پارس نیوز: اقدام ساختارشکنانه شبکه کودک در مجموعه انیمیشنی «بچه های
ساختمان گل ها» و نمایش مادر بی حجاب در منزل، به مسئله ای جنجالی تبدیل
شده، ضمن گفتگو با مدیر شبکه کودک و کارگردان این مجموعه، مسئله را بررسی
کردیم.
اواخر اسفند مجموعه ای انیمیشنی به اسم «بچه های ساختمان گل ها» از
شبکه کودک پخش شد. پیش از این هم بارها مجموعه های مختلفی از این شبکه پخش
شده بود اما هیچ وقت نتوانسته بود تا این حد جنجال ساز شود. مهم ترین ویژگی
این مجموعه که آن را از سایر تولیدات متمایز می کرد، این بود که مادر
خانواده مثل تمام مادرهای واقعی، در منزل بدون حجاب ظاهر می شد و زمانی که
در مواجهه با نامحرم قرار می گرفت یا از خانه بیرون می رفت، چادر سر می
کرد.
بلافاصله بعد از شروع پخش این مجموعه، تصاویر آن در شبکه های اجتماعی منتشر
شد. همه به عنوان یک اتفاق عجیب در تلویزیون از آن اسم می بردند؛ اتفاقی
که هیچ وقت پیش از این نمونه اش را در تلویزیون سراغ نداشتیم.
گمان می کردیم با موجی که ایجاد شده، تلویزیون خیلی زود جلوی پخش آن
را بگیرد و آن را از آنتن بیرون بکشد اما چنین اتفاقی نیفتاد و پخش مداوم
بچه های ساختمان گل ها نشان داد که این ساختارشکنی کاملا مورد تایید
تلویزیون است و طبیعتا از سوی مراجع تقلید هم با مشکلی روبرو نشده. نکته
مهم تر اینکه، بچه های ساختمان گل ها، محصول سازمان اوج کودک و نوجوان است؛
رسانه ای مورد قبول نظام که در ساخت فیلم هایی مثل «ایستاده در غبار»،
«بادیگارد» و ... مشارکت داشته.
این اقدام شبکه کودک در کنار تعاریف و تمجیدهای بسیاری از سوی برخی
مخاطبان، معترضان زیادی را هم به واکنش واداشته. در این پرونده ضمن گفتگو
با محمد سرشار، مدیر شبکه کودک، روایت کارگردان این مجموعه را هم درباره
ساخت آن منتشر کرده ایم.
رازهای یک انیمیشن خط شکن
محمد سرشار مدیر شبکه کودک و نوجوان تلویزیون از مشکلات و سختی های این
ساختارشکنی و واکنش های مسئولان و مراجع تقلید و مخاطبان می گوید.
ساختارشکنی کار سختی است. قطعا در مقابل هر ساختارشکنی عده ای موافقند،
حمایت می کنند و پشت این تغییر می ایستند و عده ای هم هستند که اعتراض می
کنند و مسئله را به تهدید و محاکمه می کشانند، مخصوصا ساختارشکنی در فضای
رسانه ملی که جای خودش را دارد. نمایش مادر بی حجاب در خانه که در مجموعه
انیمیشنی «بچه های ساختمان گل ها» اتفاق افتاد، به لحاظ ساختارشکنی در
رسانه ملی، درجه بسیار بالایی دارد. خیلی ها نسبت به استفتای موجود در این
رابطه اطلاعی نداشته اند و به دلیل این عدم آگاهی، موضع گیری کرده اند و
خواهان حذف این مجموعه شده اند و خیلی ها هم به شبکه کودک برای این اقدام،
تبریک گفته اند.
این مسئله حساس، اولین بار در شبکه کودک و در دوره مدیریت محمد سرشار
اتفاق افتاده و طبیعتا این مدیر با واکنش ها، اعتراض ها و نظرات مختلفی
روبرو است. درباره این اقدام مهم در تلویزیون با این مدیر گفتگوی مفصلی
انجام داده ایم. قطعا با خواندن این مصاحبه به خیلی از سوالات و ابهامات
ذهنی مخاطبان در این زمینه پاسخ داده می شود.
این اولین باری است که بعد از انقلاب،مجموعه ای ایرانی از تلویزیون
ملی پخش می شود که مادر خانواده در آن بی حجاب ظاهر می شود. این پیشنهاد از
طرف تلویزیون مطرح شده یا مرکز اوج کودک و نوجوان نسبت به آن اصرار داشت؟
- بی حجابی مادر در خانه، تنها نوآوری شبکه کودک نیست ولی از بقیه مشهورتر
شده. ما در حوزه هنری کودک و نوجوان سه سال فرصت داشتیم تا خوب ببینیم،
بخوانیم و طراحی کنیم. از سال های 1391 تا 1394، جمعی از جوانان در آنجا
جمع شده بودند و درباره مسائل عرصه هنر و رسانه فکر می کردند و ایده می
پرداختند. ما در شبکه کودک، اجازه تولید انیمیشن را نداشتیم بنابراین این
ایده را در مرکز اوج کودک و نوجوان جلو بردیم و مجموعه پویانمایی «بچه های
ساختمان گل ها» را ساختیم.
تا چند سال پیش هیچ کس فکرش را هم نمی کرد که تلویزیون چنین مجوزی
برای پخش یک انیمیشن صادر کند. فکر می کنید به دلیل فراگیری شبکه های
ماهواره ای یا حضور بچه ها در شبکه های اجتماعی، مدیران سازمان صدا و سیما
چنین مجوزی صادر کرده اند؟
- هر مدیری، فرزند زمانه خودش است. اما هر نسلی باید بر دوش موفقیت های نسل
قبلی خود بایستد نه این که خطاهای آنها را تکرار کند. ما از نظر فقهی
مسئله را بررسی کردیم و فتاوای رهبر معظم انقلاب را به دقت خواندیم و بحث
کردیم. به این نتیجه رسیدیم که بر اساس نظرات فقهی ایشان، نمایش زن مسلمان
غیرمشهور در پویانمایی مانند آثار رئال نیست و دست بازتری برای آفرینشگران
هنری وجود دارد.
البته این حلال شرعی، یک چارچوب های کلی هم دارد. مثلا مانند هر کار
دیگری، نباید همراه با اهانت به دیگران باشد یا این که نباید عموم مردم را
از نظر جنسی تحریک کند و ... بنابراین این مسئله نه ربطی به وجود شبکه های
ماهواره ای دارد و نه حضور کودکان در شبکه های اجتماعی. من اسمش را «احیای
یک فرصت فقهی برای آموزش عملی حجاب به کودکان» می نامم. در خصوص تصمیم گیری
برای نمایش هم بنده رئیس سازمان و معاون سیما را در جریان گذاشتم اما
تصمیم پخش بر اساس اختیارات و تشخیص مدیر شبکه کودک بود.
اگر مرکز اوج کودک و نوجوان از این مسئله حمایت نمی کرد، تلویزیون به همین راحتی می پذیرفت؟
- حتما باید مجموعه ای متولی تولید انیمیشن بر اساس این ایده می شد و البته
این کار خطر بزرگی داشت چون ممکن بود چند صد میلیون تومان سرمایه تولید،از
پخش تلویزیونی باز بماند و در صندوق تهیه کننده خاک بخورد. اینکه مدیر
ارشد تولید مجموعه بچه های ساختمان گل ها و مدیر ارشد پخش آن از تلویزیون،
یک نفر بودند، قطعا تضمین قابل قبولی برای موفقیت این تجربه جدید بود.
پیش از این از سوی مجموعه دیگری در سازمان صدا و سیما چنین پیشنهادی ارائه شده بود؟
- متاسفانه شبکه کودک - چه در کانال پویا و چه در کانال نهال - اجازه تولید
برنامه های سطح الف (مانند آثار داستانی رئال، پویانمایی و ...) را ندارد.
به طور خاص در زمینه انیمیشن، مرکز پویانمایی صبا مسئول اصلی تولید
انیمیشن در سازمان صدا و سیماست که سیاست های آنها در خصوص پوشش بانوان در
نبود نامحرم، همان چیزی است که تاکنون دیده اید. یعنی به تقلید از آثار
رئال، زن ها در همه حالات - چه نامحرم باشد و چه نباشد - محجبه هستند.
شما به عنوان مدیر شبکه کودک، چرا به دنبال نمایش واقع گرایانه پوشش مادر خانواده بودید؟
- خردسالان و کودکان مخاطب تلویزیون باید از ترکیب هنرمندان سرگرمی و آموزش
(Edutainment) تربیت شوند. نباید همه بار آموزش بر عهده منابع صرف آموزشی
مانند کتاب های احکام شرعی باشد. بنابراین بهترین شیوه آموزش حجاب به
خردسالان، نمایش واقع گرایانه آن است تا به مرور مخاطب یاد بگیرد محرم و
نامحرم چه کسانی هستند و چگونگی پوشش در مقابل نامحرم چیست.
برخی نظرسنجی ها نشان می دهد به رغم این حجم آموزش های رسمی در خصوص
حجاب، درصد قابل توجهی از مردم مصادیق محرم و نامحرم را به درستی نمی
شناسند. ما تلاش کردیم در مرکز اوج کودک و نوجوان، با ساخت چند مجموعه
پویانمایی جذاب، سبک زندگی بومی را به خردسالان آموزش دهیم و نتیجه آن
ابتدا مجموعه «اتل متل یه جنگل» و سپس «بچه های ساختمان گل ها» شده است.
فکر می کردید اینقدر سریع با واکنش مثبت و منفی مخاطبان روبرو شود و این حجم بازتاب داشته باشد؟
- راستش را بخواهید، بله! شبکه کودک بسیار پربیننده است و ما در یک سال
اخیر تلاش کرده ایم حساسیت خانواده ها به غذای روح فرزندان شان را بالا
ببریم. بنابراین کوچک ترین موفقیت یا خطای شبکه کودک، با واکنش های گسترده
مواجه می شود. در تابستان و پاییز 1395، مجموعه پویانمایی «اتل متل یه
جنگل» محبوب ترین انیمیشن تلویزیون از نظر خردسالان و کودکان زیر 12 سال
شد؛ بنابراین می دانستیم که بر اساس تمهیدات شبکه کودک «بچه های ساختمان گل
ها» محبوبیتی بالاتر از آن به دست خواهد آورد.
نگران نبودید این ساختارشکنی با مخالفت و اعتراض بخشی از جامعه روبرو شود؟ چون همین الان هم نظرات مخالف زیادی درباره آن وجود دارد.
- هر بهبودی، تغییر محسوب می شود و همه تغییرات، مخالف دارند. شما هر چقدر
از نردبان موفقیت بالاتر بروید، واکنش های بیشتری از موافقان و مخالفان خود
می بینید. بنابراین باید یاد بگیرید با مخالفت ها زندگی کنید. ما تلاش
کردیم گوش شنوایی داشته باشیم و با حساسیت زیاد، مخالفت ها را بشنویم، گاهی
برخی مخالفت ها، به دلیل ندیدن همه ابعاد مسئله از سوی ما بوده. بنابراین
گاهی مخالفت ها هدیه ای به ماست تا خطاهای مان را اصلاح کنیم و بهتر شویم.
بازخورد مدیران سازمان یا مراجع تقلید در این باره چه بود؟
- در بین مدیران سازمان صدا و سیما، واکنش منفی ندیدیم و به دلیل اطمینانی
که به نظریه تربیتی پشتیبان شبکه کودک دارند، شاهد همدلی و همراهی آنان
بوده ایم. از سوی مراجع معظم تقلید هم واکنشی گزارش نشده است. البته این را
باید عرض کنم که سازمان صدا و سیما تابع نظرات فقهی ولی فقیه است و در
خصوص موارد اختلافی بین مراجع معظم تقلید، فتوای رهبر معظم انقلاب ملاک عمل
است.
این سریال به خاطر نمایش واقعیت های یک خانواده، مخاطبان زیادی هم
پیدا کرده. در نظرات منتشر شده در خود شبکه پویا، بسیاری از مادران معتقدند
که به این شیوه، خیلی راحت تر می توانند مسئله محرم و نامحرم را به بچه ها
آموزش دهند. این مسئله را قبول دارید؟
- قطعا همین طور است. ما معتقدیم شبکه کودک باید مهم ترین دستیار رسانه ای
خانواده در تربیت فرزندان باشد. بنابراین تلاش می کنیم کمترین تعارض را با
چهارچوب خانواده تراز داشته باشیم و با همدلی کامل با پدران و مادران، پیش
برویم.
رویکرد بعدی شبکه پویا در این زمینه چیست؟ از این به بعد قرار است
این ساختار در سایر مجموعه های انیمیشنی این شبکه تکرار شود یا به خاطر
اعتراض ها ممکن است قید این روش را بزند؟
- این مسیر قبل از بچه های ساختمان گل ها شروع شده بود اما در ابتدای سال
95 با تولید و پخش یک نماهنگ با موضوع سلام، نمایش بی حجاب زن در کنار
خانواده را آزموده بودیم و آماده برداشتن گام بزرگ تر بودیم.
درباره چهره مادر و این که چه فیزیک و ظاهر و پوششی در منزل داشته
باشد هم نظری داشتید یا صرفا کار را به مرکز اوج کودک و نوجوان واگذار
کردید؟
- بنده چون مدیریت ارشد پروژه را در مرکز اوج بر عهده داشتم، وظیفه تایید
طراحی های تیم هنری را بر عهده داشتم. بنابراین طراحی شخصیت ها هم به تایید
بنده رسیده بود.
سرپرست نویسندگان مجموعه پدر شما، محمدرضا سرشار است. ایشان هم در
این زمینه نظری داشتند؟ یعنی سعی می کردند در متن فیلمنامه ها داستان را به
سمتی ببرند که بحث آموزش حجاب به خوبی انجام شود؟
- سرپرستی استاد محمدرضا سرشار در نویسندگی این مجموعه به چند دلیل مهم
بود. ما به این نتیجه رسیده بودیم که باید یک هجرت تاریخی از عرصه داستان
به عرصه فیلمنامه صورت بگیرد تا قدرت ادبیات کودک و نوجوان، به عرصه
انیمیشن تزریق فیلمنامه صورت بگیرد تا قدرت ادبیات کودک و نوجوان، به عرصه
انیمیشن تزریق و مشکل فیلمنامه در این حوزه برطرف شود. بنابراین به سراغ
مهم ترین نویسنده ادبیات کودک و نوجوان رفتیم که دارای شاگردانی بودند و می
توانستند به شکل تیمی، چنین پروژه بزرگی را پیش ببرند (البته از قضای
روزگار بنده پسر ایشان هم بودم!) ما با نویسندگان بسیاری در این زمینه کار
می کنیم و شما اکنون، نخستین مجموعه را روی آنتن دیده اید.
گروه فیلمنامه نویسی استاد سرشار، با حضور نزدیک به بیست نویسنده کار
را آغاز کردند و بر اساس منظومه تربیتی پشتیبان شبکه و تلفیق آ« با هنر و
تخصص داستان نویسی برای خردسالان، کار را آغاز کردند و تاکنون 91 قسمت از
فیلمنامه بچه های ساختمان گل ها را نوشته اند. در این مجموعه، سبک زندگی
اسلامی - ایرانی مد نظر بوده و آداب پوشش، یکی از اجزای این سبک زندگی است.
آداب معاشرت، آداب تغذیه، آداب سفر، آداب بازی و ... از اجزای این منظومه
تربیتی هستند.
غیر از «بچه های ساختمان گل ها» که به دلیل این مسئله خاص بسیار
پربیننده شده، فکر می کنید سایر تولیدات ایرانی که از این شبکه پخش می شود
هم مورد توجه کودکان قرار گرفته؟
- بله. هر مجموعه ای که بالای 500 دقیقه تولید شد، استانداردهای هنری را
رعایت کرده و فیلمنامه خوبی داشته، بسیار پربیننده شده و هم قد مجموعه های
خارجی ایستاده.
شنیده می شود که پشتیبانی مالی و همچنین تامین برنامه های شبکه های
امید و نهال و پویا توسط سازمان اوج انجام می شود. این مسئله صحت دارد؟ به
طور کلی مرکز اوج کودک و نوجوان چقدر روی شبکه کودک احاطه دارد و اثرگذار
است؟
- این خبر صحت ندارد. سازمان صدا و سیما تامین مالی، انسانی، سخت افزاری،
برنامه ای و ... شبکه کودک را بر عهده دارد و این شبکه، یکی از شبکه های
معاونت سیماست. اما مجموعه های مختلفی به شبکه کودک در قالب مشارکت فرهنگی،
کمک می کنند. مرکز اوج کودک و نوجوان، خانه انیمیشن انقلاب اسلامی، خانه
مستند انقلاب اسلامی و مرکز هنرهای قومی بسیج از مجموعه هایی بودند که همه
تولیدات مناسب خود را در اختیار شبکه کودک قرار داده اند تا پخش کند.
رایزنی ها با کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان، شهرداری تهران،
مرکز رسیدگی به امور مساجد، راهنمایی و رانندگی و ... در جریان است تا
تولیدات مشترک با این مجموعه ها نیز روی آنتن بیاید. البته این را باید
اعتراف کرد که به دلیل سرمایه گذاری وسیع و دقیق مرکز اوج کودک و نوجوان در
این زمینه، تولیدات این موسسه با مخاطبان بسیاری مواجه شده و قسمت مهمی از
سفره برنامه ای شبکه کودک را تشکیل می دهد.
شما در حال حاضر به عنوان مدیر شبکه امید هم فعالیت می کنید یا در
تیم تصمیم گیری آن هم هستید؟ چرا این شبکه افتتاح نمی شود؟ آیا قرار است
بعد از افتتاح وضعیت پخش سریال ها با برنامه های تکراری سایر شبکه ها از
این شبکه ادامه پیدا کند یا برنامه های خاصی برای بعد از افتتاح آن دارید؟
- بنده از ابتدای بهمن 1395 مسئولیتی در شبکه امید ندارم. با ارتقای کانال
به شبکه، برادر مهدی سالم مدیریت آن را به شکل مستقل بر عهده گرفته اند و
کلیه امور آن را پیش می برند. طبیعتا تاسیس یک شبکه تلویزیونی جدید، کار
دشواری است و باید به ایشان و تیم شان فرصت داد تا بتوانند این مراحل سخت
را طی کنند.
خوش بین نبودم
روایت حسین صفارزادگان از کارگردانی «بچه های ساختمان گل ها» و مسیری که طی شد تا ایده مادر بدون روسری در جمع محارم عملی شود.
«حدود 14 سال است به شکل حرفه ای انیمیشن کار می کنم. در دوره هنرستان تیزر
می ساختم و هشت سال است کارگردان هستم. من اولین پروژه دفتر صبیان یعنی
«اتل متل جنگله» را کارگردانی کرده بودم و «بچه های ساختمان گل ها» دومین
انیمیشنی است که افتخار همکاری با آنها را داشتم.» این توضیح یک خطی حسین
صفارزادگان است که کارگردانی «بچه های ساختمان گل ها» را بر عهده دارد.
صفارزادگان ابتدا چندان خوش بین نبوده که می توان مادر را در خانه و پیش
محارم بدون حجاب نشان داد.
در آغاز از او می پرسیم به فرجام ایده امید داشته: «راستش نه زیاد. این
ایده از سال ها پیش در ذهن آقای محمد امین همدانی، مدیر خانه پویانمایی
انقلاب اسلامی سازمان اوج بود و در یکی از کارهاش به شکل خیلی محدود به آن
پرداخته بود ولی در «بچه های ساختمان گل ها» به خاطر بالا بودن تعداد قسمت
ها، معلوم بود که دیده می شود و شرایط حساس تر به نظر می رسید. برای خودم
جذابیت کار این بود که اولین بار است رخ می دهد.»
از او سوال می کنیم به عنوان یک مخاطب و نه کارگردان، نظرتان درباره حجاب
انیمیشن چیست؟ صفارزادگان این طور جواب می دهد: «مادری که این سریال نشان
می دهد، در خانه حجاب ندارد ولی در بیرون از منزل به شدت از حجابش مواضبت
می کند. این واقعیتی است که کودک در زندگی خودش می بیند و مهم است که کودک
دچار دوگانگی نمی شود. امیدوارم در آینده بتوانیم به شکل بهتر باز هم از
این تمهید استفاده کنیم.»
بازخوردها درباره حجاب انیمیشن چطور بوده؟ کارگردان «بچه های ساختمان گل
ها» می گوید: «در نوروز که سریال پخش شد، در فضای مجازی مورد بحث بود و به
طور مشخص در یکی دو گروه تلگرامی درباره اش مرتب حرف زده می شد. نکته منفی
وجود نداشت ولی خب بعضی ها هم نگران بودند. این کار مورد توجه آقای سرشار،
مدیر شبکه پویا قرار گرفته. می دانم ضعف و کاستی هایی دارد اما نکته مهم
این است که تابوشکنی کرده است.»
پرسش آخرمان از صفارزادگان درباره تکنیک کارگردانی «بچه های ساختمان گل ها»
است: «ببینید وقتی قرار است یک کار تولید شود، مراحلی دارد که باید به
عنوان توسعه پروژه هم از نظر فنی و هم گرافیکی انجام بگیرد. در این مرحله
ما کارهای حوزه های مشابه و تعدادی از کارهای داخلی و خارجی را بررسی کردیم
و روی بعضی از آنها اتود زدیم. بعد که این مرحله تمام شد، به عنوان
پیشنهاد به کارفرما ارائه کردیم و به گرافیک مورد نظر دست پیدا کردیم. «بچه
های ساختمان گل ها» جزو انیمیشن های صنعتی دسته بندی می شود و شیوه
کارگردانی آن متفاوت از کارهای کوتاه است. کارگردان بیشتر درگیر هماهنگی و
راهبری است.»
سدشکنی و ایجاد انحراف؟ هرگز
توضیحات امید مرندی، تهیه کننده «بچه های ساختمان گل ها» درباره روند ساخت
این انیمیشن، چگونگی رسیدن به ایده برداشتن روسری مادر جلوی محارم،
انتقادهایی که به سریال وارد است و ...
احمد رنجبر: کارتون «بچه های ساختمان گل ها» در استودیوی صبیان تولید شده؛
به تهیه کنندگی امید مرندی. او و تیم جوانش برای به بار نشستن این انیمیشن
17 ماه تلاش می کنند که نتیجه از اواخر سال پیش روی آنتن شبکه پویا است.
محور اصلی گپ و گفت مان درباره حجاب مادر است که پیش محارم روسری ندارد و
وقتی در جمع نامحرم قرار می گیرد، حجابش کامل است. با مرندی درباره چند
مسئله دیگر هم حرف زده ایم. صاحب ایده برداشتن روسری مادر در میان محارم،
کیفیت «بچه های ساختمان گل ها» و آینده ای که در انتظار این کارتون است.
جناب مرندی، چه کسی ایده حجاب نداشتن مادر در منزل و پیش محارم را مطرح کرد؟
- محمد امین همدانی، مدیر خانه پویانمایی انقلاب اسلامی سازمان اوج. ایشان
از دو سال پیش چنین دغدغه ای را به ما منتقل کرده بودند و دیدیم در «بچه
های ساختمان گل ها» امکان اجرایی کردن آن وجود دارد و انجامش دادیم. ایشان
ناظر کیفی تولید انیمیشن هم است و حضورشان باعث شد این اتفاق رخ بدهد.
یعنی اگر سازمان اوج پشت کار نمی بود، عملیاتی کردن ایده حجاب نداشتن مادر به بار نمی نشست؟
- سفارش دهنده این کار سازمان رسانه ای اوج است و ناظر هنری آن خانه
پویانمایی سازمان اوج که مدیریتش بر عهده محمد امین همدانی است. ایشان
دغدغه نمایش حجاب به شکل اصولی را داشتند و ما اعلام آمادگی کردیم و از ما
حمایت کردند.
مادر در کارتون «بچه های ساختمان گل ها» امروزی است، در عین این که
به شدت معتقد است و از حجابش مراقبت می کند، در خانه و پیش محارم روسری اش
را بر می دارد. برای رسیدن به این هدف تاییدیه مراجع قانونی و شرعی را
گرفته اید؟
- تیم تولید از دو سال پیش به این نتیجه رسید که مادر می تواند جلوی محارم
بدون روسری باشد. شش ماه پیگیر بودیم که مجموعه ای به این شکل تولید کنیم.
دو سال پیش کلیپی کوتاه را که موضوع آن مادر بود، ساختیم و مادر روسری
نداشت. با عالی ترین مقامات که نظرشان در این زمینه مهم است، مشورت کردیم و
تایید گرفتیم. از مراجع قانونی و شرعی پیگیر شدیم و خوشبختانه نظر مثبت
آنها را جلب کردیم.
«بچه های ساختمان گل ها» درست در روزهایی ساخته می شد که کیانوش
عیاری قصد داشت زن های فیلمش یعنی «کاناپه» در منزل و پیش محارم بدون روسری
باشند. ایده اش را با تمهید استفاده از کلاه گیس عملی کرد اما بعد از
آماده شدن فیلم، وزارت ارشاد به آن مجوز نداد و اعلام کرد باید مراجعی خارج
از این وزارتخانه درباره فیلم تصمیم بگیرند. به نظر شما با اتفاقی که برای
کارتون «بچه های ساختمان گل ها» افتاده، می توان این نسخه را برای
«کاناپه» تجویز کرد؟
- درباره این که این مدل مناسب انیمیشن های دیگر است یا نه، مطلقا اظهار
نظر نمی کنیم چون فقط درباره این مورد خاص استعلام کردیم و پاسخ مثبت
گرفتیم. به هر حال بعد از آن کلیپ یکی دو سریال انیمیشنی تولید کردیم و به
«بچه های ساختمان گل ها» رسیدیم که شخصیت مادر دارد و مدل مد نظرمان درباره
حجاب در آن قابل پیاده سازی بود.
برای نشان دادن حجاب اصولی چه تمهیدهایی داشته اید؟
- چند قسمت در نوروز پخش شد ولی در قسمت های بعد اتفاقات جالب تری می افتد.
ما کاملا به تفکیک سعی کرده ایم به خردسال آموزش بدهیم که مادر در خانه
پیش محارم بدون حجاب است، اگر نامحرم وارد خانه شود حجاب او چگونه می شود،
اگر مادر بخواهد از خانه بیرون برود چه حجابی دارد، در محیط آپارتمان یک
پوشش دارد، در خیابان پوششی دیگر و در مسجد با شمایلی دیگر حاضر می شود.
همه اینها را با روسری رنگی، چادر مشکی و ... نشان داده ایم. این تصویرسازی
انجام شده که خردسال متوجه تفاوت ها بشود و بداند انواع حجاب چیست.
واکنش ها به حجاب چطور بوده؟
- در طول تولید همکارانی که در استودیو کاراکترها را می دیدند، تعجب می
کردند و می گفتند مطمئن هستید پخش می شوند؟ جواب مان مثبت بود اما بعضی ها
باورشان نمی شد. آمادگی این را داشتیم که پخش انیمیشن خبرساز شود و این
اتفاق هم افتاد و حتی باعث شد که دیده شود. بازتاب ها متفاوت است؛ آمار
داخل سازمان می گوید رضایت بیننده ها تامین شده، در فضای مجازی هم غالب
نظرها بر این بوده که چنین اتفاقی خوش یمن است.
ولی حجم نظرات منفی بالا است.
- عده ای که شاید اطلاع دقیقی از اندیشه های تربیتی و مجوزی که انیمیشن کسب
کرده نداشتند، از سر دلسوزی زود قضاوت کردند. فکر می کردند ما می خواهیم
سدشکنی کنیم و انحراف ایجاد کنیم. نگران بودند که این کار باعث ترویج بی
حجابی برای خردسالان شود. برخی نگران بودند که این اتفاق باعث شود سریال
های تلویزیون هم به سمت این الگو بروند در حالی که ما ضمن آموزش حجاب، حواس
مان هست توی چه کاری این مدل مورد استفاده قرار بگیرد. خط قرمز ما حدود
شرعی بوده است.
به مخالفان می گویید نباید نگران بود؟
- بله؛ واقعا نباید نگران نوع حجاب مادر بود و باید به سازندگان اعتماد
کرد. استودیوی صبیان از دو سال پیش که کارش را شروع کرده، همواره دغدغه سبک
زندگی اسلامی داشته، تا الان «اتل متل یه جنگل» را ساخته ایم که به دلیل
استقبال از آن در حال تولید فصل دومش هستیم. پیش تولید دو سریال دیگر را هم
شروع کرده ایم. استودیو صبیان طراح فرآیند تولید صنعتی انیمیشن است، به
این معنا که ما هر شش ماه یک انیمیشن 500 دقیقه ای را می توانیم تولید کنیم
و تحویل بدهیم.
شخصیت بچه ها شیرین و جذاب طراحی شده اما آدم بزرگ ها سمپات نیستند، چرا؟
- شاید به این دلیل خردسالان جذاب تر شده اند که شخصیت های اصلی هستند و
برای بیننده این سن و سال باید جذاب و همراهی برانگیز باشد. از طرفی
کاراکترها را با این رویکرد طراحی کردیم که بعدا بتوانیم از آنها استفاده
جانبی هم بکنیم؛ مثل نوشت افزار، اسباب بازی ها و عروسک. برای همین در
طراحی کاراکترهای خردسال دقت نظر ویژه ای داشتیم ولی برای بزرگ ترها این
هدف را دنبال نمی کردیم.
ساخت سریال چقدر طول کشید؟
- تیم جوانی هستیم و میانگین سنی گروه تولید کمتر از 30 سال است. خودم هم
30 ساله ام. در طول هفت ماه 17 نفر زحمت کشیدند کار به سرانجام برسد.
فیلمنامه «بچه های ساختمان گل ها» تیر ماه سال 95 به طور کامل نوشته شد،
اول مرداد پیش تولید را شروع کردیم و شهریور ماه از کاراکترها رونمایی شد.
پروسه پیش تولید و تولید و تحویل به شبکه هفت ماه طول کشید و همه قسمت ها
در اختیار شبکه است. فصل دوم برای انیمیشن نوشته شده و اگر بازخورد فصل اول
مثبت باشد، بعدی اش را می سازیم.
صف آرایی معترضان و موافقان
در مواجهه با ساختارشکنی شبکه کودک در مجموعه «بچه های ساختمان گل ها»، دیدگاه های متفاوتی دیده می شود
مثل همیشه که در مواجهه با هر اتفاقی، مردم شور و هیاهوی خودشان را دنبال
می کنند و پشت سر هر اتفاق صف کشی می کنند، درباره نمایش مادر بی حجاب در
این کارتون هم مردم نظرات مثبت و منفی زیادی دارند. در سایت شبکه پویا درست
در پایین بخشی که اطلاعات کارتون «بچه های ساختمان گل ها» نوشته شده،
نظرات مختلفی به ثبت رسیده که بیشتر آنها از سه چهار خط بیشتر هستند. جالب
اینجاست که این نظرات صرفا توسط مادرها و بزرگ ترها به ثبت رسیده و بچه ها
هیچ نظری راجع به این مجموعه نداده اند.
نمی شود درباره تعداد نظرهای مثبت و منفی تحلیل درستی ارائه داد اما
به طور میانگین تعداد موافقان و مخالفان نصف به نصف است. خیلی جاها بحث به
مجادله لفظی هم بین معترضان و موافقان کشیده شده و سعی کرده اند تا جایی که
می شود ماجرا را با تحلیل برای طرف مقابل باز کنند و اشتباهات دیدگاه
مخالف شان را به رخ اش بکشند.
نکته قابل توجه اینجاست که نیم بیشتری از موافقان این ساختارشکنی در
تلویزیون تاکید کرده اند که خودشان از چادر استفاده مین کنند و با این حال
از شبکه کودک برای این مجموعه اثرگذار تشکر می کنند. در اینجا تمام نظرات
را در پنج بخش اصلی تقسیم بندی کرده ایم.
معترضان
تعداد معترضان نسبت به پخش تصویر بی حجاب از مادر در داخل خانه، کم نیست.
گرچه نسبت به موافقان این طرح، تعدادشان کمتر است اما خیلی شدید نسبت به
این ماجرا اعتراض کرده اند. آنها از صدا و سیما خواسته اند که سریع برای
حذف این مجموعه از شبکه کودک اقدام کند. علت اعتراض این افراد متفاوت است.
یکسری نوشته اند که بی حجاب نشان دادن مادر خانواده، هیچ تاثیری در با حجاب
کردن دختران ندارد و حتی باعث می شود که نسبت به این مقوله سست تر شوند.
برخی نوشته اند که این مسئله باعث می شود که بچه های کم سن و سال،
اهمیت حجاب را به درستی درک نکنند. بعضی دیگر معتقدند که این کارتون برای
بچه های ایرانی ساخته نشده چون فرهنگی که منتقل می کند شباهتی به فرهنگ و
مذهب ایرانیان ندارد و نباید الگوی بچه های ایرانی باشد. یکسری دیگر نسبت
به این مسئله ابراز تاسف کرده و نوشته اند که حتما از این به بعد این مسئله
به سریال های تلویزیونی هم تسری پیدا می کند و این اتفاق اصلا درست نیست.
به تعبیر خیلی ها هنجارشکنی در این مورد اصلا قابل قبول نیست و بسیار
نگران کننده به نظر می رسد. خیلی های شان نوشته اند که یا تلویزیون از پخش
این مجموعه خبر ندارد یا این که اشتباه می کند که جلوی پخش آن را نمی گیرد.
برای همین از تلویزیون خواسته اند که زود پخش این مجموعه را متوقف کند.
موافقان
بخش مهمی از مخاطبان، نمایش بی حجاب مادر خانواده را در منزل ستوده اند و
از شبکه کودک برای این که چنین اقدام موثری انجام داده، تشکر کرده اند.
بخشی از مادران نوشته اند که این کارتون، سبک واقعی زندگی زنان مومن را در
جامعه نشان می دهد و بار آموزشی زیادی دارد.
مثلا بخشی از مخاطبان نوشته اند: «هیچ کدوم از ما در منزل هامون کنار
محارم مون حجاب روی سرمون نداریم پس این کارشون داره حقیقت جامعه مون رو
نشون میده.» یا «آفرین... ما باید به بچه ها یاد بدیم که جلوی کی میتونن
روسری داشته و جلوی کی نداشته باشند... کار خوبی کردین.» نفر بعد این نظر
را داده: «این عالیه که فرق حجاب تو خونه و بیرون خونه رو نمایش دادید. خدا
خیرتون بده، چون بچه های بی حجاب فامیل ما با دیدن کارتون ها فکر می کردن
محجبه ها همیشه روسری سرشونه حتی موقع خواب ولی با این جور کارتون ها متوجه
می شن که محجبه ها، در جای خودش حجاب دارن و در جای خودش هم بدون روسری
هستن.» یا یک نفر نوشته: «واقعا از مرکز اوج تشکر می کنم.
یه انیمیشن به دردبخور بالاخره ما دیدیم. بچه ها یه کارتون شبیه
واقعیت زندگی خودشون می بینن. هر چی تشکر کنم کمه. البته متاسفام این همه
سال از انقلاب گذشته بعد ما تازه به این سطح رسیدیم که برای بچه ها چه جور
برنامه هایی باید ساخت.»
تقلید از ترکیه
علاوه بر معترضان پروپاقرص این مجموعه، یکسری هم نوشته اند که این اقدام با
تقلید از روی سریال های ترکیه ای ساخته شده. به گفته آنها در برخی از
سریال های ترکیه ای نشان داده می شود زنان زمانی که به خانه می رسند حجاب
از سرشان بر می دارند و مجددا موقع رفتن به بیرون روسری سر می کنند. حالا
این اتفاق در این کارتون هم تکرار شده. این در حالی است که قطعا در سریال
های ترکیه ای، بازیگران هستند که حجاب را در منزل بر می دارند اما در ایران
ما داریم فقط راجع به یک کارتون صحبت می کنیم.
به هر حال از این نظرات هم وجود دارد. مثلا یک نفر نوشته: «این کارتون
اصلا مناسب نیست. دیروز یه بخشی رو نشان داد که مادر خانواده در منزل بدون
حجاب و روسری بود و زمانی که از منزل بیرون رفت روسری سرش کرد. این کاری
که صدا و سیمای ترکیه و خیلی از کشورها انجام میدن نباید این کار در کارتون
های ما تکرار بشه.» یا یکی دیگر این نظر را داده: «درسته این واقعیته که
هر زن مسلمان در منزل محجبه نیست ولی در بیرون حجاب میگیره اما آیا درسته
که در کارتون و فیلم های ما همچون فیلم های ترکیه ای چنین تعریف و تصویری
از حجاب ارائه بشه؟ واقعا درستش اینه که در هر تصویری از هر فیلم و کارتون
ایرانی خانم ها حجاب کامل داشته باشن.»
ایرادهای اشتباه
از آنجایی که تاکید مجموعه روی آموزش حجاب از طریق مادر خانواده است،
شرایطی پدید آورده که مادر خانواده میان محرم و نامحرم قرار بگیرد و نشان
دهد که زنان کجاها باید حجاب داشته باشند و کجاها می توانند بی حجاب باشند.
حالا در این شرایط یک روز در یکی از قسمت ها جشن تولدی نشان داده شده که
در آن پدر و پدربزرگ حسنا (دختر بچه اصلی مجموعه) هم حضور دارند. طبیعتا از
آنجایی که زن به همسر، پدر همسر و پدر خودش محرم است، بی حجاب به تصویر
کشیده شده اما سایر مهمان ها همگی چادر به سر دارند.
حالا یکسری از مخاطبان اعتراض کرده اند که چرا بقیه با حجاب هستند و
مادر حسنا حتی روسری هم سرش نیست. جالب اینجاست که یکسری از مخاطبان پاسخ
این معترضان را داده اند. مثلا یک نفر در پاسخ نوشته: «در پاسخ به عزیزانی
که به بی حجابی مادر خانواده در جشن تولد ایراد گرفتند باید بگم که تا جایی
که اطلاع دارم پدر و پدرشوهر و همسر جزو محارم آدم به شمار می آیند. بقیه
مهمان ها همه نامحرم بودند.»
یکسری هم نسبت به اینکه مادر خانواده بی حجاب است و مادربزرگ همیشه
روسری به سر دارد اعتراض کرده اند و باز یکسری دیگر به آنها پاسخ داده اند.
یک نفر در پاسخ نوشته که روسری سر کردن مادربزرگ ها در نزد محارم شان امری
مرسوم است و اصلا عجیب نیست.
باورپذیری بچه ها
یکسری از موافقان این مجموعه معتقدند که مجموعه بچه های ساختمان گل ها از
این جهت اهمیت دارد که برای بچه ها کاملا باورپذیر به نظر می رسد. در واقع
شرایطی را پدید آورده که بچه ها کاملا احساس کنند اتفاق ها در خانه ای شبیه
به خانه خودشان در جریان است. یکی از مخاطبان نوشته: «اینکه روسری سر مادر
حسنا نیست خیلی حرفه ای و عقلانی است.
انیمیشن باید برای کودک باورپذیر باشد تا بنشیند و آن را تماشا کند.»
یکی دیگر از مخاطبان هم در این باره نظر جالبی نوشته: «این شما بزرگ ترا
هستید که اینقدر این موضوع براتون جلوه کرده نه کودکانتون. یکم بیشتر رو
رفتار کودکتون دقیق شین، هیچ کدومشون به این موضوع حساسیت نشون ندادند.
کودکان شما در خونواده هایی کاملا ایرانی و پاک پرورش پیدا می کنند و طرز
رفتارشون هیچ ربطی به حجاب یک مادر کارتنی توی خونش نداره.»
مخاطب دیگری هم نظر داده: «والدین عزیز اینقدر که روی این مسئله حساس
شدین ای کاش کمی حساس به دوبله های بعضی از کارتن ها میشدین که کودکانمون
هر روز چه حرفای رکیک تازه ای یاد میگیرن.» یکسری دیگر هم نظر گذاشته اند و
گفته اند که بچه ها وقتی از کارتون ها نکات آموزنده یاد می گیرند که روش
زندگی آنها به نظرشان عجیب نباشد. این مجموعه بستر مناسبی ایجاد کرده که
بچه ها را با نکات آموزشی خوبی آشنا کند.
