زونا بیماری‌ای ویروسی ناشی از ویروس واریسلا زوستر است. مهم‌ترین علائم زونا، تاول یا راش‌های پوستی در برخی نقاط بدن، همراه با خارش و درد است. در ادامه با عوارض و راه‌های درمان زونا آشنا می‌شوید.

حتما بخوانید:

• علائم تب مالت، علل، تشخیص و درمان آن
• علائم سرخک، دلایل، راه‌های تشخیص و درمان آن
• بیماری ام اس و هر آنچه باید درمورد آن بدانید

• روند علائم زونا
• عوارض زونا
• درمان زونا با دارو
• کنترل و مراقب از علائم زونا
• آیا زونا مسری است؟
• واکسیناسیون برای مقابله با زونا
• مراقبت‌ها و درمان خانگی زونا

زونا سبب ایجاد راش‌های دردناک، خارش و سوزش پوست می‌شود. در بیشتر مواقع، بیماری زونا حدود 3 تا 5 هفته تا بهبودی کامل طول می‌کشد. معمولا هر کسی در طول زندگی فقط یک بار زونا را تجربه می‌کند ولی احتمال عود کردن آن وجود دارد.

زونا به‌عنوان یک بیماری ویروسی حدود یک‌سوم از بزرگسالان را درگیر می‌کند. حدود نیمی از موارد ابتلا به زونا در افراد بالای 60 سال رخ می‌دهد.

احتمال ابتلا به این بیماری در افرادی که آبله مرغان داشته‌اند، بیشتر است. هر دو بیماری زونا و آبله‌مرغان بر اثر ویروس واریسلا زوستر (VZV) ایجاد می‌شوند. این ویروس بعد از بهبودی آبله‌مرغان، در بدن فرد باقی می‌ماند و بعدا ممکن است مجددا فعال شود و بیماری زونا را ایجاد کند.

علائم زونا معمولا در یک طرف بدن یا صورت مشاهده می‌شود. رایج‌ترین نواحی درگیر در زونا، دور کمر است، ولی احتمالا در بخش‌های دیگر بدن نیز دیده می‌شود.

روند علائم زونا

چند روز قبل از اینکه راش‌ها در پوست ظاهر شوند، زونا ممکن است علائمی مثل درد و حساسیت پوستی را ایجاد کند. علائم دیگر زونا عبارت‌اند از:

• احساس ناراحتی عمومی در بدن؛
• داغی پوست؛
• سوزش و خارش؛
• بی‌حسی
• مورمور شدن.

در فاصله یک تا پنج روز بعد، راش قرمز یا تاول‌های ریز در اطراف مناطق حساس ظاهر می‌شود. چند روز بعد، تاول‌های آبکی روی ناحیه مبتلا به راش، تشکیل می‌شود.

در فاصله ده روز بعد از تشکیل تاول‌ها، ممکن است بسیاری از آنها قبل از خشک‌شدن، ترشح کنند و باز شوند. در این مرحله، دَلَمه‌هایی روی پوست تشکیل می‌شود که در عرض دو هفته ترمیم می‌شود.

با توجه به میزان حساسیت پوست و حجم و اندازه راش، ممکن است علائم زیر نیز در بعضی افراد مشاهده شود:

• لرز؛
• احساس خستگی؛
• تب؛
• سردرد؛
• بی‌قراری و احاساس ناخوشی کلی؛
• حالت تهوع؛
• حساسیت به نور.

اگر زونا در مناطق نزدیک به چشم‌ها ایجاد شود، ممکن است بینایی فرد نیز تحت‌تأثیر قرار بگیرد.

فراموش نکنید که علائم زونا ممکن است خفیف یا شدید باشند. بعضی از افراد ممکن است خارش و ناراحتی خفیفی را تجربه کنند و برخی دیگر دردهای شدیدی داشته باشند.

عوارض زونا

بیشتر علائم زونا معمولا بدون عوارض طولانی‌مدت از بین می‌روند. با وجود این، احتمال ایجاد برخی از این عوارض وجود دارد:

نوروپاتی پس از هرپس (Post-herpetic neuropathy)

نوروپاتی یکی از عوارض رایج زونا است. این بیماری در واقع آسیبی عصبی است که باعث درد و سوزش می‌شود و حتی بعد از بهبود زونا، ادامه پیدا می‌کند.

طبق برخی منابع، تا حدود 20 درصد از افرادی که به زونا مبتلا می‌شوند، بعدا دچار این نوروپاتی خواهند شد. بزرگسالانی که در سنین بالاتری قرار دارند، بیشتر در معرض این نوروپاتی قرار دارند.

درمان PHN سخت است و ممکن است چندین سال علائم آن ادامه پیدا کند. با وجود این، بیشتر افراد ظرف مدت 12 ماه، کاملا بهبود پیدا می‌کنند.

مشخص نیست که چرا بعضی از افراد بعد از زونا به PHN مبتلا می‌شوند، ولی برخی از ریسک‌فاکتورهای آن عبارت‌اند از:

• ضعیف شدن سیستم ایمنی بدن؛
• احساس درد در مراحل اولیه ابتلابه زونا؛
• سن بالا؛
• ابتلا به زونای شدید که بخش زیادی از پوست را درگیر می‌کند.

طبق نتایج برخی تحقیقات، زنان مسن‌تر که دردها و راش‌های شدیدتری را تجربه می‌کنند، 50 درصد در معرض ابتلا به PHN قرار دارند.

سایر عوارض

سایر عوارض احتمالی زونا عبارت‌اند از:

• عفونت باکتریایی پوست؛
• فلج صورت؛
• از دست دادن شنوایی؛
• هپاتیت؛
• از دست دادن حس چشایی؛
• سینه‌پهلو
• شنیدن صدای زنگ در گوش؛
• سرگیجه؛
• مشکلات بینایی.

درمان زونا با دارو

به محض اینکه هر کدام از علائم زونا را مشاهده کردید، حتما به پزشک مراجعه کنید.

بهتر است که ظرف مدت سه روز بعد از ظاهر شدن راش روی پوست، درمان‌های دارویی را شروع کنید. درمان سریع‌تر، درد را کاهش می‌دهد و راش‌ها را سریع‌تر ترمیم می‌کند. همچنین باعث می‌شود که لک ناشی از راش، زودتر از بین برود.

وقتی پزشک بیماری زونا را تشخیص بدهد، احتمالا داروهای زیر را تجویز می‌کند:

داروهای ضدویروسی

این داروها علائم را کاهش می‌دهد و سرعت ترمیم را بیشتر می‌کند. همچنین ممکن است از عوارض احتمالی آن نیز پیشگیری کند. مصرف یک دوره از داروهای ضدویروسی، معمولا 7 تا 10 روز طول می‌کشد. این داروها عبارت‌اند از:

• اسیکلوویر؛
• فامسیکلوویر؛
• والاسیکلوویر.

داروهای ضدویروس وقتی ظرف مدت سه روز بعد از ظاهر شدن راش مصرف شوند، بیشترین تأثیرگذاری را دارند.

داروهای مسکن درد و آنتی‌هیستامین‌ها

داروهای بدون نسخه یا همراه با نسخه از جمله انواع مسکن‌های درد یا آنتی‌هیستامین‌ها می‌توانند درد و التهاب پوستی را کاهش دهند. این داروها عبارت‌اند از:

• داروهای ضدالتهابی مثلا ایبوپروفن؛
• آنتی هیستامین ها برای تسکین خارش از جمله دیفن‌هیدرامین؛
• کورتیکواستروئیدها یا بی‌حس‌کننده‌های موضعی برای دردهای شدید؛
• محصولات بی‌حس‌کننده مثل لیدوکائین.

داروهای ضدافسردگی

برخی از داروهای ضدافسردگی تأثیرات اثبات‌شده در کاهش درد زونا و کاهش علائم PHN دارند.

داروهای ضدافسردگی سه حلقه‌ای که معمولا برای درد زونا تجویز می‌شوند عبارت‌اند از:

• آمی‌تریپتیلین؛
• ایمی‌پرامین؛
• نورتریپتیلین.

چندین هفته یا ماه طول می‌کشد تا داروهای ضدافسردگی بر درد عصبی تأثیر بگذارند.

داروهای ضدانعقادی

این داروها معمولا برای درمان صرع تجویز می‌شوند، ولی ممکن است برخی پزشکان آن را برای کاهش دردهای عصبی تجویز کنند. چندین هفته طول می‌کشد تا این داروها نیز تأثیر خود را نشان دهند. رایج‌ترین داروهای ضدانعقادی که برای درمان زونا تجویز می‌شوند، عبارت‌اند از:

• گاباپنتین
• پرگابالین

کنترل و مراقب از علائم زونا

علاوه بر مراجعه به پزشک و دریافت درمان‌های دارویی، مبتلایان به زونا می‌توانند برای کاهش درد و سایر علائم اقداماتی انجام دهند. این اقدامات عبارت‌اند از:

• استراحت و داشتن خواب کافی؛
• استفاده از کمپرس مرطوب در نواحی آسیب‌دیده پوست که دارای خارش و تاول است؛
• کاهش استرس با داشتن سبک زندگی سالم، مدیتیشن و تنفس‌های عمیق؛
• پوشیدن لباس‌های گشاد که از الیاف طبیعی مثل پنبه تهیه شده باشد؛
• استفاده از لوسیون کالامین.

از خاراندن راش و تاول‌ها اجتناب کنید. خراشیدن پوست و کندن تاول‌ها باعث پخش شدن عفونت و بروز عوارض احتمالی بیشتر می‌شود.

آیا زونا مسری است؟

بیماری زونا مسری نیست، ولی نتیجه فعال شدن دوباره‌ی ویروسی است که از قبل در بدن وجود دارد. با وجود این، فردی که زونا دارد ممکن است باعث انتقال آبله‌مرغان به فردی شود که قبلا این بیماری و عفونت ناشی از ویروس VZV را نداشته است.

بنابراین، بیماران مبتلا به زونا باید از تماس با کسانی که آبله‌مرغان نگرفته‌اند، خودداری کنند؛ تا زمانی که راش‌ها و علائم بیماری کاملا بهبود پیدا کند. این ویروس، در اثر تماس فرد با راشِ روی بدنِ فرد بیمار منتقل می‌شود.

افراد مبتلا به زونا برای جلوگیری از انتقال ویروس VZV باید:

• از ارتباط نزدیک با افرادی که آبله‌مرغان نداشته‌اند یا واکسینه نشده‌اند، اجتناب کنند.
• از برقراری تماس با نوزادانی که وزن‌شان هنگام تولد کم بوده یا افرادی که سیستم ایمنی بدن‌شان ضعیف است، اجتناب کنند؛ مثلا کسانی که مبتلا به اچ‌آی‌وی و تحت درمان هستند یا افرادی که سابقه پیوند عضو داشته‌اند.
• راش‌های پوستی را با پارچه‌های الیاف طبیعی بپوشانند تا کسی با آنها تماس پیدا نکند.
• دست‌های خود را مرتب بشویند؛ به‌خصوص بعد از دست زدن به ضایعات پوستی یا استفاده از لوسیون.

واکسیناسیون برای مقابله با زونا

برای کاهش احتمال ابتلا به زونا و همچنین عوارض جانبی طولانی‌مدت بعد از آن مثلا PHN، واکسنی وجود دارد. توصیه می‌شود افراد بالای 60 سال این واکسن را بزنند. طبق نتایج به‌دست‌آمده، این واکسن می‌تواند احتمال ابتلا به زونا را تا 50 درصد و احتمال ابتلا به PHN را تا 67 درصد کاهش دهد.

افرادی که قبلا زونا داشته‌اند، می‌تواند برای پشگیری از ابتلای دوباره به زونا و عود کردن مجدد بیماری، واکسن بزنند. هر بار واکسیناسیون، بدن را به مدت 5 سال در برابر بیماری مقاوم می‌کند.

مراقبت‌ها و درمان خانگی زونا

به‌غیر از درمان‌های دارویی، درمان‌های خانگی و مراقبت‌هایی وجود دارد که می‌توانید با کمک آن‌ها، سرعت بهبود التهابات پوستی را افزایش دهید. در صورت ابتلا به زونا، این نکات را در نظر داشته باشید:

ناحیه ملتهب و درگیر زونا را تمیز و خشک نگه دارید؛ تا جایی که ممکن است آن را در معرض هوای آزاد قرار دهید.

خارش پوست گاهی اوقات بسیار شدید است، ولی تلاش کنید که هرگز نواحی ملتهب و تاول‌ها را نخارانید. از پزشک بخواهید تا برایتان کرم‌ها یا لوسین‌های مخصوص برای کاهش درد و خارش تجویز کند.

برخی افراد ممکن است از طب سوزنی یا سایر روش‌های درمانی مکمل برای کاهش درد استفاده کنند. اگر قصد دارید این روش‌ها را امتحان کنید، حتما با پزشک خود مشورت کنید.

چه کسانی نباید واکسن زونا بزنند؟

اگر یکی از شرایط زیر را دارید، نباید واکسن زونا بزنید:

• اگر به مواد تشکیل‌دهنده آن حساسیت دارید؛
• اگر سیستم ایمنی ضعیفی دارید که ممکن است ناشی از بیماری‌های خاص یا مصرف داروهای خاص باشد؛
• اگر باردار هستید یا در دوران شیردهی به سر می‌برید؛
• اگر در حال حاضر به زونا مبتلا هستید.

علاوه‌براین، اگر در مدت 4 هفته بعد از واکسیناسون، احتمال بارداری شما وجود دارد، نباید از این واکسن استفاده کنید.