سرویس فرهنگ و هنر مشرق - جهان بی‌قرار شنیدن و دیدن از حسین(ع) به عنوان حقیقتی از مردانگی است و این وظیفه فیلمسازان دغدغه مند را افزون می کند. مستند «حسین (ع) نوه پیامبر اعظم (ص)» ساخته حیدر زیبایی به دنبال نمایش بخشی از زیبایی های فرهنگ حسینی از طریق دوربینی سفر کرده به قلب مراسم اربعین حسینی است. حیدر زیبایی که با مستند «حسین (ع) نوه پیامبر اعظم (ص)» در جشنواره هفتم فیلم عمار حضور دارد در گفت و گو با «مشرق نیوز» درباره لزوم اشاعه فرهنگ حسینی در نزد مخاطبان جهانی سخن گفت که متن آن در ادامه می آید.
*مهم ترین مساله ای که در مستند «حسین (ع) نوه پیامبر اعظم (ص)» مطرح می‌کنید، بی مکانی و زمانی عشق به حسین(ع) نزد همه آزادیخواهان جهان است. درباره پیوند میان اثری تصویری با ترویج فرهنگ حسینی بگویید.
مساله اصلی برای ساخت این مستند معرفی فرهنگ حسینی برای مخاطبان بین المللی بوده است و به شکلی ساده از طریق تصویر نشان دادیم که مردم عراق با همه درگیری هایی که در جنگ دارند همچنان به عنوان میزبانی خالص برای میهمانان کربلا محسوب می‌شوند. گردهم آیی میلیونی اربعین بزرگ ترین رخداد در سطح جهان است و هنگامی که در این مراسم می‌بینیم که افراد مختلفی حتی از ادیان دیگر حضور دارند می‌توانیم به اهمیت این فرهنگ نزد مردمان کشورهای مختلف پی ببریم. ما در ابتدای مستند اشاره می‌کنیم که چگونه می‌شود که در مراسم اربعین، ناامن ترین نقطه تبدیل به امن ترین نقطه می شود و مردم بدون هیچ گونه مشکلی به پیاده روی اربعین می‌پردازند.
حیدر زیبایی پشت صحنه فیلم
*به دلیل همین مخاطبان بین المللی بود که در فیلم شخصیتی ایرانی الاصل و متولد دالاس تگزاس به نام برنا را انتخاب کردید و راوی فیلم هم که عکاسی به نام سعید است به زبان انگلیسی رخدادها را روایت می‌کند؟
بله، دقیقا. بیشتر به دنبال مخاطبان انگلیسی زبان های کشورهای مختلف بودیم که علاقمند به آشنایی با اسلام و مراسم اربعین حسینی هستند. از طریق مستند «حسین (ع) نوه پیامبر اعظم (ص)» خواستیم جریان اباعبدالله الحسین(ع) را به شکلی مستند به مخاطبان خارجی نشان دهیم و تا حد امکان سعی کردیم روایتی ساده را برای درک مخاطبان خارجی انتخاب کنیم.
به همین دلیل برخی رخدادها را کنار گذاشتیم. تاکنون مستندی به این شیوه کار نشده و ما سعی کردیم به زبان ساده درباره فرهنگ عاشورا بگوییم. البته در ابتدا قرار بود برنا دانش که تحصیلکرده و متولد آمریکا است در کنار سعید به عنوان راوی باشد که در آخرین لحظات نتوانست پاسپورت بگیرد و ما به دنبال یک مسیر دیگر رفتیم تا سعید تصاویر را از اربعین بگیرد و به برنا نشان دهد.
*چگونه با برنا دانش آشنا شدید و چقدر علاقمندی برای فهم فرهنگ عاشورا در وی وجود داشت؟
برنا دانش شخصیت مطرحی در آمریکا است و برای گفتن حقایق علیه غربی ها سخنرانی های زیادی انجام داده و یک فعال سیاسی در غرب محسوب می‌شود و الان به عنوان دانشجوی مطالعات جهان در تهران دوره کارشناسی ارشد را می‌گذراند. ما طی جریانی با ایشان آشنا شدیم و خودش خیلی علاقمند بود درباره فرهنگ اربعین حسینی و ارادت به امام حسین(ع) تحقیق کند و حتی قرار بود دوست مسیحی ایشان هم در این سفر همراهمان باشد که به دلیل مشکلاتی اتفاق نیفتاد.
*انتهای مستند به گونه ای است که گویا قرار است دنباله ای بر این مستند با حضور برنا دانش ساخته شود. همین طور است؟
بله، انتهای این مستند را باز گذاشتیم تا در ادامه برنا دانش در مستندی دیگر خودش به کربلا برود و از نزدیک ارادت مردم را مشاهده کند. در قسمت بعدی یک شخصیت فرامذهبی هم خواهیم آورد و درباره این گردهم آیی بزرگ جهان و موضوعات و اتفاقات پیرامونش به طور مفصل صحبت می‌کنیم. انشاء الله صحبت هایی شده که در سال آینده قسمت دوم این مستند را بسازیم.
*سوال محوری مستند «حسین (ع) نوه پیامبر اعظم (ص)» این است که چگونه می‌توانیم فرهنگ حسینی را جهانی کنیم؟ این مساله از نگاه جوانی که زاده آمریکا اما با پس زمینه ای ایرانی است چگونه به طرح درآمد؟
در وهله اول به دنبال این بودیم که به دور از هرگونه کلیشه پردازی به مخاطب جهانی نشان دهیم که فرهنگ حسینی چیست و چرا این همه زائر هر ساله در مراسم اربعین حضور پیدا می‌کنند. این مساله را به شکلی کاملا ساده نشان دادیم تا مخاطب خارجی بتواند آن را درک کند و ذهنش درگیر موضوعات پیچیده نشود. جدا از برنا دانش که در آمریکا متولد شده و در فیلم حضور دارد، آدم هایی هم که با آن ها مصاحبه شده و در مستند حضور دارند انگلیسی زبان و متعلق به کشورهای مختلف آمریکا، انگلیس و آفریقایی هستند که در مراسم اربعین شرکت کردند و همه آن ها تنها از سر ارادت در آن جا حضور داشتند. ما در این فیلم به سمت اهدافی همسو با فرهنگ اباعبدالله الحسین(ع) رفتیم.
حتی در جایی که اشاره به حضور داعش در منطقه می‌کنیم به همان تفکر مشابه ای می‌پردازیم که در زمان یزید وجود داشت. مفاهیم مختلفی در این مستند مدنظرمان بود مانند آزادگی و مظلومیت امام حسین(ع) و یارانش و از این نظر کاملا با نگاهی انسانی به آن حضرت نگاه کردیم. همه این موارد مدنظر ما بود اگر چه به شکلی مشخص فیلم را دسته بندی نکرده و عنوان نکردیم که فلان بخش مربوط به نهی از منکر است و بخشی دیگر درباره موردی خاص است.
*در بخشی از مستند هم اشاره به اسلام حقیقی درباره اسلام جعلی می‌شود که امروزه این بخش شعبه هایی یافته است تا چهره دروغینی از اسلام را نزد جهانیان ایجاد کند. درباره این بخش هم توضیح دهید.
دقیقا بخشی از دغدغه ما همین بود و برای ما طرح این مساله خیلی مهم بود. البته ما خیلی وارد مسائل جزئی نشدیم و بخشی از گفت و گوهایی را که درباره اختلاف میان شیعه و سنی بود در فیلم قرار ندادیم چون این ها می‌تواند سوالاتی را برای مخاطب خارجی به وجود بیاورد و در نهایت هم نتواند به نتیجه برسد. ما بیشتر بحث کلی اسلام را مطرح کردیم و هنگامی که درباره داعش صحبت می‌کنیم قبل از آن درباره جهالت در تاریخ صحبت می‌شود و همه این ها به شکل ظریفی در فیلم مطرح شده است و سعی کردیم از ادبیات و لحن ملایمی برای طرح مسائلی مانند اسلام جعلی استفاده کنیم تا موجب پس زدن مخاطب بین المللی نشود.
ما در مستند مطرح کردیم که همه باید به اسلام حقیقی برگردند همان اسلامی که در مراسم گسترده اربعین با سی و اندی میلیون نفر آدم می‌بینیم که همه متحد و در کنار هم بدون هر گونه جدالی قرار گرفته و هدف واحدی دارند.
*از مراسم گسترده اربعین حسینی به عنوان بزرگترین گردهم آیی بشری تاکنون در قالب تصویر نتوانستیم انعکاس لازم را به جهانیان نشان دهیم. به نظرتان مهم ترین علت این کمک کاری در چیست؟
سینمای ایران که کاملا از قافله امام حسین (ع) دور مانده است و به دنبال موضوعات بی اهمیتی می‌روند و هنوز هیچ فیلمی درباره اربعین ساخته نشده است. در حوزه مستند هم بسیاری از موضوعات مانند همین مراسم اربعین مورد توجه دوستان مستندساز قرار نمی‌گیرد و برخی آثار ساخته شده هم قواعد ساخت اثر برای مخاطبان خارجی را رعایت نمی‌کنند.
*جدا از مخاطبان بین المللی فکر می‌کنید مستند «حسین (ع) نوه پیامبر اعظم (ص)» مورد توجه مخاطبان جشنواره هفتم عمار هم قرار بگیرد؟
قطعا. چون کاری متفاوت است می‌توان از این لحاظ مورد توجه قرار بگیرد این مستند در مرکز حقیقت ساخته شد که پارسال هم در جشنواره عمار، مستند «پل» را داشت و جایزه گرفت. ما تلاش خود را کردیم و به نظرم برای برخی مخاطبان حتی افرادی که چندان هم مذهبی نباشند این فیلم می‌تواند جذاب و قابل توجه باشد. چون بالاخره براساس کم کاری ما برخی ها از این فضای دینی کمی فاصله گرفتند و به نظرم این مستند می‌تواند برای آن ها جالب و دیدنی باشد. برخی دوستان می‌گفتند که من در این مستند می‌توانستم خیلی حرف ها و فرم های مختلف را بیاورم اما من اعتقاد دارم که همه حرف ها را نباید در قالب مستندی چند دقیقه ای آورد چرا که تماشاگر را خسته می‌کند. به نظرم به هر موضوعی باید به شکل تفکیک شده ای پرداخته شود تا در ذهن مخاطب بماند.
*نقش جشنواره فیلم «عمار» را در مسیر فیلمسازی خود چگونه می‌بینید و امسال چندمین سالی است که در این جشنواره حضور دارید؟
من فکر می‌کنم امسال چهارمین دوره است که در جشنواره عمار حاضر می‌شوم و برایم موجب خوشحالی است. در دوره هایی که در جشنواره بودم توانستم با مخاطبانم آشنا شوم و این امکان را پیدا کردم تا فیلم هایم را در معرض دید مردم قرار بدهم و این شیوه اکران با توجه به تشکیل جشنواره عمار بوده است که امیدوارم هر دوره پیشرفت بیشتری کند. نقش جشنواره عمار در رشد فیلمسازان جوان خیلی زیاد بوده است و امیدوارم این مسبر به همت دوستان ادامه داشته باشد. این جشنواره از دل مردم درآمده و از مردم دلبری می‌کند، تا جایی که توان دارد موضوعات مورد نظر مخاطبان را دنبال می‌کند. مثلا بخشی در جشنواره عمار به نام «فیلم ما» وجود دارد که آثار تصویری مردم را جمع می‌کند و این مشارکت مردم در جشنواره عمار مساله مهمی است. من اطمینان دارم که در آینده اثرات جشنواره عمار بیشتر دیده خواهد شد.
