آیا ممکن است شکم درد کودکتان ناشی از سنگ کلیه باشد؟

وقتی پای کودکان به میان می‌آید، معده درد و شکم درد در چارچوب خاصی قرار می‌گیرد، اما گاهی به سختی می‌توان متوجه شد که آیا این شکم دردها جدی است یا جای نگرانی نیست.

از آنجایی که سنگ کلیه در کودکان طی دو دهه‌ی اخیر، افزایش چشمگیری داشته است، خوب است علائم آن را بدانید، مخصوصاً اینکه سنگ کلیه می‌تواند سراغ هر کسی در هر سن و سالی برود.

سنگ کلیه چگونه تشکیل می‌شود؟
سنگ کلیه زمانی تشکیل می‌شود که املاحی که به طور طبیعی در ادرارتان وجود دارند، به میزان زیادی تجمع کرده و توده‌های سختی ایجاد کنند که سایزها و شکل‌ها و بافت‌های جورواجور دارند. اگر این سنگ‌ها ریز باشند از طریق مجرای ادرار به راحتی عبور کرده و دفع می‌شوند؛ اما اگر بزرگ‌تر شوند، بیشتر احتمال دارد که در مجرای ادرار گیر افتاده و درد و ناراحتی ایجاد کنند.

کم‌آبی، عدم تحرک بدنی و سدیم، نقش مهمی دارند
یکی از بزرگ‌ترین دلایل اینکه تعداد کودکان و نوجوانانی که دچار سنگ کلیه می‌شوند در حال افزایش است، چیزی غیر از عارضه‌های پزشکی می‌باشد؛ آن‌ها به اندازه‌ی کافی آب نمی‌نوشند!
وقتی یک سنگ کلیه تشخیص داده می‌شود، ادرار کودک به مدت 24 ساعت جمع‌آوری شده و سپس جهت آزمایش به لابراتوار فرستاده می‌شود تا محتوای املاح و میزان آن تعیین شود. ضمناً حجم ادرار نیز از جهت اختلالات متابولیکی مانند دیابت نیز چک می‌شود.

وجود یک نقص ساختاری در مجاری ادراری نیز می‌تواند جلوی جریان ادرار را گرفته و ناحیه‌ی کوچکی درست کند که در آن ادرار تجمع می‌کند. وقتی ادرار جریان نداشته باشد، مواد کریستالی به هم چسبیده و سنگ تشکیل می‌دهند
البته به ندرت پیش می‌آید که کودک دچار اختلال متابولیکی باشد؛ اما تقریباً همه‌ی بیماران، حجم ادرار کمی دارند. اگر شما به اندازه‌ی کافی ادرار نمی‌سازید احتمالاً به این دلیل است که به اندازه‌ی کافی مایعات نمی‌نوشید. مایعات کمک می‌کنند تا مواد معدنی از سیستم‌تان خارج شوند و هیدراته نگه نداشتن بدن منجر به تشکیل سنگ کلیه خواهد شد. بیشتر کودکان تصور می‌کنند که آب کافی می‌نوشند، اما به آب خیلی بیشتری نیاز دارند، مخصوصاً اگر فعالیت زیادی دارند.
وجود یک نقص ساختاری در مجاری ادراری نیز می‌تواند جلوی جریان ادرار را گرفته و ناحیه‌ی کوچکی درست کند که در آن ادرار تجمع می‌کند. وقتی ادرار جریان نداشته باشد، مواد کریستالی به هم چسبیده و سنگ تشکیل می‌دهند.
ضمناً برخی از داروهای تجویزی و داروهای بدون نیاز به نسخه‌ی پزشک نیز در صورت مصرف در دوزهای زیاد می‌توانند احتمال تشکیل سنگ کلیه را افزایش بدهند.
چه اندازه آب کافی است؟ برای بچه‌های بالای 12 سال، 2 تا دو و نیم لیتر آب در روز کافی است. سبک زندگی یکجانشینی و مصرف زیاد سدیم در رژیم غذایی نیز منجر به تشکیل سنگ کلیه خواهد شد. فست فودها و غذاهای فرآوری شده، متهمان ردیف اول از جهت محتوای زیاد سدیم هستند.

والدین نسبت به چه علائمی از سنگ کلیه باید هوشیار باشند؟
* درد در طرفین کمر، کمر و شکم یا کشاله ران که گاهی هست و گاهی نیست و ممکن است باعث حالت تهوع یا استفراغ بشود.
* درد حین ادرار کردن
* بوی بد ادرار
* نیاز مکرر به ادرار کردن
* ادرار با رنگ کدر و مبهم
* به سختی ادرار کردن

چه باید بکنید اگر به سنگ کلیه مشکوک هستید؟
علاوه بر جمع‌آوری 24 ساعته‌ی ادرار، کودکی که پزشک او مشکوک به سنگ کلیه است باید تحت سونوگرافی قرار بگیرد تا از جهت هرگونه سنگ یا انسدادی بررسی شود. برای اینکه کودکان کمتر در معرض اشعه‌ی X قرار بگیرند، از CT اسکن یا سایر تست‌های تصویری برای آن‌ها استفاده می‌شود.

چه باید بکنید اگر تشخیص سنگ کلیه داده شد؟
خوشبختانه بیشتر سنگ‌های کلیه نسبتاً کوچک‌اند، بنابراین بیشتر کودکان نیاز به عمل جراحی ندارند. در اولین مرحله از آن‌ها خواسته می‌شود به میزان فراوان آب و مایعات بنوشند که شامل لیموناد تهیه شده با لیموترش تازه می‌شود، نه لیمونادهای بازاری که بیشترشان قند است. اسیدسیتریک موجود در لیموترش، ادرار را افزایش می‌دهد و تشکیل سنگ کلیه را سخت می‌کند.
ممکن است برای کودک، مسکن خفیف و داروهایی که میزنای یا حالب را شل می‌کنند تجویز شود. میزنای‌ها لوله‌های باریکی هستند که کلیه را به مثانه مرتبط می‌کنند. با شل شدن میزنای، سنگ کلیه راحت‌تر می‌تواند عبور کند. یک صافی مخصوص نیز به کودک داده می‌شود تا هر سنگی که دفع می‌شود جدا شده و نگه داشته شده و در یک کیسه‌ی زیپ‌دار قرار داده شده و به لابراتوار فرستاده شود. سنگ در لابراتوار از جهت جنس و نوع، تجزیه و آنالیز می‌شود.
عمل جراحی آخرین راه‌حل است. اگر سنگ در عرض چند روز دفع نشد، معمولاً یک ماه دیگر نیز فرصت داده می‌شود. اما اگر طی این مدت بیمار دچار تب شد نشان می‌دهد عفونت کلیه به مرحله‌ی خطرناکی رسیده است که نیاز به عمل جراحی فوری دارد.

چگونه از تشکیل سنگ کلیه‌های بعدی جلوگیری کنید؟
به دلیل اینکه احتمال عود سنگ کلیه در کودکان تقریباً 50 درصد است، باید عادات سالمی را جهت پیشگیری ایجاد کنند. تشویقشان کنید بیشتر آب بنوشند، هر روز شربت لیموناد تازه بنوشند و مصرف سدیم را به حداقل برسانند. چیپس، پفک، پیتزا و چوب‌شور، سدیم فراوانی دارند. والدین باید به بچه‌ها کمک کنند از مصرف نوشابه‌های پُرکالری و پُر قند پرهیز کرده و مراقب میزان مایعاتی که مصرف می‌کنند باشند، مخصوصاً در هوای گرم یا در صورت تعریق. فعالیت بدنی نیز باید جزوی از برنامه‌ی همیشگی کودکان باشد.