خبرگزاری فارس: بعد از بحث‌های فراوان و سه بار بررسی موضوع اختصاص 14 میلیارد دلار ارز ترجیحی به کالا‌های اساسی در کمیسیون تلفیق مجلس، نهایتا نمایندگان مجلس شورای اسلامی در جلسه مورخ 10 اسفندماه، بند الحاقی 2 به تبصره 7 لایحه بودجه 98 درباره این موضوع را مصوب کردند.
براساس این مصوبه، دولت مکلف است در سال 1398 مابه‌التفاوت ریالی 14 میلیارد دلار از منابع حاصل از صدور نفت سهم خود را به شیوه زیر صرف حمایت از معیشت مردم و حمایت از تولید کند.
1: واردات یا خرید و حمایت از تولید داخل و توزیع کالا‌های اساسی، دارو، تجهیزات پزشکی و نهاده‌های کشاورزی و دامی با نرخ ارز ترجیحی
2: واردات و یا خرید تولیدات داخل و توزیع کالا‌های اساسی، دارو و تجهیزات پزشکی و نهاده‌های کشاورزی و دامی با نرخ ارز نیمایی و اختصاص مابه‌التفاوت آن با نرخ نیمایی برای معیشت مردم و حمایت از تولید
3. دولت از کالابرگ الکترونیکی برای تأمین کالا‌های اساسی مورد نیاز مردم با نرخ ارز ترجیحی و یا پرداخت نقدی استفاده می‌کند.
4. دولت موظف به حسن نظارت بر اجرای این برنامه است و گزارش عملکرد خود را هر سه ماه یک بار به کمیسیون‌های برنامه و بودجه، اقتصاد، کشاورزی و صنایع مجلس شورای اسلامی ارائه می‌کند.
مخالفت مجلس با پیشنهاد اولیه کمیسیون تلفیق که همان راهکار پیشنهادی دولت بود یعنی تداوم سازوکار فعلی با اختصاص 14 میلیارد دلار ارز ترجیحی به کالا‌های اساسی و نهایتا ملزم کردن دولت به استفاده از کالابرگ الکترونیکی برای توزیع کالا‌های اساسی بین مردم حاکی از آن است که زمینه لازم برای تغییر سیاست‌های کشور در این زمینه فراهم شده است. اما چرا مجلس همچین تصمیمی را گرفت؟
*افزایش قیمت شدید کالا‌های اساسی علی رغم تخصیص ارز 4200 تومانی
دولت تصمیم داشت 14 میلیارد دلار ارز ترجیحی برای واردات کالا‌های اساسی در سال آینده تخصیص دهد و این در حالی بود که هدف اصلی اجرای این سیاست در سال جاری یعنی افزایش نیافتن قیمت این کالا‌ها محقق نشده بود. از طرف دیگر، اجرای سیاست تخصیص ارز ترجیحی به کالا‌های اساسی، پیامد‌های منفی متعدد و مهمی مانند زمینه سازی برای ایجاد رانت و فساد، تضعیف تولید داخلی و عدم انتفاع گروه‌های هدف (دهک‌های پایین درآمدی) به صورت بهینه داشته است. بر همین اساس، اجماع گسترده‌ای بین نمایندگان مجلس، مراکز پژوهشی و کارشناسان وجود داشت که سیاست تخصیص ارز ترجیحی در سال 98 نباید تداوم پیدا کند و دولت باید درآمد حاصل از حذف آن، به صورت مستقیم به مردم اختصاص دهد.
با این وجود، دولت اعتقاد داشت که هرچند اختصاص ارز 4200 تومانی به کالا‌های اساسی نتوانسته موجب جلوگیری از افزایش قیمت این کالا‌ها در بازار شود، ولی اجرای این سیاست، موجب شده است که تا حدودی تورم این کالا‌ها کنترل شود. به عبارت دیگر، دولت اعتقاد داشت حذف ارز ترجیحی کالا‌های اساسی موجب افزایش شدید قیمت این کالا‌ها خواهد شد و این در حالی بود که بررسی‌های صورت گرفته نشان می‌داد قیمت اکثر کالا‌های اساسی در بازار حتی از نرخ تمام‌شده این کالا‌های اساسی وارداتی با ارز سنا هم بالاتر است.
برای اینکه با دیدگاه دولت درباره این مساله بیشتر آشنا شویم، مناسب است نگاهی به اظهارات عبدالناصر همتی رئیس کل بانک مرکزی در برنامه گفتگوی ویژه خبری 10 اسفندماه داشته باشیم. همتی در این برنامه تلویزیونی درباره قیمت بالای کالا‌های اساسی علی رغم اختصاص ارز 4200 تومانی به این کالا‌ها گفت: «از اول سال، اختصاص ارز 4200 تومانی آغاز شد. هنگامی که سیاست‌های ارزی جدید را در مردادماه اعلام کردیم، احساس کردیم برای کالا‌های اساسی که با ارز 4200 تومانی در اختیار مردم قرار می‌گیرد، اگر این را به هم بزنیم، ممکن است شوکی در جامعه ایجاد کند. این تصمیم هم درست بود، چون در مواقعی که با شوک طرف عرضه مواجه هستیم و شوک افزایش قیمت ایجاد می‌شود، شما اگر بتوانید به اقشار کم درآمد و متوسط جامعه کمک کنید، این کمک می‌کند که اقشار کم درآمد خیلی آسیب نبینند. آمار بانک مرکزی نشان می‌دهد تا آبان این سیاست درست عمل کرد. در واقع، مرداد، شهریور، مهر و آبان، این سیاست درست عمل کرد و تورم کالا‌های اساسی با ارز 4200 تومانی خیلی کمتر از تورم سایر کالا‌ها بود و اختلاف زیادی یعنی حدود 20 واحد درصد با آن‌ها داشت. از آذر به بعد، رشد تورم کالا‌های اساسی افزایش یافت، چون نظام توزیع مشکل داشت و ضعیف توزیع داشتیم».
رئیس کل بانک مرکزی با اشاره به نمودار مقایسه تورم کالا‌های مشمول ارز 4200 تومانی با کالا‌های غیرمشمول که نشان می‌داد از آذرماه به بعد، تورم کالا‌های مشمول ارز 4200 تومانی بیشتر از تورم سایر کالا‌ها بوده است، افزود: «این نشاندهنده این است که شبکه توزیع ما ایراد داشت و آقای رئیس جمهور هم بار‌ها گفته اند که ما مشکل‌مون وزارت بازرگانی است و ما الان سیستمی که متولی توزیع باشد عملا نداریم. بالاخره وزارت بازرگانی و وزارت صنایع و وزارت معادن همه ادغام شده و دغدغه‌هایی که وزارت صنعت، معدن و تجارت برای تولید و مسائل اساسی‌تر دارد، باعث می‌شود بحث توزیع به حاشیه برود. این موضوع در دولت بحث شده و دولت به دنبال آن است که راهکاری پیدا کند».
*استفاده از کالابرگ الکترونیکی، سناریوی منطقی تضمین قدرت خرید مردم
به گزارش فارس، مجلس که امسال سه بار با پیشنهاد دولت مبنی بر احیای وزارت بازرگانی مخالفت کرده بود، نهایتا با پیشنهاد اولیه کمیسیون تلفیق که همان راهکار پیشنهادی دولت بود یعنی تداوم سازوکار فعلی با اختصاص 14 میلیارد دلار ارز ترجیحی به کالا‌های اساسی، مخالفت و دولت را ملزم به استفاده از کالابرگ الکترونیکی برای توزیع کالا‌های اساسی بین مردم کرد. هرچند برخی کارشناسان و رسانه ها، واکنش منفی به این تصمیم مجلس و بازگشت کوپن به سیستم اقتصادی کشور نشان دادند، ولی به نظر می‌رسد مجلس تصمیم نسبتا قابل قبولی در شرایط فعلی کشور اتخاذ کرده است. مجید شاکری کارشناس مسائل اقتصادی با حمایت از مصوبه مجلس درباره توزیع کالا‌های اساسی با کوپن الکترونیک نوشت: «تصور آن که تضمین حداقلی از سبد غذایی برای اقشار نیازمند صرفا مختص شرایط جنگی است به وضوح غلط است. از 1964 تامین حداقل‌های غذایی در آمریکا به صورت ثابت و بی وقفه بر بستر قانونى جدید در حال اجراست و کارت‌های اعتباری مربوط به این برنامه (EBT) به صورت فراگیر از سال 2004 در آمریکا مورد استفاده است بدون ان که این کشور درگیر شرایط جنگی باشد».
*زیرساخت لازم برای اجرای مصوبه مجلس درباره کالا‌های اساسی آماده است
با این وجود، مصوبه مجلس درباره توزیع کالا‌های اساسی در سال 98، ادبیات به شدت مبهمی دارد و به همین دلیل، مهم است تفسیر دولت از این مصوبه را بدانیم. رئیس کل بانک مرکزی در برنامه گفتگوی ویژه خبری شنبه شب با اشاره به مصوبه مجلس درباره تخصیص ارز 4200 تومانی به کالا‌های اساسی و توزیع آن با کارت الکترونیک گفت: «امروز چیزی که در مجلس تصویب شد، بحث جدیدی هست. دو پیشنهاد وجود داشت و عده‌ای می‌گفتند شما آزاد کنید و بعد یارانه بدهید، ولی این چیزی که الان مجلس تصویب کرده است، این نیست. مجلس مصوب کرده است که کالا‌های اساسی را با ارز 4200 تومانی وارد کنید و بعد به صورت سهمیه‌ای بدهید. امکانات این قضیه فراهم است و همین امروز به من اطلاع دادند که سیستمی در بانک مرکزی توانستند نهایی کنند و الان هر سرپرست خانوار با هر کارت بانکی که دارد و فرقی نمی‌کند که برای کدام بانک باشد، چون به شماره ملی اش می‌دهیم، راحت می‌تواند برود و هر سهمیه کالایی را در هر سقفی که مسئولین توزیع تامین کرده اند، با همان نرخ بخرد یعنی پولی که از حسابش برداشته می‌شود با همان نرخ است. ما الان این سیستم را برای گوشت آماده کردیم که این اتفاق بیفتد و حتما از این به بعد انجام خواهد شد. درباره بقیه کالا‌ها هم می‌توانند این کار انجام دهند».
با توجه به اظهارات رئیس کل بانک مرکزی انتظار می‌رود به زودی شاهد توزیع برخی کالا‌های اساسی با کالابرگ الکترونیکی در بین مردم که گام بزرگی در راستای اجرای مصوبه جدید مجلس درباره این موضوع است، باشیم.
