فاطمه زیباترین نام در میان مسلمانان هند

در این نوشتار به بررسی کوتاهی از فرهنگ مسلمانان هند و علاقه و محبت آنان نسبت به اهل بیت (علیهم السلام) و همچنین فرهنگ شایسته توجه آنها در انتخاب نام های بسیار زیبا و بدیع برای فرزندانشان می پردازیم.

این اسامی با ترکیبی از نام ها و القاب حضرت زهرا (سلام الله علیها) با مفاهیم قرآنی، ویژگی های شخصیتی آن حضرت، ارزش های اخلاقی تربیتی، سمبل ها و مظاهر طبیعی ابداع شده و به عنوان نمونه بیش از یکصد نام زیبا و پرکاربرد مرتبط با حضرت فاطمه(علیها السلام) ارائه می شود.

آثار تربیتی نام گذاری فرزندان

یکی از مظاهر فرهنگی اقوام و ملل مختلف جهان که انعکاس دهنده بخشی از هویت فرهنگی و گرایشات اعتقادی و تمدنی آنان است، نام هایی است که برای فرزندان خود انتخاب می کنند. در اندیشه اسلامی انتخاب نام نیکو یکی از مسئولیت های تربیتی والدین و از جمله حقوق فرزند بر پدر و مادر به شمار می رود. لذا یکی از توصیه های تربیتی پیشوایان دینی به جامعه مسلمان، انتخاب نام نیکو برای فرزندان است. پیامبر اسلام فرمودند: «حق فرزند بر پدر، آن است که نام خوبی بر او بنهد و به بهترین شکل تربیتش نماید»[1]در آموزه های دینی، نامی که پدر و مادر برای فرزند خود انتخاب می کند اولین هدیه ای است که از سوی پدر و مادر به فرزند اهدا می شود؛ امیرالمؤمنین(علیه اسلام) از قول رسول خدا(صلی الله علیه وآله) نقل می کنند که فرمود: نخستین هدیه ای که هریک از شما به فرزند خود می بخشید، نام نیکو است؛ پس اسم زیبا برای فرزندتان بگذارید.[2] (کنز العمال- جلد 16)

یکی از آسیب های اجتماعی و مشکلات فرهنگی تربیتی نوپدید در جوامع اسلامی معاصر؛ انتخاب نام های نامتناسب با فرهنگ اسلامی و گاهی برگرفته از فرهنگ غربی و بیگانه برای فرزندان است که در دراز مدت پیامدهای اجتماعی و تربیتی نامطلوبی برای خانواده ها به دنبال خواهد داشت.

بخش قابل توجهی از اسامی که در جوامع دینی برای فرزندان انتخاب می شود ارتباط نزدیکی با اعتقادات، ارزش ها و باورهای دینی مذهبی داشته و برخاسته از سمبل های دینی مذهبی، نام های بیان شده در کتاب مقدس، اسامی پیامبر و سایر پیشوایان و شخصیت های برجسته دینی است.

از مهم ترین آثار انتخاب نام های ارزشی و دینی برای فرزندان نوعی جهت دهی فکری، رفتاری و تقویت باورهای دینی از طریق ارائه الگوهای مثبت برای فرزندان است و این نام نیک می تواند در نیک نامی انسان تاثیرگذار باشد زیرا نام هر شخص علاوه بر اینکه علامتی برای تشخص و تمایز او از دیگران است لذا انتخاب صحیح و شایسته نام می تواند تأثیر بلند مدت تربیتی و روانی بر انسان داشته باشد زیرا در هر بار که اورا با این نام صدا می کنند، وی خود را با مفهوم و حقیقت آن نام مطابقت داده و به نوعی خود را مصداق و نمونه ای از آن بداند.

فرهنگ نام گذاری فرزندان در میان مسلمانان هند

کشور پهناور و تاریخی هند با جمعیتی بیش از 200 میلیون نفر مسلمان از بزرگترین مراکز حضور مسلمانان در جهان به شمار می رود. درخصوص جمعیت شیعیان هند هرچند آمارهای متفاوتی ارائه می شود ولی برخی آمارهای نسبتاً موثق شیعیان را بالغ بر 30 تا 40 میلیون نفر برآورد می کنند.

با توجه به استفاده گسترده خانواده های مسلمان هند از اسامی اسلامی با مفاهیم زیبای تربیتی برای فرزندانشان در نوشته حاضر به بررسی و تحلیل درخصوص فرهنگ و نظام نام گذاری در میان مسلمانان هند می پردازیم. بر اساس مطالعه میدانی انجام شده درخصوص نام گذاری فرزندان در کشور هند، می توان به این نکته پی برد که خانواده های مسلمان به صورت گسترده، نام هایی با مفاهم اسلامی، قرآنی و همچنین اسامی شخصیت های ممتاز اسلامی را برای فرزندانشان انتخاب می کنند.

در یک بررسی و تحلیل فرهنگی و تاریخی در خصوص عوامل این پدیده اجتماعی می توان گفت علی رغم این که نام های اسلامی در میان مسلمانان هند در یک دوره تاریخی بر اثر عواملی مانند تهاجم فرهنگی، تاثیر رسانه ها و تسلط فرهنگ غیر دینی و غربی، دچار ضعف شده و استفاده از اسامی اسلامی در سطح جامعه مسلمان هند به شدت کاهش یافت ولی از حدود سه دهه قبل به دنبال یک تحول اجتماعی در این کشور، شاهد بازگشت آنان به فرهنگ وهویت دینی هستیم. به دنبال این تحولات فرهنگی، خانواده های مسلمان از اسامی اسلامی استقبال بی سابقه ای کردند.

از علل اصلی بروز این تحول، می توان اولا به وجود علاقه وافر مسمانان هند اعم از شیعیان و اهل سنت به اهل بیت (علیهم السلام) اشاره کرد. میزان ارادت و عشق مسلمانان هند به اهل بیت (علیهم اسلام) به گونه ای است که در ایام عاشورا علاوه بر شیعیان، در بسیاری از مناطق هند، کنفرانس ها، مجالس ومراسم عزاداری گسترده ای به منظور ابراز مودت و اقامه عزای حضرت سیدالشهدا امام حسین (علیه السلام) از سوی اهل سنت برگزار می شود و این عشق و علاقه در انتخاب نام های اهل بیت وحضرت فاطمه (علیهم السلام) برای فرزندانشان هم تبلور و ظهور پیدا کرده است.

دومین عامل تاثیرگذار در توسعه این رویکرد، نقش فرهیختگان و صاحبان اندیشه دینی در فرهنگسازی و ایجاد انگیزه عمومی در نام گذاری فرزندان مسلمان اشاره کرد. زیرا بر اساس یک سنت اجتماعی در هند اکثر خانواده های مسلمان برای انتخاب نام فرزندانشان به دانشمندان، روحانیون و اهل علم و ادب مراجعه می کنند و آنان نیز در پاسخ به این درخواست و اقبال عمومی، نام های متنوعی را با رویکرد دینی و مذهبی با محوریت آموزه های قرآنی، شخصیت پیامبر عظیم الشان اسلام، اهل بیت (علیهم السلام) و به ویژه حضرت زهرا (سلام الله علیها) و سایر اصحاب و شخصیت های بزرگ اسلامی به مردم پیشنهاد می کنند.

سومین عامل در توسعه و استقبال خانواده ها از اسامی اسلامی؛ موج اسلام خواهی است که پس از انقلاب اسلامی ایران در عرصه بین الملل ایجاد شد و به دنبال آن یک جنبش فرهنگی و اجتماعی برای بازگشت به هویت دینی با محوریت فرهنگ اصیل اسلامی و قرآنی رقم خورد تا جایی که در سه دهه اخیر استفاده از اسامی اسلامی به صورت یک فرهنگ ارزشی فراگیر، مورد اقبال عموم مسلمانان هند قرار گرفته است.

نفوذ فرهنگ و زبان فارسی در مسلمانان هند

از نکات قابل توجه در نام گذاری اسلامی در هند، کاربرد وسیع واژگان و ترکیب های فارسی است که از یک سو، ذوق و هنر مردم فارسی دوست هند و از سوی دیگر زیبایی و لطافت زبان فارسی، ترکیب های بسیار زیبا و بدیعی را به وجود آورده که می تواند برای بسیاری از خانواده های ایرانی نیز قابل انتخاب و کاربرد باشد و همچنین می تواند الگویی باشد تا اهل دانش و ادب فارسی اسامی متنوعی با ترکیب های جدید پدید آورده و به جامعه اسلامی ایران پیشنهاد دهند.

در شرایط کنونی که نام هایی با ریشه های فرهنگ بیگانه در برخی جوامع مسلمان و جامعه ایران در حال ظهور است، توجه به تقویت رویکرد اسلامی در نام گذاری فرزندان یکی از راهبردهای بسیار مهم اجتماعی و تربیتی به شمار می رود. در همین راستا در این نوشتار به بررسی و تحلیل اسامی رایج در میان مسلمانان هند می پردازیم و به عنوان نمونه بیش از یکصد نام زیبا و برگزیده از میان اسامی رایج در هند به خوانندگان محترم عرضه می شود.

زیباترین نا م ها در میان مسلمانان هند با ترکیبی از اسامی حضرت فاطمه زهرا(سلام الله علیها)

در صدر اسامی مورد علاقه و منتخب برای دختران مسلمان به ویژه شیعیان در مناطق مختلف هند، نام ها، القاب و صفات حضرت فاطمه (سلام الله علیها) است. بسیاری از والدین نام فاطمه و سایر اسامی و القاب آن حضرت را به صورت تک بخشی و ترکیبی برای فرزندانشان انتخاب می کنند که می توان این اسامی را به چند دسته زیر تقسیم کرد:

اولین گروه، نام های تک بخشی و غیرترکیبی با ریشه قرآنی است که با الهام از آیاتی از قرآن اقتباس شده که یا به اهل بیت پیامبر(علیهم السلام) و یا به حضرت فاطمه (سلام الله علیها) اشاره دارد؛ مانند: «کوثر» (اشاره به سوره کوثر که بسیاری از مفسران آن را در شأن حضرت فاطمه می دانند)، «انّما» اشاره به کلمه «ِانَّمَا» در آیه تطهیر[3]است و به عنوان رمز و نشانه از اهل بیت (علیهم السلام) برای فرزندان انتخاب می شود.

گروه دیگر از اسامی که خانواده های مسلمانان هندی برای دختران خود برگزیده اند به صورت ترکیبی است که از نام حضرت فاطمه با یکی از مفاهیم و نام های قرآنی تشکیل شده است مانند: «انّما زهرا»، «انّما اکبر»، «تطهیر فاطمه» (اشاره به آیه تطهیر[4] تنزیل فاطمه، کوثر فاطمه، نشرح فاطمه (اشاره سوره انشراح)، نباء زهرا، بشری زهرا، فردوس فاطمه، تسنیم فاطمه، اَسرا فاطمه، انعمت بتول، انعم فاطمه، صابرین فاطمه، کنتم فاطمه، یَسْقِینِ زهرا؛ اشاره به کلمه « یَسْقِینِ» به معنی سیراب کردن» در آیه (وَالَّذِی هُوَ یُطْعِمُنِی وَیَسْقِینِ) سوره شعراء/ 79 یعنی « و آن کس که او به من خوراک می دهد و سیرابم می گرداند»[5]

دسته دیگر از این اسامی، برگرفته از ویژگی ها و صفات اخلاقی معنوی و فضائل حضرت فاطمه است که با هدف برجسته کردن سیره آن حضرت و تشویق مسلمانان به الگو گیری از آن بانوی بزرگ اسلام در ظاهر و باطن، سیرت و صورت و کسب شباهت به شخصیت ایشان است، مانند:

رهنما فاطمه، میزان فاطمه، مهک فاطمه، فاطمه امام، مهتدی فاطمه، فضیلت فاطمه، تحسین فاطمه، القا فاطمه، شبیه زهرا، رخسار فاطمه، سیرت فاطمه، صورت فاطمه، مونس فاطمه، ثانیه زهرا، قریب زهرا، دانش زهرا، عاطفه فاطمه، تهذیب فاطمه، عفاف زهرا، عصمت زهرا، مه جبین زهرا، فاطمه قرة العین، فاطمه رحمت، عرفانه زهرا، شیبا فاطمه، شایسته زهرا.

4) دسته دیگر از اسامی، دارای ترکیبی از نام فاطمه یا زهرا(س) با القاب آن بانوی بزرگ اسلام است؛ مانند رضیه فاطمه، مرضیه زهرا، ذکیه زهرا، طیبه فاطمه، راضیه فاطمه، مبارکه زهرا، نفیسه فاطمه، ریحانه فاطمه، سیده فاطمه( اشاره به حدیث نبوی( فاطمه سیده نسا العالمین است)، عترت فاطمه، مرضیه بانو، فرحت بتول، مرضیه نوازش

4) از دیگر نام های ترکیبی که برای دختران مسلمان در هند انتخاب شده؛ می توان به ترکیب نام مقدس فاطمه با نام گل ها و سایر سمبل هایی که به نوعی تداعی کننده زیبایی های مادی و معنوی در زندگی انسان می باشند مانند: خوشبو فاطمه، شمیم فاطمه، عنبرین زهرا، غنچه فاطمه، شکوفه زهرا، شکفته زهرا، گل زهرا، گلشن فاطمه، گلستان فاطمه، نهال زهرا، نرجس زهرا، شبناز فاطمه، شبنم فاطمه، یاسمین فاطمه، گلناز فاطمه، سوسن فاطمه، غزاله فاطمه، تسکین فاطمه، دلنواز فاطمه، صبا فاطمه، صدف فاطمه، ترنّم فاطمه، مهوش فاطمه، هما زهرا،[6]

4) ترکیب نام فاطمه یا زهرا با مفاهیم و واژه هایی که دارای القاء ارزش های مثبت تربیتی و روانی بوده و به شکلی جنبه مسرت بخش دارد؛ گروه دیگری از اسامی مورد علاقه خانواده ها را تشکیل می دهد مانند: نشاط فاطمه، شاداب فاطمه، تبسم فاطمه، مسرت زهرا، سرور فاطمه، فرحینه فاطمه، نگار فاطمه، نازش فاطمه، نور فاطمه، روشنی فاطمه، آفتاب فاطمه، مهتاب زهرا، شبنور فاطمه، درخشان مه زهرا، شمع زهرا، بهشت زهرا، آفرین زهرا، نوازش فاطمه، فاطمه انجم، کهکشان فاطمه، فلک زهرا، کائنات فاطمه، عرشیه فاطمه، عروج فاطمه، شریعت فاطمه، رعنا فاطمه،

5) گروه دیگر از اسامی، بیان کننده مرتبه و جایگاه حضرت زهرا و همچنین اظهارارادت قلبی و اشتیاق، تواضع به ساحت باعظمت اهل بیت عصمت وطهارت (علیهم السلام) و حضرت زهرا است مانند، نورعین فاطمه، روحی زهرا، احترام فاطمه، افتخار زهرا، حبیبه فاطمه، فهیمده فاطمه، مهرفاطمه، احسان فاطمه، اشتیاق فاطمه، بضعه الزهرا، مرتبه زهرا، رفعت زهرا، عظمت زهرا، سلطنت زهرا، رئیس فاطمه، تسلیمه زهرا، کنیز فاطمه، روزی فاطمه، زهرا فراز.

6) برخی از اسامی فرزندان در هند به وقایع مهم و برجسته تاریخی اشاره دارد که به نحوی به اهل بیت یا حضرت فاطمه زهرا (علیهم السلام) ارتباط دارد مانند: فدک زهرا، کساء زهرا (اشاره به واقعه کساء که در فضیلت پیامبر اسلام، حضرت علی، حضرت فاطمه، امام حسن و امام حسین(علیهم السلام) است.[7] معراج فاطمه.

7) در میان اسامی مذهبی مورد علاقه خانواده های مسلمان هندی برای دختران می توان نام هایی را مشاهده کرد که به یکی از اصول اعتقادی و معارف اسلامی اشاره دارد مانند: توحیده ابراهیم، صائمه بانو، صادقه بانو، زاهده خاتون.

پی نوشت ها