زلزله در تهران، زلزله در سرپل‌ذهاب/حادثه بعدی کجاست؟

امکان دارد یک زلزله ثانویه در همان منطقه سرپل ذهاب ، ولی مستقل از زلزله ٢١ آبان ٩٦ ، یا به عنوان پس‌لرزه همان زلزله آبان ٩٦ آنجا رخ بدهد.

به گزارش به نقل از خبرآنلاین؛ وضعیت زلزله‌ها در غرب کشور به شرایط عجیبی رسیده است، گاهی چند زلزله خفیف پشت سر هم این منطقه را می‌لرزاند، گاهی یک زلزله نسبتا قوی در این منطقه همه را یاد زلزله مرگبار سرپل‌ذهاب می‌اندازد و ... اما این تنها یک اتفاق عجیب نیست، استاد پژوهشگاه زلزله‌شناسی معتقد است این اتفاقات شاید از لحاظ زمین‌شناسی معنایی داشته باشند.

به گفته مسئول شبکه لرزه‌نگاری استان کرمانشاه از آبان ماه سال پیش تاکنون پیش تاکنون 6867 زلزله این استان را لرزانده است و از این تعداد یک مورد آن بالای قدرتی بالای 6 ریشتر و 14 مورد دیگر آن قدرتی بین 5 تا 6 ریشتر داشته‌اند و بیشتر آنها قدرت کمتری داشتند.

اما همه این اتفاقات در استان کرمانشاع دقیقا از آبان ماه سال 96 آغاز شد. زمانی که یک زلزله 7.3 ریشتری شهر سرپل ذهاب را لرزاند...

مهدی زارع استاد پژوهشگاه زلزله‌شناسی در رابطه با همین زلزله و تمام اتفاقاتی که در بیش از یک سال گذشته در غرب ایران رخ داده گفتگویی با خبرآنلاین داشت. این گفتگو را اینجا بخوانید:

آقای دکتر بحث را از آبان ماه سال پیش شروع کنیم، زمانی که یک زلزله مرگبار استان کرمانشاه را لرزاند و پیامدهای زیادی به همراه داشت و بعد از آن هم اتفاقات عجیبی در حوزه زلزله در مناطق مختلف ایران مخصوصا غرب کشوررخ داد. شما و همکارنتان در این مدت مطالعات مختلفی در رابطه با این اتفاقات داشتید. به طور کلی ما اکنون چه چیزی از زلزله‌ کرمانشاه می‌دانیم؟

زلزله آبان 96 از زلزله‌های کم عمق با بزرگای بیشتر از 7ریشتر است که بعد از یک تاخیر 20 سال و 6 ماه در ایران اتفاق افتاد. چراکه ما به لحاظ آماری انتظار داریم که در هر دهه یک یا 2 زلزله با بزرگای بالاتر از 7 ایران را بلرزاند ولی از 20اردیبهشت 76 که زلزله اردکول-قائن آمده بود، دیگر زلزله‌ای با بزرگای 7ریشتر ایران را نلرزانده بود تا اینکه سال پیش در ازگله این اتفاق رخ داد. البته یک بار دیگر هم در این بازده زمانی در٢٧ فروردین ٩٢ زلزله ای با بزرگای ٧.٨ در سراوان سیستان و بلوچستان رخ داده، اما آن زلزله فرورانشی بود.

به طور کلی 3 نکته درباره زلزله کرمانشاه جالب است، اول اینکه این زلزله پس‌لرزه‌ای با بزرگای بیشتر از 6 نداشت. یکی از دانشجوهای من روی این موضوع کار کرده بود و به این نتیجه رسیدیدم که هنوز انرژی برای رها شدن باقی مانده و حتی احتمال دارد تا 2 سال بعد از آبان ٩٧، یعنی سه سال بعد از رخداد زلزله٢١ آبان ٩٦ ازگله، هنوز احتمال رخداد زلزله‌هایی با بزرگای بیش از ٦ در همین منطقه به صورت پسلرزه یا رخداد زلزله ثانویه وجود دارد و نکته مهم آن است که در ٤ آذر ٩٧ در همان منطقه با بزرگای ٦.٤ رخ داد.

یعنی احتمال دارد که ما دوباره شاهد یک زلزله قوی در کرمانشاه شویم؟

اسم این دوباره نیست، یعنی امکان دارد یک زلزله ثانویه در همان منطقه سرپل ذهاب ، ولی مستقل از زلزله ٢١ آبان ٩٦ ، یا به عنوان پس‌لرزه همان زلزله آبان ٩٦ آنجا رخ بدهد.

اما ما چندین بار شاهد وقوع پس‌لرزه‌های قوی در کرمانشاه بودیم و همانطور که گفتید در 4 آذر 97 هم زلزله‌ای به بزرگای 6.4 ریشتر این منطقه را لرزاند

چند زلزله6ریشتری در آن منطقه رخ داد که ما فکر می‌کنیم هیچ کدام پس‌لرزه نبودند چون آن لرزه‌ها روی گسل‌های قائم رخ داده بودند و برعکس زلزله اصلی روی گسل افقی رخ داده بود.

اما نکته دوم درباره زلزله خیزی این پس از آبان ٩٦ آن است که در کرمان از 9 تا 22 آذر در 3زلزله 6ریشتری آمد. در حالی که ما انتظار داریم به طور متوسط در سال 2 زلزله 6ریشتری در کشور رخ بدهد. ضمنا در همان استان کرمانشاه، در یک روز در 21آذر ٩٦، ما 6 زلزله با بزرگی بین 5 تا 6 ریشتری در سومار داشتیم کهمجموع انرژی آزاد شده در آن‌ها به اندازه یک زلزله 7ریشتری بود. این زلزله‌ای که در سومار اتفاق افتاد از لحاظ پس‌لرزه بودن ربطی به زلزله سرپل‌ذهاب ندارد و قاعدتا زلزله کرمان را هم نمی‌توانیم به زلزله کرمانشاه ربط بدهیم. اما نتایج کار جدیدمان نشان می‌دهد که در زلزله سومار ما انتظار پس‌لرزه شدیدی را نداریم، چراکه بر اساس تحلیل زلزله های ثبت شده در منطقه سومار بعد از آذر ٩٦ و توجه به انرژی جمع شده در منطقه سومار تا قبل از آذر ٩٦، گشتاور لرزه ای که باید به صورت زلزله رها می شد ، آزاد شده، اما در سرپل‌ذهاب همچنان انتظار داریم زلزله های ثانویه رخ دهند.

شما چندی پیش گفتید که این احتمال وجود دارد که بین 6 تا 10 سال آینده زلزله قوی تهران را بلرزاند، از سویی امروز می‌گویید امکان وقوع زلزله ثانویه در سرپل ذهاب وجود دارد؟ واقعا ماجرا چیست؟

در شامگاه ٢٩ آذر٩٦ در غرب تهران زلزله 5.7 ریشتری ملارد را لرزاند و 20میلیون نفر در محدود جنوب و مرکز البرز در تهران ، کرج، قزوین و مناطق پیرامون آن زلزله را حس کردند، این بیشترین جمعیتی است که در تاریخ ایران یک زلزله را احساس کردند و حداقل برای چند روز سوژه زلزله به سوژه اول کشور تبدیل شد. خود رخداد زلزله ٢٩آذر ٩٦ ، منجر به کشته شدن ٤ نفر در ملارد به دلیل زیر دست و پا رفتن ، شد، ولی در آن شامگاه مردم تهران و کرج از منزل بیرون آمدن و تعداد کسری از آنها با اتوموبیل مشغول گشتن در خیابان‌ها و آزادراه‌ها منطقه شدند. این واکنش مردم چند پیامد مهم داشت، بلافاصله ترافیک سنگین و راه بندان موجب انسداد خیلی از مسیر های آمد و شد در منطقه شد، فردای آن روز ، در ٣٠ آذر٩٦ رکورد مصرف بنزین در تهران شمیته شد و البته آن روز آلوده ترین روز سال ٩٦ در تهران بود. به همین دلیل آمار متوفیات ثبت شده در بهشت زهرای تهران به طور استثنایی ٥٠ نفر بیش از روز های قبل و بعد از ٣٠ آذر ٩٦ شد. به طور متوسط در آن ایام حدود ١٧٥ نفر فوت شده در بهشت زهرا ثبت می شوند، ولی این آمار برای ٣٠ آذر ٩٦ به ٢٢٥ نفر رسید.

بنابراین باید گفت تلفات زلزله ای متوسط در ملارد ٤ نفر نبود، بلکه جمعا ٥٤ نفر در اثر این رخداد کشته شدند، بدون آنکه سقفی فروریزد یا کسی زیر آمار فوت کند.

به همین دلیل نکته سوم برمی‌گردد به همان نقل قول من که گفته بودم «وارد دهه پرزلزله‌ای شده‌ایم.»؛ در یک سال اخیر متوسط زلزله‌های با بزرگای 5 به بالای ما که شامل پس‌لرزه‌ها می‌شوند 10برابر متوسط سالانه است و آمار زلزله‌های کوچکتر ما هم بیشتر از قبل است در واقع از 21 آبان به بعد تعداد زلزله‌های ما به شدت افزایش پیدا کرده.

و در این دهه پرزلزله کدام مناطق در خطر بیشتری هستند؟

ما توجه زیادی کردیم تا بفهمیم کاندیدای اتفاقات بعدی کدام مناطق می‌توانند باشند و در یکی از مقالاتمان که چند روز پیش منتشر شد 3 منطقه مختلف که دارای آرامش لرزه‌ای بودند را ثبت کردیم. به منطقه‌ای فعال شده اما به طور مشکوکی آرام است می‌گوییم منطقه‌ای که آرامش لرزه‌ای دارد. اولین منطقه سرپل ذهاب است که از نظر ما آرامش آن به پایان رسیده، دومین منطقه بین لرستان و چهارمحال و بختیاری و سومین منطقه هم شرق تهران تا دشت مازندران است. این 3منطقه آرامش لحظه‌ای داشتند که این آرامش در یم مورد از آن‌ها یعنی سرپل ذهاب تمام شده و در دو مورد دیگر همچنان ادامه دارد.

در سرپل ذهاب ما کلا 120هزار نفر جمعیت داشتیم، اما دو منطقه دیگر بسیار پرجمعیت‌تر هستند و در این رابطه می‌توانند بسیار خطرناک‌تر باشند.