هفته نامه سلامت - نیلوفر جامه‌بزرگی: خیانت درد سختی برای همسران است و در روان‌شناسی به عنوان «تروما» یا همان «ضربه روحی شدید» از آن یاد می‌شود. خیانت ممکن است به دلایل زیادی رخ دهد که بررسی و درمان آن گاهی نیاز به نظر کارشناس و همت هر دو طرف دارد. به راستی مرز خیانت کجاست؟ آیا با افزایش محبوبیت استفاده از وسایل ارتباط جمعی، گفت‌وگوهایی که به صورت دیجیتال با سرعت زیاد رد و بدل می‌شوند، خیانت است یا نه؟ و چقدر باید مراقب گفتار و رفتار خود و همسرمان در این حوزه‌ها باشیم؟ در ادامه دکتر دلبر نیروشک، روان‌شناس بالینی از آمریکا با رویکرد تغییر و تحول بیشتر در این‌باره توضیح می‌دهد.
آیا چت کردن خیانت است؟
این کار به خودی‌خود خیانت نیست اما می‌تواند به سمت خیانت هدایت شود. اگر فردی را وارد حریم خصوصی‌تان کنید و درباره دلتنگی‌هایتان بگویید و آن فرد بازخورد عاطفی بدهد، از یکدیگر نظر بگیرید و با هم درددل کنید، شخص دیگری را هم‌طراز همسرتان کرده‌اید. دقیق‌تر اینکه همین گفت‌وگوهای به ظاهر ساده پیام «ما می‌توانیم هرچه بیشتر به یکدیگر نزدیک شویم» را مخابره می‌کند.
یعنی صحبت‌های کوچک هم ممکن است راهی برای خیانت باشند؟
خیانت اتفاقی نیست که یکباره بیفتد، درست مانند این است که قصد ورود به آب سرد استخری دارید. اگر ابتدا کمی نوک پاهایتان را به آب بزنید، کم‌کم این توانایی را پیدا می‌کنید که دل به دریا بزنید. حتی افرادی که در فرهنگ غرب از ابتدا با شرایطی آزاد رشد کرده‌اند در شرایطی نمی‌توانند عبور از خط قرمز رابطه را مدیریت کنند و کنترل شرایط از دست‌شان خارج می‌شود.
یک مشاور با جنس مخالف نیز درددل‌ها را می‌شنود.
مشاور گوش می‌کند اما بازخورد او در مقابل اتفاقات تخصصی است، نه از جنس صمیمیت، همدلی و همدردی. همدلی به این معنا که «درکت می‌کنم، تو هم حق داری متفاوت باشی» و ارائه راهکار است اما همدردی یعنی «آخی، چقدر شرایطت بده. من اگر می‌توانستم شرایط را برای تو بهتر می‌کردم.» این گونه همدلی‌ها احساس و توهم خوشایندی ایجاد می‌کنند و طرفین یکدیگر را جای همسرشان تصور می‌کنند. در این شرایط فردی که تصورات زیبایی از او داریم در مقایسه با همسری که به طور واقعی با او زندگی می‌کنیم، احساسات ما را برمی‌انگیزاند.
یعنی هر رابطه‌ای با جنس مخالف ممکن است بستری برای خیانت باشد؟
من با این جمله مخالف هستم. همیشه ارتباط با جنس مخالف منجر به خیانت نمی‌شود. خیانت زناشویی مراحلی دارد که آخرین مرحله ارتباط جنسی است. ممکن است با لحن کلام وارد حریم خصوصی کسی شوید. اگر شما همکار هستید، نیاز دارید با رعایت حریم درباره تخصص و موضوع کار صحبت کنید. رعایت حریم به این معنی است که درباره مسائل شخصی گفت‌وگو نکنید و از یکدیگر نظر نگیرید. درنهایت نظر شخصی همکار را در برابر نظر شخصی همسر برتر ندانید.
پس منظورتان کلام‌ها و نظرات درباره زندگی شخصی است؟
بله، خیانت غولی با شاخ‌های بزرگ یا زامبی نیست که با اطمینان به خودتان بگویید هرگز به آن تبدیل نمی‌شوید. هیچ ضمانتی وجود ندارد که شما درگیر این مشکل نشوید. زمانی که درباره مسائل شخصی از دیگران سوال می‌کنید، ذهن با مقایسه، کلامی را می‌پذیرد که برایش خوشایند است. زمانی که این مقایسه رخ داد، شما به طور ناخودآگاه فرد دیگر را بر همسر خود برتری داده‌اید و آرام‌آرام وارد مسیری جدید می‌شوید. البته با آگاهی می‌توانید ارزش‌ها را مدیریت کنید.
مدیریت ارزش به چه مفهوم است؟
ابتدا باید ارزش‌های خود را بشناسید تا مشخص کنید چقدر به آنها پایبند هستید. آیا برای خودتان خط قرمز تعریف کرده‌اید؟ ممکن است برای کسی صحبت با جنس مخالف و برای دیگری تماس فیزیکی و ... خط قرمز باشد. بنابراین تعریف مرزهای خیانت و مدیریت ارزش‌ها متفاوت است.
مفاهیم ارزش‌ها متفاوت‌اند؟
دقیقا! من همیشه به همه پیشنهاد می‌کنم قبل از ازدواج مفاهیم ارزشی خود را برای یکدیگر تعریف کنند. اگر ارزش‌های دو نفر در تعارض باشد، به طور حتم با مشکل روبرو خواهند شد. «قالب فرهنگ» همان ارزش انسان‌هاست؛ قومیت، یعنی دو انسان یک جنس با دو نوع متفاوت از باور هستند. «فرهنگ ما به هم نمی‌خوره» جمله‌ای رایج است که خانواده‌‌‌ها با زبان خودشان مفهوم تفاوت ارزش‌ها را به درستی بیان می‌کنند.
تفاوت قومیتی ممکن است چه مشکلاتی ایجاد کند؟
وقتی ارزش‌ها در رابطه دو نفر مشخص نباشد، ممکن است یکی از افراد به اشتباه قضاوت کند. در موارد زیادی شاهد هستیم یکی از همسران می‌گوید رابطه عادی با جنس مخالف دارد اما همسرش سخت بر این باور است که او در حال شکستن مرزها و خیانت است. حتی ممکن است برخی رفتارهای هر روزه شما در نظر همسرتان خیانت باشد. درحقیقت هیچ‌کدام دروغ نمی‌گویند و تنها عامل این دعوا تفاوت نگرش در ارزش‌های دو طرف است.
چه کنیم تا سوءتفاهم‌ها به دعوا ختم نشوند؟
مساله مهمی است. گاهی همسران یکدیگر را به خیانت متهم می‌کنند و شخص به گناه نکرده محکوم می‌شود، درنتیجه لج‌بازی و کشمکش می‌کند. درحقیقت هر دو حق دارند ولی ابتدا درباره مرزهایشان با یکدیگر صحبت نکرده و مرزها را به درستی مشخص نکرده‌اند بنابراین دچار مشکل شده‌اند. بهتر است قبل از ازدواج با تهیه فهرستی از مرزها درباره خط قرمزهای یکدیگر صحبت کنید. این کار سن و سال ندارد، حتی اگر سال‌ها از زندگی‌تان گذشته، باز هم می‌توانید با همسرتان گفت‌وگو کنید. هر زمانی که شروع کنید، می‌توانید جلوی تعارضات را بگیرید و با فردی که شریک عاطفی شماست بهتر و بیشتر ارتباط برقرار کنید.
این گفت‌وگوها مشکلات را بیشتر نمی‌کند؟
درست است که صحبت کردن کار دشواری است اما شدنی است. گفتن تنها به معنای بیرون آوردن عبارات نیست، باید بدانید، چطور، کجا، کی و با چه لحن و عنوانی لب به سخن بگشایید، تا تاثیرگذار باشید. قبل از اینکه گفت‌و گو را آغاز کنید، فکر کنید برای صحبت‌تان چه دلایلی دارید و راه درست بیان آن چیست؟ ممکن است درخواست شما درباره نوع پوشش باشد که بدون بیان دلیل مناسب به‌خصوص اگر همسرتان شخصیت قدرت‌طلبی داشته باشد، در نزاع با شما درمی‌آید. اگر بدون دلیل و تحت زور مجبورش کنید، بعد از مدتی راه به جایی می‌رسد که به جای حل مشکل هریک دنبال اثبات قدرتمندی هستید. اگر با عصبانیت درخواست خود را گفته‌اید، نباید انتظار کنش مناسب را داشته‌باشید. همیشه طوری سخن بگویید که توقع دارید، بشنوید.
حالا اگر در نظر بگیریم که دو نفر با ارزش‌های دینی مختلف با یکدیگر زندگی می‌کنند، درنهایت باید چه کنند؟ آیا خانم یا آقا باید تلاش کنند برای خودشان ارزش جدید تعریف کنند؟
خیلی بهتر است که افراد قبل از ازدواج بدانند پوشش یا حجاب در کجای اولویت‌شان قرار دارد. ممکن است برای خانمی سفر مذهبی، نماز خواندن و شرکت در مراسم مذهبی شوهر ارزش باشد. در این صورت باید درباره دلایل اهمیت این موضوعات از 3 زاویه با همسرش صحبت کند که عبارتند از:
1. بعد عاطفی: اگر یکی از همسران احساس کند که تنهاست، رابطه را خاتمه می‌دهد. «زمانی که این کار را برای من انجام می‌دهی، میزان صمیمیت ما بیشتر می‌شود و وفاداری و علاقه بین ما افزایش پیدا می‌کند. اگر کمی مانند من رفتار کنی، من احساس تنهایی نمی‌کنم.»
2. اضطراب و تشویش: درباره دلایل اضطراب و تشویش‌اش صحبت کنید. «وقتی پوشش داری، کمتر به تو نگاه می‌کنند و کمتر در معرض خطر هستی.» منطق خود را انتقال دهید. بهتر است احساس قلبی‌تان را بگویید. «چون نگران تو هستم، دوست ندارم خطرات احتمالی تهدیدت کند، دوست دارم این قوانین را رعایت کنی.»
3. قدرت انتخاب: درنهایت کسی در رابطه تاثیرگذار است که حق انتخاب می‌دهد. یک‌سوم نیاز همه انسان‌های جهان داشتن حق انتخاب و قدرت تصمیم‌گیری است. اجازه بدهید طرف مقابل نیز درباره ارزش‌های خود حرف بزند. نگویید «زود باش»، حتی با وجود پذیرش قلبی، همسرتان به فرصت نیاز دارد تا مساله جدیدی را هضم کند. این احتمال را هم بدهید که او درخواست شما را رد کند.
برخی افراد معتقدند چت کردن فقط جنبه سرگرمی دارد.
این راهنمایی غلط که یک سرگرمی برای خودت پیدا کن نادرست است. این جمله از لحاظ روان‌شناسی و علمی غلط است. وقتی وابسته به فرد دیگری می‌شوید و او جای خالی همسرتان را پر می‌کند، موضوع جدی شده است. پیکان داستان زندگی به سمت آن «سرگرمی» می‌چرخد. در این حالت تصور کنید چه اتفاقی برای فرزندان خانواده‌ای که سرگرمی‌های متفاوت دارند، می‌افتد. فرزندان نقطه مهم اتصال در زندگی هستند. این باور که مشکلات بین شما و همسرتان هست و هر دو بچه‌ها را دوست دارید، باوری اشتباه است. میزان صمیمیت شما با همسرتان با تربیت فرزندان در ارتباط مستقیم است.
برخی‌ها می‌گویند ارتباط‌های دیگر می‌تواند از طلاقشان پیشگیری کند.
ما نمی‌گوییم طلاق که در قرآن هم آمده، بد است. در بحرانی‌ترین شرایط انتخاب بین بد و بدترین است. در شرایطی که خیانت بر طلاق ارجح می‌شود، تبعات بیشتری در پی دارد و بچه‌ها نیز با دیدن زیر پا گذاشتن ارزش‌ها توسط پدر یا مادر آسیب می‌بینند. زیر پا گذاشتن اخلاق و حریم خانواده در همه جای دنیا ناپسند است. برخی پدر و مادرها بر این باورند که فرزند ما مشکلات را می‌بیند و به ما حق می‌دهد که با فرد دیگری در ارتباط باشیم. این باور غلط است. درست است که او مشکلات را می‌بیند و درک می‌کند اما فساد را هم در والد خود شاهد است. حتی در آینده با الگو‌برداری در ناخودآگاه و همذات‌پنداری، به احتمال بیشتری در گودال مشکلات مشابه گیر می‌کند. از همین رو، آسیب خیانت فقط مربوط به یک نفر نیست و یک نسل به راه نادرست کشیده می‌شوند.
راهکار چیست؟
در مواردی تاکید بر مسائل شرعی نیز نمی‌تواند فرد را از انجام خیانت بازدارد و هر فرد با آگاهی از غلط بودن کار خیانت می‌کند بنابراین باید با او صحبت شود تا درنهایت انتخاب کند.
توصیه کلی این است که نیاز خود و دلیل کارتان را بشناسید. اگر به علت لذت جنسی چنین راه دشواری را طی و ناراحتی را با خانواده و فرزندانتان همراه می‌کنید، سراغ مشاور بروید و با گرفتن راهکارهای جنسی از مشکلات پیشگیری کنید.
همیشه نیت رسیدن به رابطه جنسی نیست. شروع رابطه ممکن است یافتن فضای امن و راحت باشد. گاهی فرد دنبال کسی است که دوستش داشته باشد یا به او احترام بگذارد. برخی مردان با خانمی بدون ظاهری زیبا ارتباط برقرار می‌کنند که علت ورود
به این رابطه‌ها نداشتن زبان مشترک با همسر است. برای حفظ رابطه هرکدام از شما باید از خود سوال کنید چگونه می‌توانم به همسرم احساس آرامش بیشتری بدهم؟ بسیاری از افراد از رفتن سراغ مشاور دوری می‌کنند. برخی‌ها از مصرف قرص و دارو نگران‌اند. در واقع بسیاری از راهکارها نیاز به قرص و دارو ندارد. یادگیری تکنیک‌ها در روابط زناشویی می‌تواند از بروز بسیاری از خیانت‌ها پیشگیری کند.
آیا قبول دارید با مدرن شدن دنیا شیوه زندگی‌ها هم دستخوش تغییرات شده است؟
تمدن یعنی هر فرد قادر باشد با وجود قابل‌دسترس بودن هر نوع لذتی خودش را مهار کند. این فرد قوی است و در اسلام هم آیه و حدیث‌های زیادی در این‌باره وجود دارد. این روزها به بهانه تمدن برخی‌ها جدا زندگی می‌کنند. اگر صیغه طلاق آنها خوانده نشده باشد، فرزندشان مدرک مستندی نمی‌بیند و در این بین نمی‌تواند رابطه دیگری را برای والدین مشروع بداند. برای فرزندان پذیرش این مساله که مادر و پدرم جدا شده‌اند و ازدواج مجدد دارند، مقبول‌تر است. در این حالت ارزش‌ها سر جایشان هستند و راه جدیدی آغاز شده‌است.
برخی‌ها معتقدند نباید خودشان را فدای فرزندانشان کنند.
دزدی فقط این نیست که ما کیف کسی را بدزدیم، دزی می‌تواند دزدی عاطفی باشد. لازم نیست خودتان را فدای فرزندانتان کنید. تعهد انسانیت است و در همه جای دنیا حتی بین حیوانات هم حریم مفهوم دارد. از این رو، بهتر است با همسرتان صادق و شفاف باشید.
در آخر چه توصیه‌هایی دارید؟
جمله «هیچ‌کس حق ندارد با بودن یک نفر سراغ فرد دیگری برود» را با سوال «چکار کنم که همسرم سمت فرد دیگری نرود»، جایگزین کنید. جمله‌ای با کلمه «حق ندارد» محرک است و فرد با سوالاتی مانند چرا حق ندارد، کنجکاوتر می‌شود و بالاخره سعی می‌کند آن روی سکه را هم ببیند. یک سند و امضا شرط لازم و کافی برای وفاداری نیست. این باور اشتباه را کنار بگذارید که نوشته شدن نامتان در شناسنامه یکدیگر پایان راه است. همیشه باید تلاش کنید خود و همسرتان را وفادار نگه دارید. این نکته را هم بدانید که در هر زمان می‌توانید با راهکارهایی برای بازگشت خانواده تلاش کنید اما با پیشگیری از بحران همیشه یک قدم جلوتر هستید.
آیا در معرض خطر خیانت احساسی ناآگاهانه هستید؟ تکنولوژی، خیانت احساسی را تسریع می‌کند اما تنها متهم پرونده نیست! خیانت‌های احساسی به شکل دوستی شروع می‌شوند و به‌تدریج با ایجاد اعتماد پیش می‌روند. قصد اولیه می‌تواند ارتباط دوباره به شکل دوست باشد. با جلو رفتن زمان، مکالمات خصوصی‌تر شده و فرد متاهل کم‌کم متوجه می‌شود خاطرات قدیمی دوباره زنده شده و جایگزین همسرش شده‌اند.
وقتی در خانه با همسرتان هستید، همه مشکلات زندگی روزمره همراهتان است و خیلی راحت دلتان می‌خواهد مسوولیت‌های امروزتان را فراموش کنید و عاشقانه کردن این زندگی با کسی غیر از همسرتان از طریق رسانه‌های اجتماعی ساده‌تر می‌شود.
از کجا بفهمید در معرض خیانت دیجیتال هستید؟
از خودتان بپرسید آیا با همسرتان احساس نزدیکی می‌کنید؟ اگر این‌طور نیست، از خودتان بپرسید آیا خودتان را از نظر احساسی در دسترس او قرار داده‌اید؟ وقتی شبکه‌های اجتماعی برایتان بیشتر از ازدواجتان حکم سیستم پشتیبانی را پیدا می‌کند، شما و ازدواجتان در معرض خطر هستید. وقتی دنبال تبادلات دیجیتال با دیگران هستید، احتیاط کنید. نباید همیشه درگیر این باشید که برای پیام‌های جدید وضعیت آنلاین خودتان را بررسی کنید. این عادت‌ها و همچنین تعریف کردن خاطرات، رویاها و ترس‌هایتان با کسی جز همسرتان، صمیمیت بیشتری بین شما و آن فرد ایجاد می‌کند و فاصله احساسی بین شما و همسرتان را بیشتر خواهد کرد.
5 سوال برای تعیین مرزهای ارتباطات دیجیتال
متخصصان توصیه می‌کنند برای جلوگیری از این مشکلات، این 5 سوال را کنار همسرتان جواب دهید تا مرزهای ارتباطات دیجیتال خود را تعیین کنید:
1. آیا همه آدم‌ها را نباید قبول کنید؟ تصمیم بگیرید که عشق‌های قدیمی، دوستان، برخی همکاران، کارفرماها یا کارمندان، مشتریان یا کسانی که شخصا نمی‌‌شناسید، باید جزو دوستان شما در شبکه‌های اجتماعی باشند یا نه؟
2. آیا محدودیت زمانی وجود دارد؟ سعی کنید زمانی از روز را (مثل صبح زود یا آخر شب) مشخص کنید که طی آن به هیچ وجه آنلاین نشوید.
3. آیا باید حریم خصوصی وجود داشته باشد؟ از همسرتان سوال کنید که اشکالی ندارد پیام خصوصی به دوستان آنلاینتان بفرستید یا برخی پیام‌ها را فقط باید از طریق پیام‌های عمومی ارسال کنید.
4. آیا محدودیت موضوعی وجود دارد؟ از خودتان بپرسید اگر همسرتان برخی موضوعات بسیار خصوصی یا عکس‌های خصوصی را به دوستان آنلاین خود نشان دهد، چه احساسی پیدا می‌کنید؟
5. آیا محدودیت مکانی وجود دارد؟ در این مورد صحبت کنید که آیا برخی محیط‌ها برای آنلاین شدن شما نامناسب است یا نه، مثل جمع‌های خانوادگی، قرارهای شبانه، در اتومبیل یا دستشویی.
