آمارهای بین‌المللی نشان می‌دهد ایران پس از کشورهای هند، بنگلادش و چین چهارمین کشور سیل‌خیز دنیاست. براساس آمارهای منتشر‌شده توسط سازمان جنگل‌ها، در مجموع 450شهر و 8650آبادی کشور در معرض سیل قرار دارند.
به گزارش به نقل از روزنامه همشهری ،از سال 1330تا سال1390 جمعا 5707مورد سیل و از سال1390 تا پایان سال1397 جمعا 1289مورد سیل در کشور ثبت شده است. همچنین از سال90 تا‌کنون، بیشترین میزان وقوع سیل، در استان گلستان رخ داده؛ استانی که 20درصد سطح آن پوشیده از جنگل است.
کارشناسان در دهه‌های اخیر همواره نسبت به پاک تراشی و تخریب جنگل‌ها هشدار داده‌اند و آن را یکی از مهم‌ترین عوامل تبدیل‌شدن باران‌های شدید به سیلاب عنوان کرده‌اند. وقوع سیل و تخریب‌های گسترده ناشی از آن، بر درستی این هشدارها صحه گذاشت؛ اما به‌رغم تخریب‌ها، بارش‌های سیل‌آسا، اثرات مثبتی هم برای جنگل‌ها داشت.
مداخلات انسانی، فرصت را به تهدید تبدیل کرد
بهره‌برداری از جنگل‌ها، ویلاسازی‌های متعدد، قاچاق چوب و حضور متعدد دام، ازجمله مهم‌ترین عوامل نابودی جنگل‌هاست که به جز نابودی پوشش طبیعی گیاهی و پیامدهای منفی آن بر محیط‌زیست، اثرات مخرب حوادث طبیعی همچون سیل را نیز به میزان قابل توجهی افزایش می‌دهد. به بیان دیگر اگر مداخله انسان در طبیعت، ورود به حریم رودها، نابودی جنگل‌ها و... رخ ندهد، بارندگی‌های شدید اثراتی اینگونه زیانبار به جای نخواهد گذاشت.
هادی کیادلیری، دانش‌آموخته دکترای جنگل و استاد دانشگاه معتقد است: «جنگل‌هایی که اینگونه و با مداخلات انسان‌ها نابود شده‌اند، اثرات شرایط محیطی، چه خشکی و چه باران را بیشتر می‌کنند. دستکاری انسان‌در طبیعت، باعث به‌هم‌خوردن تعادل جنگل‌ها و مراتع میشود و دراین میان، مراتع که نسبت به جنگل‌ها وضعیت بدتری دارند، مستعد بروز سیلاب می‌شوند؛ بیشتر سیلاب‌ها هم از همین مراتع آغاز میشود.»
رئیس انجمن علمی جنگلبانی ایران با اشاره به وقوع سیلاب و تأثیر آن بر جنگل‌ها به همشهری می‌گوید: «فرسایش خاک به‌خصوص در بالادست، اتفاق ناگواری است که پیامدهای نامطلوبی دارد. وقتی خاک شسته شود، حاصلخیزی آن هم کم میشود.
در جنگل‌ها به‌ویژه جنگل‌های زاگرسی، بارش زیاد باران موجب انبوه گونه علفی میشود که در تابستان نیز به سرعت خشک می‌شوند و خطر بروز آتش‌سوزی را افزایش می‌دهند. همچنین احتمال طغیان آفت‌هایی مانند ملخ زیاد خواهد شد، اما بارندگی‌ها برای جنگل‌های شمال بسیار خوب بوده است.
در کل به جز شسته‌شدن خاک بالادست و رانش و لغزش زمین، بارندگی برای ترمیم جنگل خوب است و می‌تواند آفت‌ها را کنترل کند و خشکی را از بین ببرد. در جنگل‌های زاگرسی نیز همین اتفاقات رخ خواهد داد اما به‌دلیل چرای زیاد دام در این جنگل‌ها، خاک جنگل‌های زاگرسی نسبت به جنگل‌های شمال از توانایی کمتری برای جذب آب برخوردارند و به همین دلیل فرسایش خاک در جنگل‌های زاگرسی بیشتر از جنگل‌های شمال رخ می‌دهد.»
کیادلیری تأکید می‌کند: «بارندگی می‌توانست به‌تنهایی فرصت بزرگی برای احیای جنگل‌های کشور باشد اما به‌دلیل بهره‌برداری بیش از حد از این رویشگاه‌ها، این فرصت به تهدید تبدیل شد. با وجود این، جدای از مصایب ناشی از سیل که مردم بسیاری از مناطق با آن مواجه شدند، این بارندگی‌ها از جنبه زیست‌محیطی برای جنگل‌ها بسیار خوب بوده است.»
بیشترین مناطقی که در جنگل‌های شمال از سیل آسیب دیدند
بررسی اثرات مخرب سیلاب‌ها و بارندگی شدید بر جنگل‌ها قابل تامل است و نشان می‌دهد این پیامدها در نقاطی که مداخله انسان در طبیعت رخ داده، بیشتر به‌وجود آمده است. کیادلیری براساس مشاهدات میدانی خود در محدوده جنگل‌های رامسر، چابکسر، لنگرود و نور می‌گوید: «در بعضی نقاط با کج‌شدن درختان و وضعیت در حال سقوط آنها مواجه هستیم که به‌دلیل رانش و لغزش زمین رخ داده است.
این رانش‌ها و لغزش‌ها بیشتر در نقاطی به وقوع پیوسته است که در شیب‌های تند جاده ساخته شده است. همچنین در مناطقی که معدن احداث شده و یا جنگل‌تراشی رخ داده و ویلا‌سازی شده، شاهد آسیب‌دیدن درختان جنگلی هستیم.»
فریبرز غیبی، رئیس مرکز جنگل‌های خارج از شمال سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری کشور هم درباره آسیب‌های ناشی از سیل بر جنگل‌های کشور به همشهری گفت: «هنوز برآورد خسارات ناشی از سیل به پایان نرسیده و گزارش آن کامل نشده است اما ظرف چند روز آینده گزارش کامل خسارات وارده بر رویشگاه‌های جنگلی از سوی سازمان منتشر میشود و به اطلاع عموم خواهد رسید.»
