فروش پیاز به خارجی‌ها؛ قاچاق یا صادرات؟

به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از آرمان، در روزهایی که شهروندان به دنبال تامین مایحتاج نوروز خود بودند، شاید کمتر کسی تصور می‌کرد برای تامین پیازی که هر کیلوگرم آن 2000 تا 4000 تومان قیمت داشت، در ایام عید باید حتی بیش از 15 هزار تومان بپردازند و قیمت سیب‌زمینی هم از مرز 6000 تومان عبور کند. اما سیل گرانی‌ها در شروع سال جدید پیاز و سیب‌زمینی را هم با خود برد. در این بین انتشار فیلمی در فضای مجازی که نشان از صادرات 400 کامیون پیاز از مرز کرمانشاه داشت، صدای اعتراض مردم را درآورد. با این حال معاون برنامه‌ریزی و هماهنگی امور عمرانی فرماندار قصرشیرین صحت این موضوع را به طول کامل رد کرد. رئیس گمرک پرویز خان نیز در مصاحبه‌ای که دهم فروردین با خبرگزاری فارس داشت، اعلام کرد: طی 10 روز اول سال جاری در مجموع 110 کامیون سیب‌زمینی و 64 کامیون پیاز به عراق صادر شده است.

اعلام خبر صادرات 110 کامیون سیب‌زمینی و 64 کامیون پیاز به عراق از سوی مسئولان گمرک با اینکه خبر صادرات 400 کامیون پیاز را رد کرد، اما باعث ایجاد شک و شبهه‌ای جدید میان کارشناسان امر شد. زیرا دو روز قبل از مصاحبه رئیس گمرک پرویز خان، پایگاه اطلاع‌رسانی استانداری تهران مطلبی را منتشر کرد که در آن محمد امامی‌امین، معاون هماهنگی امور اقتصادی استاندار تهران، ضمن اشاره به وضعیت افزایش نرخ پیاز و سیب‌زمینی در بازار، اظهار کرده بود: ممنوعیت صادرات محصولات پیاز و سیب‌زمینی جهت تنظیم بازار از پانزدهم اسفند سال گذشته لغایت 15 فروردین سال جاری از پیش اعلام شده، اما متاسفانه شاهد خروج غیرقانونی و قاچاق این محصول از کشور هستیم. تناقض این سخنان حاکی از آن است که میزان صادرات سیب‌زمینی و پیاز طی 30 روز اخیر هر اندازه که بوده، باید قاچاق تلقی شود. حالی تفاوتی ندارد که پیاز صادراتی 400 کامیون باشد یا 64 کامیون! از سوی دیگر، در نامه‌ای که اخیرا وزیر صنعت، معدن و تجارت طی نامه‌ای به رئیس کل گمرک، به منظور مدیریت و تنظیم بازار داخلی دستور به ممنوعیت صادرات پیاز و سیب‌زمینی از پانزدهم فروردین داده است. این بدان معناست که پیش از امروز ممنوعیتی در حوزه صادرات سب‌زمینی و پیاز وجود نداشته است. حال مشخص نیست که امامی‌امین طبق کدام ابلاغیه یا مصوبه درباره غیرقانونی‌بودن صادرات پیاز و سیب‌زمینی طی یک ماه اخیر سخن گفته است. با اینکه طی روزهای اخیر شبهه‌های فراوانی در این باره به وجود آمده، اما تا لحظه نگارش این گزارش، پایگاه اطلاع‌رسانی استانداری تهران توضیحی ارائه نداده است. اما با توجه به ابهامات پیش‌آمده، مهدی میراشرفی، رئیس کل گمرک ایران، در مقام پاسخگویی حاضر شد و ضمن تکذیب ممنوعیت صادرات پیاز و سیب‌زمینی از پانزدهم اسفند سال گذشته تا امروز، گفت: صادرات پیاز و سیب‌زمینی تا پایان چهاردهم فروردین ادامه داشته و از امروز این ممنوعیت به اجرا درمی‌آید و طبق نامه وزیر صمت تا اطلاع ثانوی ادامه دارد. میراشرفی همچنین افزود: نکته قابل ذکر در ممنوعیت صادرات پیاز و سیب‌زمینی این است که برخلاف سایر ممنوعیت‌هایی که در گذشته برای برخی کالا‌ها ابلاغ می‌شد، این بار چند روز زودتر این موضوع به گمرک ابلاغ شده است.

چرا پیاز گران شد؟

گذشته از شبهه‌های به‌وجودآمده درباره قانونی یا قاچاق‌بودن فروش سیب‌زمینی و پیاز به کشورهای همسایه، از جمله عراق، بسیاری از شهروندان به دنبال پاسخی برای چرایی افزایش یک‌شبه قیمت پیاز و سیب‌زمینی می‌گردند. در این بین عده‌ای از مسئولان وقوع سیل در استان‌های مختلف کشور را عاملی برای گرانی‌های اخیر معرفی می‌کنند. اما باید توجه داشت که وقوع سیلاب در کوتاه‌مدت نمی‌تواند تاثیر این‌چنینی بر قیمت‌ها بگذارد، بلکه سیل اقتصادی از سال گذشته آغاز شده و محصولات کشاورزی بیشتر از این سیل است که آسیب دیده‌اند. نگاهی به آمار تولید پیاز در سال 97 نیز نشان می‌دهد که برداشت این محصول نسبت به سال 96 با رشد نسبی مواجه شده و به حدود 2/2 میلیون تن رسیده است. در نتیجه کمبود تولید هم که به عنوان عاملی اساسی در افزایش قیمت‌ها مطرح می‌شود نظر غیرکارشناسی است. اما زمانی که تولید افزایش می‌یابد، بالطبع عرضه محصول نیز باید روند صعودی را طی کند. حال کاهش عرضه در بازار در چنین شرایطی می‌تواند ناشی از دو عامل، یعنی احتکار یا صادرات، باشد. با نظارت‌هایی که اکنون از سوی دستگاه‌های ذی‌ربط اعمال می‌شود، بعید به نظر می‌رسد که مورد اول مصداق چندانی داشته باشد. اما آخرین آمار مربوط به صادرات پیاز که 11 ماهه سال 1397 را دربرمی‌گیرد، حاکی از آن است که طی این مدت 305 هزار و 504 تن پیاز به ارزش 109 میلیون و 582 هزار و 599 دلار از مرزهای کشور خارج شده که در مقایسه با صادرات پیاز در 12ماهه سال 96 به لحاظ ارزشی و وزنی به ترتیب 173 درصد و 117 درصد رشد داشته است. در نتیجه می‌توان صادرات را مهم‌ترین عامل کمبود عرضه و افزایش قیمت پیاز در روزهای اخیر دانست که به دستور وزیر صمت از امروز تا اطلاع ثانوی صادرات این کالا در کنار سیب‌زمینی ممنوع می‌شود تا تعادل به بازار بازگردد. البته در این بین عده‌ای این سیاست را واگذاری بازارهای خارجی به کشورهای دیگر می‌دانند، اما این امر هم زمانی توجیه‌پذیر است که در کشور کمبودی احساس نشود.