به گزارش ایسنا، نشست خبری هومان حسن پور - رئیس اتحادیه ناشران و کتابفروشان تهران - امروز (دوشنبه، 20 اسفند ماه) در محل اتحادیه برگزار شد. وضعیت کتابفروشیها با توجه به برگزاری نمایشگاه‌های کتاب در سطح شهر و نمایشگاه‌های استانی، و بحران کاغذ از محورهای این نشست بود.
هومان حسن‌پور در ابتدا با بیان این‌که برگزاری نمایشگاه کتاب برای ناشران مهم است و نمی‌توان آن را نادیده گرفت، اظهار کرد: مساله ما این است که نمایشگاه کتاب بر نهادهای فرهنگی که همان کتابفروشیها باشند سایه می‌اندازد. نمایشگاه کتاب روزی بر اساس کمبود ویترین برای کتاب برگزار شد تا نیاز کمبود ویترین را برطرف کند. در واقع مانند مسکنی بود که به بدنه نشر تزریق می‌شد؛ اما حالا این مسکن خود به مواد غذایی تبدیل شده و طوری بدنه نشر را درگیر کرده است که نمی‌توانیم ویترین‌های قدیمی کتاب را حفظ کنیم.
او افزود: سیاست‌های فرهنگی ما به گونه‌ای بوده که مسأله کتابفروشان طی سال‌های اخیر کم‌رنگ‌تر شده است. به نظر می‌رسد سرمایه‌گذاری‌هایی که برای نمایشگاه‌های کتاب می‌شود باید به سمت زیرساخت‌ها برود. اگر سرمایه‌گذاری‌مان را فقط صرف نمایشگاه استانی، مترو، مساجد و مدارس بکنیم، آن وقت وضعیت کتابفروشیها چه می‌شود؟
رئیس اتحادیه ناشران همچنین با انتقاد به کتاب‌فروشی‌های بزرگ گفت: نمی‌گویم کتاب‌فروشی‌های بزرگ نباشد، اما کتاب‌فروشی‌های محلی که هستند باید بمانند. با شعار «کتاب‌فروشی‌های محلی را حفظ کنیم» نمی‌توانیم کاری پیش ببریم؛ کتابفروشیها زمانی حفظ می‌شوند که در نمایشگاه چادری در مقابل‌شان برپا نشود. باید کاری بکنیم تا کتابفروشیها زنده بمانند.
او در ادامه خاطرنشان کرد: کتابفروشیها بر اساس قوانین و ضوابط شکل می‌گیرند و کتاب‌ها را هم بر اساس قوانین عرضه می‌کنند. اما نمایشگاه‌های چادری و کنار خیابانی این قوانین و ضوابط را ندارند. این‌ها باعث می‌شود کتاب‌فروشانی که به صورت قانونی عمل می‌کنند از بین بروند.
حسن‌پور با اشاره به اعتراض کتابفروشان به برگزاری نمایشگاه‌های کتاب گفت: عمده کتابفروشان ما معترض‌اند که اعترض‌شان نیز بحق است. به اشتباه فکر کردند فقط کار فرهنگی مختص نشر کشور ماست؛ این در حالی است که کتابفروشیها نیز قسمت مهم فرهنگی ما هستند. اگر کسی بخواهد با توجه به گرانی قیمت مغازه، کارگر و چیزهای دیگر، خود را با آبمیوه‌فروشی همسایه‌اش مقایسه کند، خب کار فرهنگی انجام نمی‌دهد؛ در واقع اگر فرد فرهنگی نباشد سراغ کارهای دیگر می‌رود. اگر این غفلت درباره کتابفروشیها ادامه داشته باشند خیلی‌ها پاسوز می‌شوند.
او درباره این‌که تاکنون چه میزان کتاب‌فروشی بسته شده است گفت: این موضوع یک بیماری مزمن است. گاهی اعلام می‌کنند کتاب‌فروشی بسته شده است و گاه اعلام نمی‌کنند و کتاب‌فروشی به ظاهر فعال است، اما عملاً بسته است و از داشته‌های خود می‌خورد. در این میان قیمت کاغذ، فیلم، زینک و چاپ مهم است.
رئیس اتحادیه ناشران در ادامه بیان کرد: همان‌طور که در پرورش اندام، حفظ تناسب در بدن مهم است در صنف نیز حفظ تناسب میان ناشران و کتابفروشان و موزعان مهم است. به دلایلی فقط در سال‌های اخیر به یک بخش توجه شده و می‌توان گفت بخش‌های دیگر را به نحوی ول کرده‌اند، در حالتی که دو ضلع دیگر با نشر در تقابل قرار گرفته‌اند. انتخاب نام اتحادیه ناشران و کتابفروشان تهران منطقی پشتش دارد زیرا ناشران و کتابفروشان و موزعان منافع مشترکی دارند که باید به آن‌ها توجه داشته باشیم.
او با بیان این‌که دیگر در نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران، ناشران شروط اصلی و کفایی نمایشگاه نیستند، گفت: نمایشگاه کتاب فقط 10 روز است اما افراد مختلفی زمان زیادی درگیر آن هستند. این مهم است که نمایشگاه کتاب را ضابطه‌مند و قاعده‌مند کنیم تا تخفیف‌های خارج از عرف در آن‌جا وجود نداشته باشد. متأسفانه بعد از نمایشگاه کتاب خلأ وحشتناکی برای مصرف کتاب داریم و کتابفروشیها می‌مانند که چطور کتاب‌های‌شان را عرضه کنند.
حسن‌پور با بیان این‌که 32 سال از برگزاری نمایشگاه کتاب تهران می‌گذرد گفت: در این سال‌ها می‌توانستند مناطق محروم را که ویترین کتاب ندارند شناسایی کنند. اگر یک‌دهم هزینه نمایشگاه‌ها را به تأسیس کتابفروشیها اختصاص می‌دادند الان در شهرهای دورافتاده کتاب‌فروشی داشتیم. در برخی از سفرها زمانی که به کتابفروشیها سر می‌زنم واقعاً ناراحت می‌شوم. کشور ما هم به کتاب‌فروشی‌های کوچک، کتاب‌فروشی‌های بزرگ و کافه‌کتاب‌ها نیاز دارد. اما باید بدانیم که ترویج کتاب‌خوانی تحت تأثیر کتاب‌فروشی‌های محلی است.
او سپس افزود: معمولا دسترسی به کتاب‌فروشی‌های بزرگ سخت است و کودکان به این نتیجه می‌رسند که هر وقت وقت اضافه‌ای وجود داشت و یا پدر و مادر حوصله داشتند سراغ کتاب‌فروشی می‌رویم. کتاب‌فروشی‌های بزرگ برای پر کردن فضای خود به اسباب‌بازی و لوازم‌تحریر روی می‌آورند. کتاب‌فروشی‌های محلی فضای فرهنگی در محل ایجاد می‌کنند و مانند شیرینی‌فروشی‌ها و لبنیاتی‌ها باید باشند. نبایدبه نحوی برخورد کنیم که کتاب به عنوان کالای خاص مطرح شود تا حتما باید وقت اضافه‌ای باشد سراغ آن برویم.
هومان حسن‌پور تاکید کرد: سیاست‌گذاران فرهنگی در 32 سال گذشته کار را با ایجاد نمایشگاه کتاب خراب کردند. در واقع نمایشگاه کتاب مسکنی بود که کدئین داشت و ناشران اکنون به شدت به آن وابسته شده و روی فروش کتاب‌های‌شان در نمایشگاه حساب باز کرده‌اند. 32 سال است این نمایشگاه ایجاد شده است و نمی‌توان یک‌ساله آن را کنار گذاشت. ما نگاه فرهنگی را به جایی رسانده‌ایم که فلسفه نمایشگاه را زیر سوال برده، اما بدنه نشر به شدت محتاج آن است. با برگزاری این نمایشگاه‌ها قسمت عمده‌ای از کتابفروشان ما از رده خارج می‌شوند. هرچه این موضوع بگذرد فعالیت کتابفروشیها سخت‌تر می‌شود. سیاست‌گذاران فرهنگی باید در ضوابط نمایشگاه، تعدیل ایجاد کنند تا قسمت‌های دیگر از بین نرود.
او خاطرنشان کرد: کتابفروشان حق قانونی خود را می‌خواهند و می‌خواهند طبق قانون با آن‌ها برخورد شود. همان‌طور که جای خرید و فروش کتاب در کتاب‌فروشی هاست نه جای دیگر. این وابستگی شدید ناشران به نمایشگاه کتاب ایجاد شده است و نمی‌توان برای آن کاری انجام داد.
او سپس به رایزنی اتحادیه ناشران با شورای شهر تهران اشاره کرد و گفت: ما 15 دی‌ماه نامه‌ای به شورای شهر زدیم تا نمایشگاه‌هایی که در سطح شهر برگزار می‌شوند از اتحادیه ناشران مجوز بگیرند. ما می‌خواهیم همه چیز را قاعده‌مند کنیم. نمی‌خواهیم نگاه سلبی داشته باشیم.
هومان حسن‌پور با تاکید بر این‌که باید کتابفروشیها بویژه کتاب‌فروشی‌های کوچک در شهرستان‌ها را حفظ کنیم، اظهار کرد: باید برنامه‌ای برای آن‌ها در نظر داشته باشیم. زمانی می‌توانیم فرهنگ یک کشور را حفظ کنیم که کتاب و کتابفروشیها را بتوانیم نگه داریم. ما مطالبه حفظ کتابفروشیها را داریم. از طرف دیگر اگر نهادهای فرهنگی دغدغه فرهنگی نداشته باشند اقدام به برگزاری نمایشگاه نمی‌کنند، اما ما می‌خواهیم در این زمینه اصلاحات صورت بگیرد، یعنی ضلع کتابفروشان و موزعان را نیز نگه داریم. ما اکنون آژیر خطر را می‌زنیم که فردا نگویند دیگر کتاب‌فروشی نداریم. وضعیت کتاب‌فروشی‌های ما کم کم به دریاچه ارومیه نزدیک می‌شود. زمانی به خودمان می‌آییم که بخش زیادی از آن‌ها از بین رفته باشد. این مطالبه عمومی ماست و در سطح کشور نیز مطرح شده است. همان‌طور که وقت و بی‌وقت نمایشگاه لباس نمی‌گذارند، در مورد کتاب نیز باید همین‌طور باشد. من تاکید دارم که ما نگاه سلبی نداریم؛ ما می‌خواهیم همه کارها قاعده‌مند انجام شود.
او همچنین اظهار کرد: بهتر است نهادهای مختلف به نحو دیگری به کتاب بپردازند. مثلاً تأمین اجتماعی به جای این که نمایشگاه کتاب برگزار کند در حق بیمه کتابفروشان تخفیف بدهد. یا شهرداری‌ها عوارض شهری را کمتر بگیرند.
او تاکید کرد: ما درباره کتابفروشیها غفلت کرده‌ایم و اگر این موضوع ادامه داشته باشد ممکن است خیلی دیر شود.
رئیس اتحادیه ناشران و کتاب فروشان تهران همچنین درباره مبحث کاغذ و گرانی آن گفت: پیش از تشکیل کارگروه فعلی کاغذ، ما به وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی پیشنهاد دادیم کاغذ مورد نیاز برای صنعت نشر و تولید کتاب در کشور در کارگروهی به منظور تخصیص به ناشران، به معاونت فرهنگی واگذار شود. ما پیشنهاد کردیم کارگروهی متشکل از نماینده اتحادیه ناشران تهران، نماینده تعاونی ناشران کشور (آشنا) و معاونت فرهنگی، به تخصیص کاغذهای واردشده برای تولید کتاب در کشور بپردازد و بحث نظارتی آن را نیز داشته باشد، اما با این پیشنهاد در آن زمان مخالفت شد.
او ادامه داد: در پیشنهاد ما، ملاک‌های تخصیص کاغذ به ناشران به صورت شفاف مشخص شده بود و با جمع‌آوری نظرات مختلف، تنظیم آئین‌نامه‌ای نیز در نظر گرفته شده بود. همچنین ما پیشنهاد دادیم نظارت بر مصرف را در تهران اتحادیه ناشران و در شهرستان‌ها آشنا در دست بگیرد اما این پیشنهادها رد شد و در حال حاضر نیز در فرآیند تخصیص، با وجود آن‌که حرف‌های زیادی برای گفتن داریم، نقشی نداریم.
هومان حسن‌پور خاطرنشان کرد: در حال حاضر ملاک تخصیص کاغذ، میزان تولید کتاب این ناشران در سه سال گذشته، ان هم بر مبنای آمارهای مؤسسه خانه کتاب است، در حالی که آمار خانه کتاب دقیق نیست. از طرف دیگر این نحو تخصیص کاغذ نقدینگی ناشران را از بین می‌برد.
او سپس بیان کرد: از زمان تأسیس کارگروه کاغذ وزارت ارشاد تاکنون 200 هزار تن کاغذ به کشور وارد شده اما تنها 14 هزار تن از آن به صورت متمرکز توزیع شده است و باقی را نمی‌دانیم چه شده است. ما از روز اول در مورد این دست اتفاقات هشدار داده بودیم و تأکید داشتیم باید تخصیص کاغذ نشر به اتحادیه‌های نشر و معاونت فرهنگی سپرده شود اما چنین نشد. با این حال در هفته‌های گذشته جلسه‌ای با وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی داشتیم و او قول مساعد داد که این اتفاق (پیشنهاد ما) عملیاتی شود و تأکید کرد باید به نقطه مشخصی در زمینه توزیع کاغذ می‌رسیدیم تا این اتفاق بیفتد.
رئیس اتحادیه ناشران همچنین اظهار کرد: در روزهای اخیر قیمت کاغذ گلاسه که مصرف عمده آن برای تولید جلد کتاب است، از کیلویی 4,000 تومان به کیلویی 27 هزار تومان افزایش پیدا کرده است. در کنار آن، افزایش قیمت مرکب، فیلم، زینک و سلفون جلد کتاب را نیز باید اضافه کنیم. با ادامه این روند، به نظر می‌رسد بعد از پایان نمایشگاه کتاب تهران، عملاً ناشران کتابی نخواهند داشت، این درصورتی است که ناشران آموزشی تازه کار خود را آغاز می‌کنند.
او خاطرنشان کرد: اوضاع کاغذ خیلی خراب است. از طرفی حلقه نظارت در کارگروه کاغذ وجود ندارد و مرحله تخصیص کاغذ بنا بر مبنای آمار خانه کتاب است که آمار صحیحی نیست.
رئیس اتحادیه ناشران سپس با بیان این که هیأت‌مدیره جدید اتحادیه به علت تأخیر در انتخابات خیلی دیر مستقر شده است گفت: اولین خروجی جلسه ما این بود که کارگروه‌ها و کمیسیون‌ها به کار خود ادامه دهند. اکنون کارگروه بیمه، مالیات، طرح ترافیک و... فعالیت‌های خود را انجام می‌دهند و کمیسیون‌ها نیز فراخوان داده‌اند تا کسانی که می‌خواهند ایده‌های جدید خود را ارائه دهند. همچنین برنامه‌ای که برای نمایشگاه کتاب در نظر داریم این است که کمیسیون بازرسی، حل اختلاف و کارگروه صیانت اتحادیه ناشران در نمایشگاه مستقر شوند. در واقع می‌خواهیم در این زمینه کار میدانی انجام دهیم. ما نمی‌خواهیم خودمان را مانند دیگران درگیر نمایشگاه کنیم. فقط از اتحادیه ناشران یک نفر کار میدانی نمایشگاه را انجام می‌دهد.
