خشک شدن داخل بینی، مشکلی آزاردهنده و گاهی دردناک است. در پزشکی به احساس خشکی در داخل مجراهای بینی، رینیت سیکا (rhinitis sicca) گفته می‌شود. معمولا این مشکل به‌دلیل سرماخوردگی یا آلرژی ها ایجاد می‌شود. البته خشکی بینی آسیبی به ما وارد نمی‌کند و عارضه‌ای بی‌ضرر است، ولی اگر درمان نشود، می‌تواند به عوارض آزاردهندهٔ دیگری مانند خارش، سوزش، پوسته‌پوسته شدن، خون‌ریزی بینی و گرفتگی بینی منجر شود. خوشبختانه در بیشتر موارد می‌توانیم خشکی بینی را در خانه درمان کنیم. در ادامه درمان‌های خانگی را شرح می‌دهیم که با استفاده از آنها می‌توانید از خشکی بینی جلوگیری کنید و در صورت خشک شدن بینی نیز علائم آن را برطرف کنید.

حتما بخوانید:

• علت خونریزی بینی یا خون دماغ شدن و روش‌های جلوگیری از آن
• درمان گرفتگی بینی؛ علت و 10 روش درمان خانگی آن
• درمان آبریزش بینی؛ 10 روش که شما را از شر دستمال خلاص می‌کند

روش های درمان خشکی بینی

1. استفاده از دستگاه بخور سرد یا رطوبت‌ساز

ایجاد محیطی مرطوب، موجب حفظ رطوبت مجراهای بینی و در نتیجه، بهبود گرفتگی بینی و تخلیهٔ درست سینوس‌ها می‌شود. سیستم تهویهٔ هوا و حرارت مرکزی خانه یا محل‌کار موجب از بین رفتن رطوبت موجود در محیط می‌شوند و دستگاه بخور سرد این کاهش رطوبت را جبران می‌کند.

بهتر است که هر روز دستگاه رطوبت‌ساز را تمیز کنید تا از رشد قارچ و باکتری‌هایی که می‌توانند برای سلامتی خطرناک باشند، جلوگیری کنید.

رطوبت مناسب در داخل ساختمان، به دمای اتاق بستگی دارد و باید چیزی بین 30 تا 50 درصد باشد. البته رطوبت زیاد نیز موجب رشد مایت غبار خانگی (house dust mite) و سایر آلرژن‌هایی می‌شود که می‌توانند خشکی بینی را بدتر کنند. با استفاده از رطوبت‌سنج (دستگاهی که رطوبت نسبی هوا را اندازه‌گیری می‌کند) می‌توانید متوجه شوید که چه زمانی باید از دستگاه بخور سرد خود استفاده کنید.

2. استنشاق بخار

اگر به دستگاه رطوبت‌ساز دسترسی ندارید، می‌توانید با استنشاق بخار کاسه‌ای پر از آب داغ، حمام داغ یا دوش آب گرم و سونا نیز به نتایج مشابهی برسید. البته مزیت‌های استنشاق بخار، موقتی است. برای جلوگیری از پوسته شدن پوست داخل بینی، نباید آبی که بخار آن را استنشاق می‌کنید، در حال جوش یا به‌شدت داغ باشد.

3. هیدراته نگه داشتن بدن

نوشیدن آب بسیار کم نیز می‌تواند موجب خشکی بافت‌های بدن، از جمله بافت‌های موجود در مجراهای بینی شود. در گذشته مقامات بهداشتی توصیه می‌کردند که روزی 8 لیوان آب بنوشیم. ولی پژوهش‌های انجام‌شده در سال 2018 نشان می‌دهد که بهترین راه برای هیدراته نگه داشتن بدن این است که فقط در زمان‌هایی که احساس تشنگی می‌کنیم، آب بنوشیم، البته به‌جز مواردی که در حال انجام فعالیت‌های ورزشی شدید هستیم.

4. استفاده از اسپری بینی سالین (Saline nasal spray)

اسپری‌های بینی سالین (نمک‌دار) موجب مرطوب شدن مجراهای بینی می‌شوند. مرطوب شدن مجراهای بینی در بهبود جریان مادهٔ مخاطی و خارج شدنِ مواد تحریک‌کننده‌ای مانند غبار، خاک و دانه‌های گرده (پیش از آنکه بتوانند موجب التهاب شوند) مؤثر است.

معمولا اسپری‌های بینی سالین، ملایم هستند و می‌توان آنها را بدون نیاز به نسخهٔ پزشک از داروخانه‌ها تهیه کرد. همیشه پیش از استفاده، بادقت بروشور این محصولات را مطالعه و دستورات آنها را اجرا کنید.

در خانه نیز می‌توانید با استفاده از مواد زیر، محلول نمک را تهیه کنید:

• نمک بدون یُدی که بهتر است فاقد عوامل ضدکلوخه و روان‌ساز (anti-caking agents) یا مواد نگهدارنده باشد، زیرا این مواد می‌توانند موجب تحریک مجراهای بینی شوند.
• جوش شیرین
• 8 اونس یا 1 پیمانه آب مقطر یا همین مقدار از آب شیری که 3 تا 5 دقیقه جوشیده است.
• یک بطری اسپری کوچک با افشانهٔ ریز.

برای تهیه و استفاده از محلول آب‌نمک (برای بزرگسالان) به ترتیب زیر عمل کنید:

1. سه قاشق چای‌خوری نمک را با 1 قاشق چای‌خوری جوش‌شیرین مخلوط کنید. این مخلوط را در یک ظرف کوچک هوابندی‌شده نگهداری کنید.

2. یک قاشق چای‌خوری از مخلوط را به آب اضافه کنید.

3. اگر از آب‌جوش استفاده می‌کنید، ابتدا صبر کنید که آب کاملا خنک شود.

4. محلول را داخل بطری اسپری بریزید.

5. سر بطری را به جلو کج کنید، به‌آرامی هوا را از طریق بینی به داخل بکشید و محلول را یک یا دو بار در هر سوراخ بینی اسپری کنید.

هر بار محلول جدیدی تهیه کنید و قبل از استفاده، از تمیز بودن بطری اسپری مطمئن شوید.

5. شست‌وشوی بینی

برای شست‌وشوی بینی می‌توانید با استفاده از سرنگ حبابی (bulb syringe) یا وسیله‌ای که نتی‌پات (neti pot) نام دارد، محلول سالین یا نمک‌دار را به‌آرامی وارد سوراخ‌های بینی کنید. شست‌وشوی بینی موجب زدودن مواد تحریک‌کننده و تمیز شدن حفرهٔ بینی می‌شود و در نتیجه بینی بهتر می‌تواند داروها را جذب کند. بدون نیاز به نسخهٔ پزشک می‌توانید وسایل شست‌وشوی بینی را تهیه کنید. همیشه پیش از استفاده، بروشور این وسایل را بادقت بخوانید و دستورات آنها را اجرا کنید.

با انجام مراحل زیر نیز می‌توانید وسیلهٔ شست‌وشوی بینی را در خانه بسازید:

1. محلول سالین شرح‌داده‌شده در بالا را درست کنید.

2. محلول سالین را داخل سرنگ حبابی یا نتی‌پات بریزید.

3. به‌صورتی روی سینک دستشویی خم شوید که نگاه‌تان به‌سمت کاسهٔ دستشویی باشد. سپس سرتان را به‌طرف چپ بچرخانید، به‌صورتی که گونهٔ سمت چپ‌تان با سینک موازی شود.

4. دهانهٔ نتی‌پات یا سر سرنگ را درست در داخل سوارخ بینی سمت راست خود قرار دهید.

5. در حالی که به‌صورت طبیعی و از دهان‌تان نفس می‌کشید، به‌آرامی حدود نیمی از محلول سالین را داخل سوارخ بینی راست خود بریزید. محلول باید پس از چند ثانیه از سوراخ بینی دیگرتان بیرون بریزد.

6. محلولی را که وارد دهان‌تان شده است، به بیرون تف کنید.

7. به‌آرامی هوا را از بینی به بیرون بدمید تا تمام محلول باقی‌مانده خارج شود.

8. همین مراحل را برای سوراخ بینی چپ نیز تکرار کنید.

برای جلوگیری از پایین رفتن محلول از پشت گلو یا حرکت آن به‌سمت چشم‌ها، حتما سرتان را در زاویه‌ای که توضیح دادیم قرار دهید.

پیش از هر بار استفاده، محلول سالین تازه‌ای درست کنید و از تمیز بودن سرنگ حبابی یا نتی‌پات مطمئن شوید.

چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنیم؟

معمولا خشکی بینی ناشی از دمیدن مکرر هوا از بینی است. بعضی از داروها مانند داروهای ضداحتقان بینی و آنتی‌هیستامین ها نیز می‌توانند موجب خشکی بینی شوند یا آن را بدتر کنند.

در موارد نادر، خشکی بینی مزمن و ماندگار نشان‌دهندهٔ ابتلابه بیماری و مشکل سلامتی جدی‌تری است، از جمله:

• سندروم شوگرن (Sjogren’s syndrome): این اختلال سیستم ایمنی روی غددی تأثیر می‌گذارد که مایعاتی مانند اشک و بزاق را ترشح می‌کنند. این اختلال موجب خشکی چشم‌ها و دهان می‌شود و می‌تواند روی بینی و سایر قسمت‌های بدن نیز تأثیر بگذارد.
• رینیت آتروفیک (Atrophic rhinitis): این بیماری موجب می‌شود که پوشش داخلی مجراها و مسیرهای بینی، چروکیده و ضخیم شود و پوسته‌های خشکی در داخل بینی ایجاد شود. عوارض این بیماری شامل از دست دادن حس بویایی، خون‌ریزی و عفونت بینی است.

اگر خشکی بینی شما شدید یا دائمی است، حتما به پزشک مراجعه کنید. اگر خشکی بینی با نشانه‌هایی مانند درد، خون‌ریزی مکرر یا علائم عفونت همراه است نیز باید به پزشک مراجعه کنید.