به گزارش ایسنا، دکتر علی بیت‌اللهی با بیان اینکه در ساعت 23 و 10 دقیقه روز 14 اسفندماه جاری در دامنه جنوبی مشرف به بلوار ورودی شهرک طالقان، رانش و لغزش به سمت پایین رخ داد، افزود: در ادامه، حرکت لغزشی بعد از 20 دقیقه منجر به گسیختگی خط اصلی شبکه گاز (لوله 250 PSI ) شهرستان طالقان شد که در نهایت منجر به آتش‌سوزی مهیب در نقطه گسیختگی لوله گاز و بالا رفتن شعله‌های آتش تا ارتفاع زیاد شد. این رخداد با صدای سهمگینی نیز همراه بوده است.
رانش زمین در بلوار ورودی طالقان
وی با بیان اینکه این حادثه تلفات جانی نداشته است، اظهار کرد: طبق گفته مسئولین محلی تنها دو نفر نیاز به کمک داشتند که امدادرسانی برای آن‌ها انجام شد، ولی در این حادثه 200 متر از طول خط لوله گاز باند جنوبی و شمالی بلوار، لوله آب، یک تیر برق و خط مخابرات و همچنین تعدادی از خودروهای امداد و انتظامی و عبوری نیز دچار خسارت شدند.
بیت‌اللهی با اشاره به مختصات جغرافیایی رانش در طالقان، یادآور شد: مختصات نقطه وسط توده رانشی به طول جغرافیایی 50.75712 و عرض 36.16594 و ارتفاع نقطه 1828 متر از سطح دریا و محل رانش زمین تا پمپ بنزین "ویدار" طالقان 740 متر و تا سه راهی روستای "جزن" یک کیلومتر و در سوی غربی این رانش بوده است. محدوده رانشی از ابتدای بلوار طالقان نیز 500 متر فاصله داشته و در امتداد بلوار به سمت شرق قرار گرفته است.
موقعیت توده رانشی طالقان
محدوده توده لغزیده
دبیر کارگروه ملی مخاطرات زلزله و لغزش لایه‌های زمین، گستره طالقان را محدوده‌ای با مورفولوژی کوهستانی و ناهموار توصیف کرد و یادآور شد: در چنین محدوده‌هایی مسلماً پتانسیل رانش در دامنه‌های خاکی وجود دارد. علاوه بر محدوده رانش رخ داده، تجربه‌های مختلفی از رانش زمین در این ناحیه مشاهده شده، از این رو تعدادی از روستاهای شهرستان طالقان بر روی دامنه‌های با پتانسیل لغزش و رانش واقع هستند.
گستره طالقان و مورفولوژی آن در دید ناحیه‌ای
وی با تاکید بر اینکه شهر طالقان پس از بلوار ورودی آنکه راستای شرقی– غربی دارد، در امتداد دره میان کوهستانی و در راستای شمالی – جنوبی گستردگی دارد، خاطر نشان کرد: رانش در راستای بلوار ورودی این شهر رخ داده که در فاصله 190 متر جنوب آن رودخانه "شاهرود" قرار دارد که نقش برجسته‌ای در اشباع کردن پاشنه دامنه‌های مشرف به خود دارد، ضمن آنکه بر روی همین رودخانه سد طالقان احداث شده است که در اقلیم منطقه نقش تأثیرگذاری داشته است.
گستره رانش زمین و موقعیت رودخانه شاهرود نسبت به آن در طالقان
به گفته این محقق حوزه زلزله و رانش، از مسیر رودخانه شاهرود در امتداد شمال به جنوب پروفیل ارتفاعی عبوری از منطقه رانشی به سمت ارتفاعات تغییرات ارتفاعی و شیب مسیر را شاهدیم و در امتداد این پروفیل که طول آن حدود 680 متر است، تغییرات ارتفاعی 100 متر قابل مشاهده است (از 1794 تا 1896 متر). در همین راستا شیب ماکزیمم 31 درصد و متوسط تا 15 درصد برآورد شده است.
پروفیل ارتفاعی عبوری از محل رانش زمین به طول 680 متر از رودخانه شاهرود تا ارتفاعات بالادست توده رانشی
بیت اللهی با بیان اینکه در محل رانش زمین شیب در حدود 20 درصد برآورد شده است، اضافه کرد: بر اساس نقشه زمین‌شناسی 1:250000 قزوین- رشت، بلندی‌های مشرف به طالقان و جاده ورودی آن از دو سازند زمین‌شناسی قرمز بالایی و "هزار دره" با سن "نئوژن" تشکیل شده است. جنس این سازندها در این منطقه به طور عمده شامل گلسنگ و "سیلتستون‌های" قرمز تا خاکستری رنگ بوده که حاوی نهشته‌های "ژیپس" و تا حدودی نمک است و در برخی مناطق لایه‌های سخت‌تر "کنگلومرا" نیز وجود دارد.
به گفته این عضو هیأت علمی مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی گلسنگ‌ها به دلیل دارا بودن مقادیر زیاد کانی‌های رسی به شدت دارای پتانسیل لغزش هستند و وجود نهشته‌های تبخیری مانند "ژیپس" و نمک موجب افزایش احتمال لغزش لایه‌های سنگی می‌شود.
مدیر بخش زلزله مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی با تاکید بر اینکه وجود برخی عوامل موجب شده که این منطقه از لحاظ زمین‌شناسی در یک زون با خطر لغزش بالا قرار گیرد، یادآور شد: "وجود لایه‌های گلسنگ حاوی مقادیر بالای کانی‌های رسی در تناوب با لایه‌های سخت‌تر نظیر سیلتستون و کنگلومرا"، "وجود نهشته‌های ژیپس و نمک" و "دامنه‌های پرشیب و ناپایدار از لحاظ توپوگرافی" از جمله عواملی هستند که منطقه طالقان را به منطقه‌ای با خطر لغزش تبدیل کرده است.
بیت‌اللهی ادامه داد: محدوده تقریبی رانش، در نقشه زمین‌شناسی منطقه جانمایی شده است، مادستون و سیلتستون های قرمز همراه با کنگلومرا و با برش‌ها با پوششی از نهشته‌های نئوژن در محدوده اطراف زمین لغزش طالقان رخنمون دارند و چنین سازندهایی همراه با پوشش آبرفتی نه چندان متراکم و سفت شده در هنگام بارندگی و اثر اشباع کنندگی آب رودخانه در پاشنه دامنه می‌تواند پتانسیل رانش را افزایش دهد.
وی خاطرنشان کرد: بررسی محل وقوع لغزش زمین بر روی نقشه‌های زمین‌شناسی 1:250000 قزوین رشت و 1:100000 شکران (لنکران) نشان می‌دهد که در این محل جاده از داخل نهشته‌های گلسنگ و سیلتستون حاوی ترکیبات ژیپسی عبور کرده است. این نهشته‌ها مربوط به سازندهای قرمز بالایی یا هزار دره به سن نئوژن هستند (شکل 8). لایه‌های گلسنگ دارای کانی‌های رسی فراوان بوده و به خودی خود دارای پتانسیل لغزش هستند. این لایه‌ها اگر در تناوب با لایه‌های سخت‌تری مثل سیلتستون قرار گرفته و به خصوص ترکیبات ژیپسی به آن اضافه شود، پتانسیل لغزش به شدت افزایش می‌یابد.
وی همچنین با تاکید بر اینکه تکتونیک منطقه و ارتعاشات ناشی از رخداد زمین لرزه‌ها وقوع زمین لغزش‌های القایی را تسریع می‌بخشد، اظهار کرد: محدوده طالقان به دلیل مورفولوژی کوهستانی شرایط اولیه را برای زمین لغزش دارد، گسل‌های فعال منطقه مانند گسل "طالقان"، "دیکین" و امتداد گسل "مشاء" و "الموت رود" با توان لرزه‌زایی بالای خود موجب رخداد زمین لرزه‌های متعددی در محدوده طالقان و اطراف آن شده‌اند. در تصاویر ذیل مسیر گسل‌ها و زمین‌لرزه‌های رخ داده از سال 2006 تا کنون (16 اسفند 1397) نشان داده شده است.
گسل‌های محدوده طالقان و اطراف آن
زمین لرزه‌های به شعاع 100 کیلومتری شهر طالقان (433 زمین‌لرزه با بزرگی 2.5 و بزرگ‌تر از آن)
دبیر کارگروه ملی مخاطرات زلزله و لغزش لایه‌های زمین، "شیب زمین"، "جنس سازند دامنه"، "بارندگی"، "اشباع‌شدگی نهشته‌های سطحی" و "اثر رودخانه در پای دامنه" را از جمله شرایط طبیعی در بروز رانش زمین نام برد و یادآور شد: اما در رانش زمین طالقان، علاوه بر این عوامل، خاکبرداری و خالی کردن پاشنه دامنه نیز نقش برجسته‌ای داشتند. تصاویر ماهواره‌ای محدوده رانش نشان می‌دهد توده لغزیده در بین دو قطعه در مجاورت بلوار ورودی شهرک قرار گرفته است که خاکبرداری شده و دیواره عمودی در امتداد شیب دامنه و عمود بر آن ایجاد شده است.
وی اضافه کرد: چنین حالتی مطمئناً پایداری دامنه را به شدت تضعیف و شرایط را برای رخداد لغزش ایجاد کرده است؛ ایجاد دیوارهای عمودی ناشی از خاکبرداری بدون سازه‌های نگهبان عمده‌ترین دلیل انسان‌ساخت رانش زمین در بلوار ورودی شهر طالقان در 14 اسفند بوده است که باید به عنوان یک تجربه مهم مورد توجه مسئولان شهری، مسئولان شرکت‌های گاز، آب، مخابرات، برق و مدیریت بحران استان قرار گیرد.
محل رانش و محل‌های خاکبرداری شده بودن سازه نگهبان
وی گسیختگی لوله اصلی گاز ورودی شهرستان طالقان به طول 200 متر و آتش‌سوزی ناشی از آن، تخریب کامل باند جنوبی به طول 100 متر و وحشت ساکنان اطراف آن را از جمله اثرات رانش زمین در این منطقه دانست و گفت: با توجه به شرایط کوهستانی محدوده طالقان و پتانسیل بالای رانش زمین در این ناحیه و به ویژه در امتداد مسیرهای مواصلاتی، شریان‌های حیاتی، محدوده‌های پای دامنه‌ها و تعدادی از روستاهای این شهرستان، پیشنهاد می‌شود که در خاک‌برداری‌های مجاور بلوار ورودی شهرک و نیز سایر محورها، حتماً تمهیدات پایداری دامنه مورد توجه قرار گیرد، ضمن آنکه لازم است نظارت بر این کار در محدوده شهر بر عهده شهرداری و در خارج از محدوده‌های شهری بر عهده راه و شهرسازی استان باشد.
بیت‌اللهی با اشاره به ضرورت ارزیابی‌های ژئوتکنیکی دامنه‌های با پتانسیل رانش و مشرف بر مسیر شریان‌های حیاتی، بر اهمیت مطالعات پهنه‌بندی خطر رانش زمین در مسیرهای مهم شهرستان طالقان تاکید کرد.
