به گزارش ایسنا، سال 97 نیز مانند سال‌های گذشته با از دست دادن تعدادی از چهره‌های فرهنگی و اهل قلم همراه بود.
داریوش شایگان - اندیشمند، نویسنده و مترجم - متولد سال 1314 در تهران بود که روز دوم فروردین ماه بعد از 50 روز که در کما بود، در سن 83 سالگی از دنیا رفت. او در تهران به مدرسه کاتولیک «سن‌لویی» که درس‌هایش به زبان فرانسه تدریس می‌شد رفت. بعد از آن برای تحصیل به خارج از کشور رفت و با اخذ درجه دکتری در رشته هندشناسی در سال 1347 به ایران بازگشت و به تحقیقات خود درباره ادیان به‌ویژه ادیان هندی ادامه داد که حاصل آن کتابی دوجلدی بود به نام «ادیان و مکتب‌های فلسفی هند».
«آسیا در برابر غرب»، «بت‌های ذهنی و خاطره‌های ازلی»، «بینش اساطیری»، «پنج اقلیم حضور»، «تصوف و هندوئیسم» (آیین هندو و عرفان اسلامی بر مبنای کتاب مجمع البحرین نوشته داراشکوه ترجمه به فارسی توسط جمشید ارجمند)، «افسون‌زدگی جدید، هویت چهل‌تکه و تفکر سیار» ترجمه فاطمه ولیانی، «بینش اساطیری»، «در جستجوی فضاهای گمشده» و «نگاه شکسته» ترجمه علیرضا منافزاده از دیگر آثار شایگان هستند.
کی‌عطا طاهری بویراحمدی - نویسنده و پژوهشگر فولکلور استان کهگیلویه و بویراحمد - متولد سال 1307 در بویراحمد سفلی بود که روز 9 فروردین در سن 90 سالگی پس از یک دوره بیماری درگذشت. طاهری تاثیر بسزایی در روشنگری مردمان روزگار خود داشت و از او به عنوان موسس اولین کتابخانه در کهگیلویه و بویراحمد نام می‌برند.
«کوچ کوچ»، «درخت را نکشید» و «ممیرو» از آثار این نویسنده هستند.
غلامحسین صدری افشار - فرهنگ‌نویس و مترجم - متولد 1313 در ارومیه، روز 28 فروردین در سن 84 سالگی درگذشت. صدری افشار انتشار آثارش را از سال 1327 در تبریز و کار فرهنگنویسی را از سال 1345 در بنیاد فرهنگ ایران آغاز کرد.
کتاب‌های «فرهنگ مترجم»، «فرهنگ زبانزدها»، «واژه‌نامه فنی»، «فرهنگ معاصر فارسی»، «فرهنگ فارسی اعلام»، «فرهنگ معاصر کوچک فارسی»، «فرهنگ فارسی دوجلدی» و «فرهنگ‌نامه فارسی سه‌جلدی» از جمله آثار منتشرشده غلامحسین صدری افشار هستند.
حسن اجتهادی - شاعر و نویسنده - متولد سال 1325 در کازرون، 8 خردادماه در سن 72 سالگی به علت عارضه مغزی از دنیا رفت.
«غزل‌های جنوبی» تنها کتابی است که از او در سال ١٣٨١ چاپ شده است. اما کتاب‌های «در جشن تغزل» (بیانیه‌های غزل مدرن معاصر)، «اشکال و تصاویر» (شامل ابداعات و نوآوری‌هایی در شعر کلاسیک - ترکیب و تلفیق قوالب و اسالیب شعر سنتی و ایجاد فرم‌هایی تازه)، «ترانه‌های شبنم و گلبرگ» (دوبیتی‌ها و رباعی‌ها)، «انسان آفتاب و افق» (شعرهای آزاد و نیمایی و سپید)، «رهگذر و پل‌های طولانی» (قصیده‌ها و مثنوی‌ها)، «حقیقت پیروز می‌شود» (نمایشنامه)، «در شهر دیوارها» (فیلم‌نامه‌ها و چند نقد و مقاله در مورد سینما)، «اوزان غزلیات حافظ» (تقسیم‌بندی بحور غزل‌ها) ئ «تبسم و مهمیز» (نوشته‌ها، شعرها و قصه‌هایی به طنز) به عنوان آثار آماده چاپ او اعلام شده‌اند.
حجت‌الاسلام والمسلمین احمد احمدی - نویسنده و بنیانگذار سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی در دانشگاه‌ها - متولد سال 1312 در روستای کهکدان ملایر، 19 خردادماه در سن 85 سالگی بر اثر عارضه قلبی درگذشت.
او از سال 1360 به عنوان عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی فعالیت داشت. احمدی بنیانگذار سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه‌ها (سمت) بود و حدود 33 سال مدیریت این سازمان را بر عهده داشت. او همچنین از مؤسسان دانشگاه تربیت مدرس و در هفتمین دوره مجلس شورای اسلامی، نماینده مردم تهران بود. از جمله آثار احمدی به کتاب‌های «بن‌لایه‌های شناخت» (تألیف)، «مختارات من نصوص الفلسفه الاسلامیه» (تألیف)، «نقد تفکر فلسفی غرب» (ترجمه)، «تأملات در فلسفه اولی» (ترجمه) و «تأسیس مابعدالطبیعه اخلاق» (ترجمه) می‌توان اشاره کرد.
سیداحمد سیدنا - طنزنویس قدیمی مطبوعات - متولد 1327، روز 25 خردادماه بعد از گذراندن یک دوره بیماری از دنیا رفت. او کار مطبوعاتی خود را از سال 1345 با روزنامه «توفیق» آغاز کرد و این همکاری تا پایان فعالیت آن روزنامه ادامه داشت. سیدنا از اعضای اصلی تحریریه توفیق بود. پس از آن با چندین مجله دیگر از جمله «کاریکاتور» و «فکاهیون» برای مدتی کوتاه همکاری کرد. مدتی برای برنامه‌های طنز رادیو و تلویزیون مطلب نوشت. با آغاز فعالیت مجله «گل‌آقا» از نویسندگان و همکاران اصلی مجلات «گل‌آقا» شد و تا پایان با این مجله همکاری کرد.
او با نامهای مستعاری چون «خیار چمبر»، «دم بریده»، «آقا عماد» و «علیرضا خان» قلم می‌زد. پس از «گل‌آقا»، از او فعالیت کمتری دیده شد.
احمد شاهد - شاعر و پژوهشگر - متولد 1310 در شهرستان اسفراین خراسان شمالی بود که روز 5 تیرماه در سن 87 سالگی از دنیا رفت. او فارغ‌التحصیل رشته تئاتر از دانشکده هنرهای درماتیک دانشگاه تهران بود و کتاب‌های زیادی تالیف کرده است. کتاب «تاریخ آستوئن» و «دیوان شاهد» از مهمترین آثار منتشرشده شاهد هستند.
کامیار شاپور - شاعر و فرزند فروغ فرخزاد و پرویز شاپور - متولد 1331، روز 25 تیرماه در سن 66 سالگی به خاطر ایست قلبی از دنیا رفت.
مجموعه شعر «عشق یک مجسمه فلزی‌ست و نورهای معطر طلایی»، «خودنویسم را از آفتاب پر می‌کنم» (نامه‌های پرویز شاپور به فرزندش کامیار) با گردآوری و تنظیم فرناز تبریزی و کامیار شاپور و «اولین تپش‌های عاشقانه قلبم» (نامه‌های فروغ فرخزاد به همسرش)، به کوشش عمران صلاحی و کامیار شاپور، کتاب‌های به‌جامانده از او هستند.
جهانگیر دری - نویسنده ایرانی‌تبار روسیه و استاد زبان و ادبیات فارسی در دانشگاه دولتی مسکو - (زاده 1932 مسکو) روز 13 مردادماه در سن 87 سالگی درگذشت. او فرزند رایزن ایران در شوروی سابق بود. دری بیش از نیم قرن به ترویج زبان و ادبیات فارسی در کشور روسیه پرداخت. از او 9 عنوان کتاب و بیش از 200 مقاله علمی به‌جا مانده است. همچنین 15 مجموعه از آثار نویسندگان ایرانی را به زبان روسی ترجمه کرده است.
از آثار دری به «نثر طنز فارسی»، «ایران من» و «ایرانی زنده» (خاطرات جهانگیر دری) و ترجمه کتاب «بچه‌های قالیباف‌خانه» نوشته هوشنگ مرادی کرمانی به روسی می‌توان اشاره کرد.
اصفر فردی - پژوهشگر زبان و ادبیات فارسی و ترکی و شاگرد شهریار - روز 15 مردادماه در 55 سالگی بر اثر ایست قلبی از دنیا رفت. او که سال گذشته و در اختتامیه دوازدهمین جشنواره شعر فجر به عنوان برگزیده «ده سال شعر و ادب ترکی ایران» تقدیر شده بود، بیشتر عمر خود را برای معرفی شهریار و تصحیح و انتشار آثار او صرف کرد. آلبوم «وداع» با دکلمه فردی و صدای سراج مشهورترین اثر اوست.
مجید مددی - پژوهشگر فلسفه، منتقد ادبی و مترجم - متولد 1314 در تهران، روز 15 مردادماه در سن 83 سالگی از دنیا رفت. او دانش‌آموخته رشته علوم سیاسی در دانشگاه منچستر بود و به دنبال آن در رشته فلسفه سیاسی فعالیت داشت. مدتی در دانشگاه تدریس کرد و پس از بازنشستگی وقتش را صرف ترجمه آثار در زمینه علوم اجتماعی و ادبیات کرد.
از آثار به‌جامانده از این مترجم و پژوهشگر به این کتاب‌ها می‌توان اشاره کرد: «علم و ایدئولوژی» از لویی آلتوسر، «جهان حقیقی دموکراسی»، «فلسفه و هنر از دیدگاه مارکس» از میخائیل لیف شیتز، «اخلاق و پیشرفت» از هوارد سلزام، «از خودبیگانگی انسان» نوشته فریتس پاینهام، «مارکسیسم و اخلاق» از یوجین کامنکا، «سه چهره دموکراسی» از کرافوردرو مک فرسون، «عقل بچه‌ها» (نمایشنامه‌هایی از لئو تولستوی)، «مقصر کیست؟»، «گزیده‌ای از اشعار شاعران»، «مبانی نظری مدرنیسم»، «نقد ادبی نو»، «درباره رمان»، «مسائل مدرنیسم و مبانی پست‌مدرنیسم» و «مسائل نظری فرهنگ».
ایرج هاشمی‌زاده - نویسنده، مترجم و هنرمند ایرانی ساکن اتریش - متولد سال 1315 در تهران، در سن 82 سالگی در وین از دنیا رفت.
از آثار او به ترجمه کتاب‌های «مکتب بی‌خدایی» نوشته آلکساندر تیشیما، «خانم زایدنمان زیبا» نوشته اندرزی ژچی پیورسکی، «اولین پژوهش جامع علمی و فرهنگی درباره دماوند بلندترین کوه ایران» نوشته کارل گراتسل و روبرت کوستکا، و کتاب تالیفی «در غرب چه خبر؟» (شامل مجموعه گزارش‌ها و یادداشت‌های کوتاه و بلند درباره غرب) می‌توان اشاره کرد.
کاوه سلطانی - شاعر - متولد 1365 در مشهد، روز اول شهریورماه در سن 32 سالگی از دنیا رفت.
مجموعه شعرهای «سیزف نوین»، «چیزها و شاعر تنها در خانه» و «آلت قتاله» از جمله آثار کاوه سلطانی هستند.
احسان یارشاطر - بنیانگذار و سرویراستار دانشنامه ایرانیکا - متولد 1299 در همدان، روز 10 شهریورماه در 97 سالگی از دنیا رفت. یارشاطر ویراستاری سه مجلد از «تاریخ ایران کمبریج» را برعهده داشت و نویسنده 16 جلد «کتاب تاریخ ادبیات ایران» بود.
احسان یارشاطر دانش‌آموخته دوره دکتری رشته زبان و ادبیات فارسی در دانشگاه تهران و نیز دانش‌آموخته دوره دکتری زبان‌شناسی در دانشکده مطالعات شرقی و آفریقایی دانشگاه لندن، استاد بازنشسته مطالعات ایران‌شناسی در دانشگاه کلمبیای نیویورک بود. از آثار او به «شعر فارسی در عهد شاهرخ»، «داستان‌های شاهنامه»، «داستان‌های ایران‌باستان»، «نقاشی نوین» و «برگزیده داستان‌های شاهنامه» می‌توان اشاره کرد.
شبنم سلطانی - شاعر - متولد سال 1362، روز 13 شهریورماه در سن 35 سالگی و براثر بیماری سرطان از دنیا رفت. سه مجموعه شعر «پرنده‌هایت را دوست ندارم»، «پانتومیم زخم‌ها» و «به دمای محیط رسیده‌ام» آثار به‌جامانده از این شاعر است.
اسماعیل دمیرچی - نویسنده و پیشکسوت صنعت چاپ - متولد سال 1312 در تهران، 16 شهریورماه در سن 85 سالگی از دنیا رفت. او از سال 1331 به کار در چاپخانه‌های مختلف پرداخت. در کنار کار، توجه او به صورت جدی به حوزه آموزش صنعت چاپ جلب شد و آرام آرام کارگاه‌هایی را برای آموزش هنرجویان این صنعت کلید زد. تأسیس و راه‌اندازی مراکز آموزش و مشاوره در کارگاه‌های چاپ و نیز موزه صنعت چاپ ایران، از مهمترین اقدامات دمیرچی به شمار می‌آید.
از آثار او نیز به «تاریخ چاپ سنگی»، «گفتگو با قبیله چاپ»، «هویت‌های پایدار»، «آزمون‌های خاکسترشده» و «یادداشت‌های جاافتاده» می‌توان اشاره کرد.
سیدمحمد علوی مقدم - استاد ادبیات - متولد سال 1311 در سبزوار، پنجم مهرماه در سن 86 سالگی از دنیا رفت. او در سال 82 به عنوان چهره ماندگار در علوم انسانی معرفی شده بود. «در قلمرو بلاغت«، «جلوه جمال» (نمونه اعلای بلاغت قرآن)، «بررسی آیات حج در قرآن مجید»، «معانی و بیان»، «بیست مقاله» و «تطوّر علوم بلاغت» از جمله آثار علوی مقدم هستند.
سیدمحمد دبیرسیاقی - پژوهشگر، مدرس ادبیات و مصحح متون کهن پارسی - متولد 1298 در قزوین، روز 16 مهرماه در سن 99 سالگی درگذشت. او در سال‌های 1326 تا 1334 در گردآوری لغت‌نامه دهخدا با علی‌اکبر دهخدا همکاری داشت و از نخستین دستیاران دهخدا بود؛ مدت 9 سال با علامه علی‌اکبر دهخدا در تنظیم مطالب حروف «ظ»، «ض»، «ل» و «پ» و 11 سال با دکتر محمد معین در «لغت‌نامه دهخدا» و در انجمن ایران‌شناسی همکاری داشت. پس از پایان تالیف لغت‌نامه دهخدا، بنا به وصیت علامه دهخدا در کنار دکتر معین و دکتر سیدجعفر شهیدی به بررسی و تالیف لغت‌نامه پرداخت. دهخدا از او به عنوان یک جوان کوشا در زمینه تنظیم لغت‌نامه یاد کرده است.
دبیرسیاقی نزدیک به 80 متن ادبی و تاریخی را تصحیح و منتشر کرده است، که از میان آن‌ها به «شاهنامه فردوسی»، «دیوان منوچهری»، «نزهةالقلوب»، «فرهنگ سُروری و سلطان جلال‌الدین خوارزمشاه» و «تصحیح لغت فرس اسدی طوسی» می‌توان اشاره کرد.
ناصر ایرانی - نویسنده، مترجم و نمایشنامه‌نویس - متولد سال 1316 در تهران، دوم آبان‌ماه از دنیا رفت. او وصیت کرده بود بدنش پس از مرگ، برای امور تحقیقاتی به دانشگاه تهران اهدا شود.
از آثار ایرانی به این کتاب‌ها می‌توان اشاره کرد: «عروج»، «زنده باد مرگ»، «فیل در خانه تاریک»، «ما را مس کنید»، «کسالت‌بار»، «مرده‌ها را اگر چال نکنید»، «هنر رمان»، «ورآباد، دهکده من»، «حفره» و «زشت‌ترین نمایش روی زمین». همچنین سه جلد رمان درباره انقلاب نوشته بود که چاپ نشد. چند سال پیش هم خاطرات خود را با عنوان «اعترافات گرگ تنها» نوشته بود که در اداره کتاب وزارت ارشاد ماند.
انور خامه‌ای - نویسنده و مترجم - متولد سال 1295 در تهران، 29 آبان‌ماه در سن 102 سالگی و به علت نارسایی ریوی درگذشت. او از جمله اعضای گروه 53 نفر و از بنیان‌گذاران حزب توده ایران محسوب می‌شد. خامه‌ای در سال 1322 به عضویت حزب توده درآمد و با همراهی اعضای گروه 53 نفر، هسته مرکزی این حزب را تشکیل داد. او در اعتراض به سیاست‌های کمیته مرکزی حزب توده در دی‌ماه 1326 به همراه خلیل ملکی و جلال آل احمد با همراهی جمعی دیگر از اعضای حزب، انشعابی را ایجاد کردند.
از جمله آثار به‌جامانده از انور خامه‌ای به کتاب‌های «خاطرات سیاسی»، «خاطرات روزنامه‌نگار» و «پاسخ به مدعی» می‌توان اشاره کرد.
عباس عبدی - داستان‌نویس - متولد سال 1331، دوم آذرماه بعد از مدتی تحمل بیماری در سن 66 سالگی درگذشت. او ابتدا با سرودن شعر به دنیای ادبیات وارد شد اما بعد داستان را برگزید.
از آثار عبدی به «دریا خواهر است»، «قلعه پرتغالی‌ها»، «باید تو را پیدا کنم»، «پرنده‌های هلندی» و «شناگر» می‌توان اشاره کرد.
ابوالفضل زوریی نصرآباد - طنزپرداز و پژوهشگر - متولد سال 1347، دهم آذماه بر اثر عارضه قلبی از دنیا رفت. او با نامهای مستعاری همچون ملانصرالدین، چغندرمیرزا، ننه قمر، کلثوم ننه، آمیزممتقی، میرزا یحیی و عبدل طنز می‌نوشت.
از کتاب‌های زرویی نصرآباد به این آثار می‌توان اشاره کرد: «تذکرة المقامات»، «افسانه‌های امروزی»، «وقایع‌نامه طنز ایران» (همکاری با فریبا فرشادمهر)، «بامعرفت‌های عالم» (کتاب گویای طنز)، «رفوزه‌ها» (مجموعه شعر طنز)، «حدیث قند» (مجموعه مقالات طنزپژوهی)، «غلاغه به خونه‌ش نرسید» (مجموعه افسانه‌های طنزآمیز)، «ماه به روایت آه»، «خاطرات سر پروفسور حسنعلی‌خان مستوفی»، «یک بغل کاکتوس: صد شعر طنز»، «اصل مطلب: مجموعه شعر طنز»، «اندر حکایت شیرین بیمه» و «این مرد مشکوک».
سلیم نیساری - حافظ‌شناس، نسخه‌پژوه و عضو پیوسته فرهنگستان زبان و ادب فارسی - متولد سال 1299 در تبریز، روز 22 دی‌ماه در سن 98 سالگی از دنیا رفت.
از آثار این استاد ادبیات فارسی به «تدریس زبان فارسی در دبستان یا آموزش هنرهای زبان»، «دستور خط فارسی»، «غزل‌های حافظ»، «دیوان حافظ» با مینیاتورهایی از استاد فرشچیان، «دفتر دیگرسانی‌ها در غزل‌های حافظ»، «کلیات روش تدریس»، «تمبرهای ایران»، «دستور خط فارسی»، «پژوهشی درباره پیوستگی خط فارسی با زبان فارسی»، «برگزیده‌ای از غزل‌های حافظ»، «برگزیده‌ای از غزل‌های سعدی» و «مقدمه‌ای بر تدوین غزل‌های حافظ» می‌توان اشاره کرد.
محسن ابوالقاسمی - رئیس سابق گروه فرهنگ و زبان‌های باستانی دانشکده ادبیات و علوم انسانی - متولد 1315 در ملایر همدان، روز 19 بهمن در سن 82 سالگی درگذشت.
ابوالقاسمی سرگذشت خود را این‌طور توصیف کرده بود: «80 سال پیش در ملایر به دنیا آمدم. در همان‌جا به مدرسه رفتم و تصدیق شش ابتدایی گرفتم. همراه خانواده به تهران آمدم و در دبیرستان علامه درس خواندم تا پنجم متوسطه که دیپلم ناقص از آن دبیرستان گرفتم و در دبیرستان دارالفنون ششم ادبی گرفتم و وارد دانشکده ادبیات شدم. در سال 1337 لیسانس ادبیات فارسی گرفتم و در سال‌های 1337 تا 1340 درس‌های دوره دکتری را خواندم. در سال 1340 به لندن رفتم و در سال 1343 از آن‌جا درجه .M.A گرفتم و به ایران بازگشتم و برای گرفتن دکتری ثبت‌نام کردم در دانشگاه تهران. درجه .M.A در زبان‌های باستانی ایران گرفتم. در این‌جا در سال 1344 در گروه تازه‌تأسیس زبان‌شناسی و زبان‌های باستانی به تدریس پرداختم تا سال 1381 که بازنشسته شدم. در سال 1369 به استخدام نیمه‌وقت دانشگاه آزاد درآمدم...»
یدالله ثمره - زبان‌شناس و عضو پیوسته فرهنگستان زبان و ادب فارسی- متولد 1311 در کرمان، روز دوم اسفندماه در سن 86 سالگی از دنیا رفت.
تخصص این استاد بازنشسته دانشگاه تهران در حوزه آواشناسی و واج‌شناسی بود. همچنین چندین کتاب در زمینه آموزش زبان فارسی تألیف کرده است. یکی از برجسته‌ترین آثار ثمره، کتاب «آواشناسی زبان فارسی» است که توسط مرکز نشر دانشگاهی به چاپ رسیده است.
«دریچه‌ای به زبان فارسی»، «راهنمای زبان‌فارسی»، ترجمه کتاب‌های «زبان خاموش» با همکاری بدالزمان قریب و «نظام‌آوایی زبان: نظریه و تحلیل» نوشته لاری هایمن از دیگر آثار او هستند. ثمره همچنین در تهیه و تدوین بخشی از حرف «هـ» لغت‌نامه دهخدا همکاری داشت.
احمد ابومحبوب - استاد دانشگاه، مترجم و پژوهشگر - متولد 1335 در تهران، روز 12 اسفندماه به علت نارسایی کبد در سن 62 سالگی از دنیا رفت.
از آثار احمد ابومحبوب به این کتاب‌ها می‌توان اشاره کرد: «دیوان رباعیات اوحدالدین کرمانی»، «ساخت زبان فارسی»، «کالبدشناسی نثر»، «عروض و قافیه و نقد ادبی»، «یک حبه قند فارسی (10 جلد)»، «فرهنگ چهارزبانه علوم اجتماعی» ، «در های و هوی باد»، «گهواره سبز افرا»، «کک کوهزاد»، «معروف کرخی» و «فمینیسم‌های ادبی». او همچنین مقاله‌های علمی بسیاری نوشته است.
محمدجعفر مصفا - مولوی‌شناس و چهره پیشکسوت ادبی - متولد 1312 در خمین، روز 13 اسفندماه در سن 85 سالگی به علت کهولت سن درگذشت. او کتاب‌ها و مقالات زیادی در رابطه با خودشناسی و انسان‌شناسی نوشته است.
«تفکر زائد»، «آگاهی»، «نامهای به ندیده‌ام» و «با پیر بلخ» از آثار به‌جامانده از او هستند. همچنین از جمله ترجمه‌های او به «حضور در هستی»، «نگاه در سکوت»، «شرح زندگی» و «تضادهای درونی ما» می‌توان اشاره کرد.
