بازتاب بین‌المللی سفر روحانی به عراق

سرویس جهان مشرق - حسن روحانی رئیس‌جمهور ایران روز چهارشنبه، 22 اسفند 97، سفر سه‌روزه خود به عراق را به پایان رساند. این سفر رئیس‌جمهور به یکی از مهم‌ترین همسایه‌های ایران نه تنها موجب تحکیم روابط دوجانبه در حوزه‌های مختلفی از روابط سیاسی گرفته تا مناسبات اقتصادی و از ارتباطات فرهنگی گرفته تا پیوندهای اجتماعی شد، بلکه موجب عصبانیت بازیگران بدخواهی مانند آمریکا و رژیم صهیونیستی و البته تمسخر و تحقیر شخص دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور ایالات متحده شده است. آن‌چه در ادامه می‌خوانید خلاصه‌ای از گزارش رسانه‌های خبری و تحلیلی بین‌المللی در بازتاب سفر اخیر روحانی و هیأت همراهش، از جمله محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه به عراق و دیدار با مقامات عراقی به ویژه «برهم صالح» رئیس‌جمهور، «عادل عبدالمهدی» نخست‌وزیر، «محمد علی حکیم» وزیر خارجه این کشور، و هم‌چنین آیت‌الله‌العظمی سیستانی مرجع عالی‌قدر شیعیان است.

در همین‌باره بخوانید:

›› انعکاس بین‌المللی سفر بشار اسد به تهران / چرا همه سراغ حاج قاسم را می‌گیرند؟

›› بازتاب جهانی حضور گسترده مردم ایران در راه‌پیمایی 22 بهمن

◄ نیویورک‌تایمز، آمریکا: نقش ایران در عراق، از ساخت صحن‌های وسیع منتهی به حرم‌های شیعی در شهر مقدس نجف گرفته تا تضمین روی کار آمدن نامزدی طرف‌دار تهران در وزارت داخله، هم‌چنان در حال گسترش است. روحانی اکنون وارد کشوری شده است که ایران طی سال‌های گذشته در ابعاد بزرگ و کوچک آن را شکل داده است. ایران برنده واقعی انتخابات پارلمانی سال گذشته (میلادی) در عراق بود. «محمود المشهدانی» رئیس سابق پارلمان عراق در توضیح این‌که ایران چگونه دست برتر را در عراق دارد، می‌گوید: «ایران یک بدن کوچک با عقلی بزرگ است، اما آمریکا یک بدن بزرگ با عقلی کوچک.» «عدنان الزرفی» نماینده پارلمان عراق نیز می‌گوید: «آمریکا هیچ حضوری در عراق ندارد، جز حضور نظامی.» این در حالی است که ایران خود را در زندگی سیاسی و ارتش عراق تزریق کرده و اکنون به دنبال گسترش حضور اقتصادی و فرهنگی خود در عراق است [1] .

◄ واشینگتن‌پست، آمریکا: روحانی در بغداد گفت: «من احساس می‌کنم در وطن دومم هستم. ما هزاران سال است که روابط عمیق مذهبی، تاریخی و فرهنگی داریم و قرار نیست این روابط را رها کنیم [2] .»

◄ وال‌استریت‌ژورنال، آمریکا: حسن روحانی به دنبال تقویت روابط اقتصادی با عراق در زمانی است که آمریکا تلاش‌های خود برای تضعیف نفوذ منطقه‌ای تهران را تشدید کرده است. روابط قوی با عراق که زمانی دشمن ایران بود، اکنون برای سیاست خارجی تهران و اقدامات جمهوری اسلامی در راستای مقابله با تأثیرات تحریم‌های آمریکا بسیار اهمیت دارد [3] .

◄ صدای آمریکا، آمریکا: «برایان هوک» نماینده ویژه کاخ سفید در امور ایران و رئیس «گروه اقدام ایران» در وزارت خارجه آمریکا در مورد سفر رئیس‌جمهور ایران به بغداد گفت: «رژیم ایران می‌خواهد هویت ملی عراق را از بین ببرد و آن را با هویت شیعی جایگزین کند. هدف اصلی سیاست خارجی آن‌ها ایجاد اختلافات فرقه‌ای بوده است و آن‌ها می‌خواهند همین کار را در عراق نیز انجام بدهند [4] .»

در همین‌باره بخوانید:

›› «برایان هوک» کیست و در «گروه اقدام ایران» چه مأموریتی دارد؟

›› «استیون فیگین» کیست و در کنسولگری آمریکا در اربیل چه می‌کند؟

◄ صدای آمریکا، آمریکا: برایان هوک درباره سفر حسن روحانی به عراق گفت: «به اعتقاد من آن‌چه ایران دوست دارد ببیند، تبدیل عراق به یکی از استان‌های ایران است [5] .»

◄ المانیتور، آمریکا: حسن روحانی برای اولین بار در دوره ریاست‌جمهوری‌اش با دستورکاری سیاسی و اقتصادی در سفری بسیار مهم به عراق رفته است. این سفر، درون ایران موجب همگرایی نظرات میان جناح‌های مختلف و رقیب سیاسی شده است که به ندرت در مورد سیاست خارجی با هم اتفاق‌نظر دارند. اگرچه ترامپ با اعلام خبر باقی ماندن تعدادی از نیروهای آمریکایی در عراق برای «پاییدن ایران» موجب خشم ایرانی‌ها شده بود، اما موضع متحد مقامات عراقی در رد قاطعانه این‌گونه طرح‌ها آرامش را به تهران بازگرداند. به علاوه، در حالی که ترامپ مجبور شد برای فرود در عراق چراغ‌های هواپیمایش را خاموش کند، سفر روحانی به عراق در روز روشن انجام شد [6] .

◄ رادیو فردا (رادیو اروپای آزاد / رادیو آزادی)، آمریکا: برایان هوک «اهداف» روحانی از سفر به عراق را زیر سؤال برد و گفت ایران به دنبال تضمین یک «بزرگ‌راه نظامی» به سوی غرب خاورمیانه است تا «سپاه پاسداران بتواند موشک، سلاح و جنگ‌جو به سراسر خاورمیانه ارسال کند.» هوک با اشاره به این‌که «سفر روحانی به عراق به نفع مردم عراق نیست» تأکید کرد آمریکا تمامی فعالیت‌های قابل‌تحریم را تحریم خواهد کرد. این در حالی است که واشینگتن در حال حاضر شش ماه معافیت تحریمی به عراق داده است تا بغداد بتواند به واردات انرژی از ایران ادامه بدهد [7] .

◄ رادیو اروپای آزاد / رادیو آزادی، آمریکا: در زمانی که بغداد از سوی آمریکا تحت فشار است تا روابطش با تهران را کاهش دهد، روحانی به عراق رفت تا نفوذ ایران در کشور همسایه‌اش را افزایش و روابط اقتصادی با این کشور را گسترش دهد [8] .

◄ کریستین ساینس مانیتور، آمریکا: اگرچه ایران و عراق زمانی با یک‌دیگر دشمن بوده‌اند، اما این دو در جنگ علیه داعش با یک‌دیگر متحد شدند و اکنون که دولت ترامپ تحریم‌های اقتصادی علیه ایران را احیا کرده، حسن روحانی به دنبال گسترش روابط با بغداد است [9] .

◄ رویترز، انگلیس: سفر روحانی به عراق اولین دیدار میان یک رئیس‌جمهور ایران با آیت‌الله‌العظمی [سید] علی سیستانی بود که به ندرت در مورد مسائل سیاسی نظر می‌دهد، اما نفوذ گسترده‌ای در افکار عمومی عراق دارد. سفر روحانی با هدف گسترش نفوذ سیاسی و اقتصادی ایران در بغداد و تقویت روابط مالی با هدف تضعیف تحریم‌های آمریکا علیه تهران صورت گرفته است. پس از حمله آمریکا به عراق در سال 2003، ایران از طریق متحدانش در دولت و پارلمان عراق بر سیاست‌های این کشور تسلط یافته و به نفوذ قابل‌توجهی نیز در نیروهای امنیتی عراق دست پیدا کرده است [10] .

◄ بی‌بی‌سی، انگلیس: روحانی پس از دیدار با همتای عراقی خود گفت کشورش خواهان روابط سیاسی و اقتصادی عمیق‌تری با عراق است، کشوری که در دهه 1980 درگیر جنگی خونین با ایران بود. مقامات تهران روابط با عراق را یکی از راه‌های کاهش تأثیر تحریم‌های ترامپ می‌دانند. روحانی هم‌چنین با عادل عبدالمهدی، نخست‌وزیر عراق، نیز دیدار کرد؛ عبدالمهدی رئیس ائتلافی است که احزاب شیعه مرتبط با ایران عضو آن هستند. دو کشور در حالی خواهان توسعه روابط دوجانبه اقتصادی شده‌اند که این روابط در حال حاضر نیز گسترده هستند [11] .

◄ فایننشال‌تایمز، انگلیس: حسن روحانی دارد از اولین سفرش به عراق از آغاز ریاست‌جمهوری‌اش برای ثبت نام عراق در فهرست حامیان ایران در مقابله با تأثیرات مخرب تحریم‌های آمریکا استفاده می‌کند. وی پیش از سفر به عراق در تهران گفته بود: روابط ایران و عراق قابل‌مقایسه با روابط عراق با کشوری اشغالگر مانند آمریکایی نیست که در منطقه منفور است.» ایران و عراق هشت سال درگیر جنگی ویرانگر بودند، اما پس از آن‌که آمریکا و انگلیس در سال 2003 صدام را سرنگون کردند، تهران و بغداد روابطی پیچیده را بر اساس پیوندهای اقتصادی، همکاری‌های امنیت و ارتباطات مذهبی شیعی برقرار کرده‌اند. روابط اقتصادی دوجانبه اکنون 12 میلیارد دلار است اما دو طرف می‌گویند قصد دارند این مبلغ را به 20 میلیارد دلار افزایش دهند. برق و گاز طبیعی از مهم‌ترین صادرات ایران به عراق هستند. هم‌چنین سال 2014 زمانی که ارتش عراق به‌رغم برخورداری از تجهیزات و تسلیحات آمریکایی مقابل هجوم داعش سقوط کرد، تهران به داد بغداد رسید و نیروهای بسیج مردمی حمایت کرد. آمریکا می‌گوید نفوذ ایران در عراق بدخواهانه است. هفته گذشته «اندرو پیک» معاون دست‌یار وزارت خارجه آمریکا گفت یکی از مقامات ایران «آن‌چنان دولت محلی عراق را مرعوب کرده است» که وقتی به عراق می‌رود از او مدرک شناسایی هم نمی‌خواهند. به گفته این مقام وزارت خارجه آمریکا «این روابط عادی نیستند.» عمدتاً تصور می‌شود منظور «پیک» قاسم سلیمانی فرمانده نیروی قدس سپاه پاسداران ایران است [12] .

◄ شورای روابط خارجی اروپا، انگلیس: اولین سفر رسمی حسن روحانی به بغداد نشانه آغاز فصلی جدید در روابط ایران و عراق است. در این سفر قراردادهایی در زمینه انرژی، راه‌آهن، درمان و غیره امضا شد تا حجم تجارت دوجانبه از 12 میلیارد دلار به 20 میلیارد دلار برسد. روابط میان دو کشوری که 1500 کیلومتر مرز مشترک دارند، اکنون فاصله زیادی از دهه 1980 و جنگی دارد که با یک‌دیگر کردند. سفر روحانی با هدف تقویت روابط سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و امنیتی‌ای صورت می‌گیرد که طی یک دهه گذشته میان دو کشور شکل گرفته‌اند. دولت عراق با میزبانی از نشست‌های پیاپی میان مقامات عالی‌رتبه دو کشور این پیام را صادر کرد که عراق حاضر نیست بخشی از کمپین فشار حداکثری آمریکا علیه ایران باشد [13] .

◄ ای‌اف‌پی (آژانس‌فرانس‌پرس)، فرانسه: روحانی برای اولین بار از آغاز ریاست‌جمهوری به عراق سفر کرد. ایران اولین کشوری بود که سال 2014 به درخواست کمک عراق برای مقابله با داعش پاسخ داد. تهران یک‌شبه تجهیزات و مستشاران نظامی خود را همراه با قاسم سلیمانی، فرمانده مشهور نیروی قدس، به بغداد اعزام کرد تا تهدید داعش مبنی بر تسخیر پایتخت عراق را دفع کند [14] .

◄ فرانس 24، فرانسه: حسن روحانی در سفر به عراق به دنبال مقابله با تهدید حضور نظامی آمریکا در عراق و تأثیر این حضور بر نفوذ ایران در بغداد است. ایران هم‌چنین عراق را به عنوان راهی احتمالی برای دور زدن تحریم‌های ترامپ نیز می‌بیند [15] .

◄ حریت، ترکیه: پس از حمله داعش و تسلیح شهر موصل و سرزمین‌های دیگری در سوریه و عراق، بغداد برای مبارزه با این گروهک تروریستی به حمایت شبه‌نظامی ایران اتکا کرده است [16] .

◄ تی‌آرتی‌ورلد، ترکیه: عراق اخیراً به طور مجزا میزبان دو رئیس‌جمهور از دو کشور رقیب بود: دونالد ترامپ از آمریکا و حسن روحانی از ایران. در حالی که ترامپ گفته بود از عراق برای «مراقبت از ایران» استفاده خواهد کرد، بسیاری از کارشناسان معتقدند سفر روحانی برای نشان دادن این موضوع است که عراق نمی‌تواند برج مراقبت از ایران باشد. اگرچه آمریکا حدود شش سال عراق را اشغال کرد و سپس نقشی اساسی در تدوین قانون اساسی و تشکیل دولت جدید عراق بازی داشت، اما تهران بود که نهایتاً حرف اول را می‌زد [17] .

◄ اسپوتنیک‌نیوز، روسیه: سفر روحانی به عراق عمدتاً با سفر ترامپ مقایسه می‌شود. در حالی که ترامپ در میانه شب و بدون هیچ‌گونه استقبال رسمی در یکی از پایگاه‌های نظامی آمریکا در عراق فرود آمد و همین سفر هم موجب خشم مقامات عراق و سایر کشورهای خاورمیانه شد، روحانی در روز روشن به عراق رفت و مورد استقبال مقامات عالی‌رتبه دولت این کشور قرار گرفت [18] .

◄ الجزیره، قطر: حسن روحانی به عراقی سفر کرده است که ایران زمانی با آن درگیر جنگی خونین بود و بعدها تهران از آن در جنگ علیه داعش حمایت کرد. اکنون ایران به دنبال تداوم حمایت عراق در مقابل تحریم‌های دونالد ترامپ است. تهران، پس از آنکارا، دومین صادرکننده بزرگ به عراق به شمار می‌رود. سفر روحانی به عراق پیامی قدرتمند به آمریکا و متحدان منطقه‌ایش است مبنی بر این‌که ایران هنوز هم بر بغداد تسلط دارد [19] .

◄ العربیه، رژیم سعودی: حسن روحانی برای تقویت نفوذ و گسترش روابط تجاری با عراق وارد این کشور شد. ایران قصد دارد با این سفر این پیام قدرتمند را ارسال کند که به‌رغم تحریم‌های آمریکا، نفوذ تهران در بخش اعظم منطقه هم‌چنان پابرجاست [20] .

◄ جروزالم‌پست، رژیم صهیونیستی: سفر روحانی پیام قدرتمندی به واشینگتن و متحدان منطقه‌ایش می‌فرستد مبنی بر این‌که به‌رغم تحریم‌های آمریکا، ایران هم‌چنان نقش مهمی در سیاست‌های عراق بازی می‌کند [21] .

◄ تایمز اسرائیل، رژیم صهیونیستی: روحانی در اقدامی که نشان می‌داد روابط تهران و بغداد چه‌قدر از زمان هجوم عراق به ایران تغییر کرده‌اند، با همتای خود «برهم صالح» دیدار و بر «اتحاد و همکاری» میان دو همسایه شیعه تأکید کرد [22] .

◄ دبکافایل، رژیم صهیونیستی: هدف اصلی سفر حسن روحانی به عراق، جلب‌نظر بانک‌های عراقی به عنوان مکانیسم اصلی تهران برای شکست تحریم‌های آمریکاست [23] .

◄ آی 24 نیوز، رژیم صهیونیستی: دیدار روحانی با آیت‌الله‌العظمی سیستانی در نجف، اولین دیدار یک رئیس‌جمهور ایرانی با برجسته‌ترین روحانی شیعه در عراق بود. سیستانی فرمان مشهور دعوت از عراقی‌ها برای پیوستن به مبارزه با داعش را در سال 2014 صادر کرد که منجر به تشکیل حشدالشعبی شد [24] .

◄ صدای آمریکا فارسی، آمریکا: شبکه فاکس نیوز در گزارش کوتاهی که در آستانه سفر حسن روحانی به عراق منتشر کرده، آن را واکنشی به فشارهای داخلی و خارجی دانسته است. این گزارش افزوده است که سفر روحانی که اقدامی برای تقویت روابط دو دولت شیعه در منطقه محسوب می‌شود، به نوعی پاسخی است به سخنان پرزیدنت ترامپ که اواخر سال گذشته میلادی گفته بود نیروهای آمریکایی برای زیر نظر گرفتن ایران در عراق می‌مانند [25] .

◄ رادیو فردا فارسی، آمریکا: برایان هوک در واکنش به سفر حسن روحانی به بغداد گفته است این سفر در راستای منافع عراق نیست و قصد نهایی جمهوری اسلامی این است که عراق را به یکی از استان‌های خود تبدیل کند [26] .

◄ بی‌بی‌سی فارسی، انگلیس: برهم صالح، رئیس‌جمهور عراق از آقای روحانی در کاخ «السلام» در بغداد استقبال کرد. آقای روحانی در کنفرانس مشترک خبری با آقای صالح گفت: «احساس ما در عراق مانند احساس بودن در وطن خودمان است و روابط بین دو ملت مربوط به هزاران سال می‌شود و این روابط چیزی نیست که بتوان از آن فاصله گرفت و همواره علاقه‌مندیم این روابط مستحکم‌تر شود.» او گفت که عراق را کشوری مهم اسلامی و عربی می‌داند که می‌تواند «نقش بسیار مهمی در امنیت منطقه و روابط نزدیک بین کشورهای منطقه داشته باشد.» آقای روحانی گفت: «ما می‌خواهیم با عراق متحد شویم - نه متحد علیه دیگری- بلکه می‌خواهیم در اتحادمان کشورهای دیگر منطقه را هم در جمع‌مان داشته باشیم.» آقای روحانی پیش از سفرش در فرودگاه مهرآباد تهران گفت: «ما در روزهای سخت در کنار ملت عراق بودیم و امروز که در روزهای صلح و امنیت است نیز در کنار آن‌ها هستیم [27] .»

◄ بی‌بی‌سی فارسی، انگلیس: حسن روحانی، رئیس‌جمهور ایران که برای سفر رسمی به عراق سفر کرده امروز با آیت‌الله علی سیستانی از مراجع تقلید پرنفوذ شیعه در این کشور که ساکن شهر نجف است دیدار کرده است. این اولین دیدار یک رئیس‌جمهور ایران با آیت‌الله سیستانی در عراق است [28].

◄ یورونیوز فارسی، فرانسه: حسن روحانی برای دیداری رسمی و با هدف بهبود روابط سیاسی و اقتصادی، رهسپار در زمانی عراق شد که اقتصاد ایران به شدت تحت تأثیر تحریم‌های آمریکا بوده و تقویت روابط با کشورهای همسایه یکی از راه‌کارهای ایران برای مقاومت در مقابل این تحریم‌ها است [29] .

◄ دویچه‌وله فارسی، آلمان: روحانی که به دعوت رئیس‌جمهوری و نخست‌وزیر عراق برای دیدار از این کشور وارد بغداد شد، پیش از این سفر با بیان این‌که حجم روابط اقتصادی ایران با عراق در حال حاضر حدود 12 میلیارد دلار است، افزوده بود که دو کشور می‌توانند به راحتی این رقم را در سال‌های آینده به 20 میلیارد دلار افزایش دهند. روحانی نخستین رئیس‌جمهوری یک کشور خارجی است که پس از تشکیل دولت جدید عراق در دهم مهرماه گذشته به بغداد سفر می‌کند [30] .

◄ اسپوتنیک‌نیوز فارسی، روسیه: سفر روحانی به عراق و پیش از آن سفر «محمدجواد ظریف» به بغداد به منظور تدارک دیدارهای رئیس جمهوری توجه ویژه‌ای را در بین کاربران فضای مجازی به خود جلب کرده است. هشتگ‌هایی نظیر «#عراق»، «#بغداد»، «#قرارداد_الجزایر»، «#آیت الله_سیستانی»، «#طاق_کسری» و… در بین شبکه‌های اجتماعی به چشم می‌خورد. بسیاری از کاربران از سفر رئیس‌جمهور ایران به عراق استقبال کردند. تعدادی آن را «تاریخی» خوانده و این سفر را نقطه عطفی مهم در توسعه و تعمیق روابط دو کشور دانستند. برخی هم نسبت به امکان عملیاتی‌سازی قابلیت‌های توسعه روابط دو کشور اظهار امیدواری کردند [31] .