید و انتخاب شدن به عنوان یکی از 10 استعداد برتر آمریکا در سال 2002 است.
10. رکسانا ورزا
رکسانا در خانواده ای تحصیل کرده به دنیا آمد که در سال 1979 از ایران مهاجرت کرده بودند. پدرش فارغ التحصیل دانشگاه معتبر «استنفورد» و مادرش معلم زبان بود که علاقه وافری هم به علم و دانش داشتند. او در سال 1985 در کالیفرنیای آمریکا به دنیا آمد که امروزه به لطف سیلیکون ولی به مهد فناوری دنیا تبدیل شده است.
« رکسانا ورزا » در حالی که سی و چند سال بیشتر ندارد، مدیر بزرگترین پردیس استارتاپی جهان به نام «استیشن اف»، عضو «شورای نوآوری اتحادیه اروپا» (EIC) و از اعضای هیئت مدیره قدیمی ترین خبرگزاری جهان به نام AFP است.
