نقش تازه کرملین در خاورمیانه

به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از شرق، انتظار می‌رود لاوروف در این سفر درباره بازگشت سوریه به اتحادیه عرب و کمک به بهبود روابط دمشق با کشورهای عربی، بازگشت آوارگان سوری به کشور خود و اوضاع ادلب تبادل‌نظر کند. 

مسکو امیدوار است در جریان مذاکرات با چهار کشور عربی درباره رکود در روند حل‌وفصل مسائل خاورمیانه، ازجمله مناقشه فلسطین- اسرائیل، رفع اختلافات میان جنبش‌های حماس و فتح و حفظ اصول پذیرفته‌شده بین‌المللی برای حل مناقشه فلسطین و اسرائیل، از جمله با ابتکارات صلح عربی گفت‌وگو شود. لاوروف در آستانه سفر خود در گفت‌وگو با خبرنگاران با اشاره به طرح صلح اسرائیل و فلسطین گفت که از نگاه روسیه تنها راه، گفت‌وگو و مذاکره رودرروی رهبران فلسطین و اسرائیل است.

لئونید ایواشف، رئیس مرکز مطالعات ژئوپلیتیک روسیه، بر این باور است که آمریکا به دنبال ایجاد ناتوی عربی در راستای مقابله با نفوذ ایران در منطقه است و در این راه می‌خواهد از کشورهای عربی حاشیه خلیج‌فارس استفاده کند. او ادامه داد که جز معدود کشورهای عربی و در رأس آنها عربستان‌سعودی هیچ کشور منطقه حاضر به مشارکت در ناتوی عربی نیست. به اعتقاد ایواشف، حتی کشورهای عربی متحد آمریکا نیز اختلافات شدیدی بین خود دارند؛ به‌عنوان‌مثال تنش‌هایی جدی میان مصر و عربستان‌سعودی وجود دارد، چراکه هر دو کشور داعیه رهبری جهان عرب را دارند. 

در سال‌های اخیر با ورود روسیه به بحران سوریه، نفوذ مسکو در خاورمیانه افزایش یافته که در این میان کاهش تمرکز ایالات متحده بر این منطقه را نیز نمی‌توان بی‌تأثیر دانست. یکی از مهم‌ترین موفقیت‌های روسیه در خاورمیانه در سوریه رقم خورده است. ارتش روسیه با ورود به جنگ سوریه به سود بشار اسد، معادلات را به سود دمشق تغییر داد و کمک کرد تا سوریه کنترل بر مناطق ازدست‌داده را مجددا بازپس بگیرد. با وجود اینکه هنوز صلح در سوریه محقق نشده، اما مسکو همچنان بانفوذترین بازیگر در معادلات این کشور به شمار می‌آید و هیچ گشایش دیپلماتیک یا تحول نظامی‌ای در سوریه بدون هماهنگی با روسیه امکان‌پذیر نیست. 

در همین حال روسیه تلاش کرده تا مناسبات خود را با دیگر بازیگران تأثیرگذار در خاورمیانه حفظ کند. روسیه از یک سو رابطه خوبی با ایران دارد و از سوی دیگر با اسرائیل، دشمن اصلی ایران، نیز مناسبات نزدیکی دارد. مسکو همچنین با وجود اینکه عربستان، مصر و امارات در سال‌های اخیر رابطه خود را با قطر قطع کرده‌اند، با هر چهار کشور رابطه نزدیکی دارد. این رویکرد مهم روسیه برای جایگزینی آمریکا در خاورمیانه به شمار می‌آید. مسکو در همین راستا از یک سو رابطه خود با ترکیه را در سال‌های اخیر گرم‌تر و این کشور را از جبهه متحدان نزدیک آمریکا به سوی خود جلب کرده و از سوی دیگر به طور هم‌زمان به تقویت رابطه خود با اغلب گروه‌های کُرد پرداخته که تعدادی از آنها از سوی حکومت ترکیه گروهی تروریستی محسوب می‌شوند. 

به‌این‌ترتیب پوتین از اختلاف‌ها و تنش‌ها میان غرب و حکومت‌های خاورمیانه به بهترین شکل استفاده و جای پای خود را در منطقه محکم‌تر کرده است. در مورد صلح اسرائیل و فلسطین نیز روسیه با وجود اینکه به صورت شفاهی از فلسطینی‌ها حمایت کرده، اما هم رابطه بسیار گرمی با اسرائیل دارد و هم حاضر نیست مانند کشورهای غربی به انتقاد از رفتار اسرائیل با فلسطینی‌ها بپردازد. مزیت روسیه بر آمریکا در خاورمیانه این است که کشورهای عربی متحد ایالات متحده، انتظارات زیادی از واشنگتن داشتند که بسیاری از این انتظارات، به‌خصوص در سال‌های اخیر برآورده نشد، اما این کشورها انتظار مشابهی از روسیه ندارند و این برای پوتین یک مزیت محسوب می‌شود. 

در ارتباط با بحران جمال خاشقجی نیز شاهد رفتار مشابهی از سوی روسیه بودیم. کشته‌شدن این روزنامه‌نگار منتقد حکومت عربستان با انتقادهای تند غرب روبه‌رو شد و سازمان‌های اطلاعاتی غربی، محمد بن سلمان ولیعهد عربستان را مغز متفکر قتل خاشقجی در کنسولگری عربستان در استانبول دانستند اما پوتین هیچ واکنشی در این ارتباط نشان نداد و تصاویر منتشرشده از دیدار او با محمد بن سلمان در حاشیه نشست گروه 20 در آرژانتین حاکی از آن بود که حفظ رابطه مسکو و ریاض حیاتی‌تر از آن است که بخواهد تحت تأثیر این مسائل قرار گیرد. 

یکی دیگر از پیروزی‌های مسکو در خاورمیانه را می‌توان در مورد تحریم‌هایی مشاهده کرد که ایالات متحده و اتحادیه اروپا به دلیل مداخله روسیه در بحران اوکراین و نیز حمایت از بشار اسد علیه مسکو اعمال کردند. این تحریم‌ها از سال 2014 علیه مسکو اعمال شده اما در این سال‌ها هیچ‌کدام از متحدان سنتی ایالات متحده در خاورمیانه حاضر نشدند از آن پیروی کنند.