سکسکه می تواند مرگ آور باشد

هفته نامه سلامت - دکتر آیدا روشن‌ضمیر: رابرت اسمیت 53 ساله، مدت‌هاست که دچار مشکل خواب و خوراک شده و طی 3 سال اخیر حدود 30 کیلوگرم وزن کم کرده است. او حتی برای حرف زدن عادی نیز دچار مشکل می‌شود و حتی چند بار به فکر خودکشی افتاده است.

 

می‌توانید علت مشکل او را حدس بزنید؟ بله، سکسکه! رابرت حدود 3 سال است که مدام سکسکه می‌کند و این سکسکه‌ها او را به مرز جنون کشانده‌اند. او یکی از معدود افرادی است که از سکسکه مزمن رنج می‌برند و خودش هم علت شروع آن را نمی‌داند...

 

سکسکه عملی معمول و غیرارادی است که تقریبا هر کسی در طول عمر خود بارها آن را تجربه‌ می‌کند. انقباض یا گرفتگی عضله دیافراگم -عضله‌ای که فضای شکم را از ریه‌ها جدا می‌کند- باعث می‌شود دهانه حنجره ناگهان بسته و صدایی ایجاد شود. به این حالت سکسکه می‌گویند. نام آن در اغلب زبان‌ها از صدای طبیعی آن گرفته شده است؛. در زبان لاتین به آن Singultus می‌گویند که از ریشه Singulبه معنای «تلاش برای نفس کشیدن در هنگام هق‌هق گریه» است.

 

در زبان فارسی و در فرهنگ دهخدا در بیان معنای آن آمده: «صدایی که پیاپی از گلو برآید، بی‌قصد و بی‌اختیار» به علاوه در زبان فارسی به آن هکه، هکک، اکچه وهکچه نیز می‌گویند. معادل دیگر سکسکه در زبان فارسی، روده گشاد کردن است. در فرهنگ‌های مردم مختلف، سکسکه در زمان‌های خاصی ایجاد می‌شود. مثلا در فرهنگ مردم حوزه بالتیک، سکسکه زمانی رخ می‌دهد که کسی در حال حرف‌زدن پشت‌سر انسان باشد یا مثلا در فرهنگ سرخ‌پوستان، سکسکه زمانی اتفاق می‌افتد که فرد نزدیکی در حال فکر کردن به شخص باشد!

سکسکه معمولا مدت کوتاهی طول می‌کشد و خود‌به‌خود ظرف چند دقیقه یا حداکثر چند ساعت برطرف می‌شود اما در بعضی موارد، طولانی‌ می‌شود. سکسکه‌هایی که بیش از 48 ساعت طول بکشند، «سکسکه‌های مقاوم» نامیده می‌شوند. در مواقع نادری سکسکه بیش از یک ماه طول می‌کشد که این نوع را «سکسکه‌های صعب‌العلاج» می‌نامیم و از هر 100هزار نفر، 1 نفر به آن دچار می‌شود. این نوع سکسکه‌ها ممکن است نشانه مشکلی در بدن باشند.

 

 

در بسیاری موارد، علت مشخصی برای سکسکه وجود ندارد اما برخی از علل احتمالی آن عبارتند از:

• غذا خوردن سریع و بلعیدن هوا همراه با غذا

• حرف زدن هنگام غذا خوردن

• خوردن زیاد غذاهای تند یا چرب و نوشیدن نوشابه‌های گازدار و الکلی

• استرس یا هیجان احساسی مانند شنیدن یک خبر خوش ناگهانی، تعجب شدید یا خنده ناگهانی

• مصرف بعضی داروها مانند دیازپام، لورازپام و داروهایی که برای درمان ریفلاکس اسیدمعده تجویز می‌شوند.

• سیگار کشیدن

• تغییر ناگهانی درجه حرارت معده مانند نوشیدن مایعات داغ و سپس یک مایع سرد

1. بیماری‌ کبدی و ریوی

2. بالا رفتن قندخون

3. سکته و تومورهای مغزی

4. بعضی عفونت‌ها و سرطان‌ها

5. کم‌شدن عملکرد کلیه‌ها و بالا رفتن اوره

6. تحریک اعصاب سرو گردن و سینه در اثر سرطان یا جراحی، به خصوص عصب واگ و عصب فرنیک که دیافراگم را به مغز وصل می‌کند.

7. تحریک اعصاب تحریک‌کننده دیافراگم بعد از بعضی جراحی‌های شکم حتی گزارش‌هایی از بروز سکسکه بعد از جراحی دندان عقل هم دیده شده است.

8. بیماری ریفلاکس: در این بیماری اسید معده به مری بازمی‌گردد و علاوه بر سکسکه علائمی مانند درد، تهوع، سوزش قلب و مشکل بلع نیز وجود دارد.

9. وجود سوراخ کوچکی در دیافراگم که مری را به معده مرتبط می‌کند نیز باعث ایجاد سکسکه‌های مداوم، درد شکم، احساس خستگی، تهوع و استفراغ می‌شود.

10. التهاب کیسه اطراف قلب: علت دقیق آن معلوم نیست اما عفونت‌های ویروسی، حمله‌های قلبی و اشعه درمانی ممکن است عامل بروز آن باشند. درد تیز قفسه سینه همراه با سکسکه‌های مداوم و تب و سرفه در آن دیده می‌شود.

در اغلب موارد سکسکه خود به خود برطرف می‌شود و مشکلی ایجاد نمی‌کند اما بعضی سکسکه‌های مداوم یا صعب‌العلاج ممکن است الگوی خوردن و خوابیدن فرد را به هم بریزند و باعث خستگی، کم‌خوابی، سوءتغذیه و کاهش وزن بیمار شوند. گاهی این نوع سکسکه‌ها تکلم بیمار را مختل می‌کنند. چنین سکسکه‌هایی باید به طور دقیق‌تری بررسی شوند.

معمولا برای درمان سکسکه نیازی به مراجعه به پزشک نیست اما اگر سکسکه بیش از دو روز طول بکشد، تغذیه و خواب فرد را مختل کند و با درد شکم، تب، کوتاهی نفس، استفراغ، سرفه خونی یا گرفتگی گلو همراه باشد باید سریع‌ به پزشک مراجعه شود.

بیشتر ما می‌دانیم که سکسکه چیست و چه حسی دارد و چگونه می‌توان آن را تشخیص داد. در بررسی‌های پزشکی نیز تشخیص سکسکه بر اساس ارزیابی‌های فیزیکی است و به آزمایش‌های بیشتر نیاز ندارد اما اگر سکسکه علامت یک بیماری باشد، ممکن است نمونه خون برای بررسی عفونت، دیابت یا بیماری کلیه گرفته شود. گاهی برای تشخیص مشکلات احتمالی که روی عصب فرنیک اثر گذاشته است، تصویربرداری با اشعه ایکس، سی‌تی‌اسکن یا ام‌آرآی توصیه می‌شود.

 

در بعضی موارد هم پزشک آندوسکوپی درخواست می‌کند که طی آن لوله باریکی همراه با دوربین از گلو رد می‌شود تا مشکلات احتمالی راه‌های هوایی مورد بررسی قرارگیرد.
سکسکه در همه افراد رخ می‌دهد. نوزادان نیز آن را تجربه می‌کنند. حتی جنین در شکم مادر نیز دچار سکسکه می‌شود. در بزرگسالان هم در مردان و هم در زنان دیده می‌شود اما سکسکه‌های مداوم یا طولانی در مردها بیشتر از زنان دیده می‌شود.

شاید حدود 50 راه‌حل، برای درمان سکسکه شامل درمان‌‌های خانگی، دارویی و حتی جراحی ارائه شده است. ابتدا به درمان‌های خانگی اشاره می‌کنیم.

1. نگه داشتن نفس و شمردن به آرامی از 1 تا 10

2. نفس کشیدن داخل یک کیسه کاغذی برای مدتی کوتاه

3. نوشیدن سریع یک لیوان آب سرد

4. خوردن یک قاشق شکر یا عسل یا قرار دادن آن در انتهای زبان

5. بالا کشیدن زانوها به درون سینه

6. بیرون کشیدن ناگهانی و شدید زبان

7. گاز زدن یک تکه لیموترش

8. غرغره آب یخ

9. ماساژ انتهای گلو

10. خوردن یک قاشق سرکه

11. نوشیدن آب به حالت درازکشیده و خوردن از سمت مقابل لیوان

12. قرار دادن انگشت در دهان

13. از کسی بخواهید که شما را بترساند.

اگر هیچ‌کدام از درمان‌های خانگی موثر نباشند و سکسکه ادامه پیدا کند، پزشک داروهایی را برای بیمار تجویز می‌کند. «کلرپرومازین» که یک داروی ضدجنون «ضداستفراغ» است، معمولا اولین داروی انتخابی پزشک است. البته گاهی داروهای دیگری مانند «هالوپوریدول» یا «متوکلوپرامید» نیز برای بیمار تجویز می‌شوند. بعضی داروهای شل‌کننده عضلات یا ضددردها نیز گاهی برای درمان سکسکه به کار می‌روند.

یکی دیگر از روش‌های درمان سکسکه، جراحی عصب فرنیک است. این درمان معمولا به عنوان آخرین راه‌حل در درمان سکسکه‌های مزمن مورد استفاده قرار می‌گیرد. در بعضی گزارش‌ها از هیپنوتیزم و طب سوزنی نیز به عنوان راه‌حل‌های مناسب برای درمان سکسکه‌های مقاوم نام برده شده است که البته شواهد معتبری برای تایید این روش‌ها وجود ندارد.

دکتر برایان پین، جراح اعصاب در دانشگاه لوئیزیانای آمریکا، در درمان‌های جدید سکسکه، موفقیت‌های زیادی داشته است. اسمیت، مرد 53 ساله‌ای که در مقدمه به وی اشاره شد، پس از آنکه انواع درمان‌های خانگی سکسکه را امتحان کرد و جواب نگرفت، به متخصصان مختلفی مراجعه کرد اما آنها هیچ مشکل زمینه‌ای در وی پیدا نکردند. مصرف داروهای مختلف هم برای درمان موثر نبود. وی بعد از مدتی سراغ دکتر پین و همکارانش در دانشگاه لوئیزیانا رفت.

 

آنها دستگاه کوچکی را در قسمت بالایی قفسه سینه وی ایمپلنت کردند. این وسیله تحریکات الکتریکی مداومی را از طریق عصب واگ به مغز می‌رساند و درنهایت بعد از چند سال، مشکل آقای اسمیت حل شد. سازمان غذا و داروی آمریکا، در سال 1997، استفاده از این دستگاه را برای کنترل حمله‌های صرع در بیماران مبتلا موردتایید قرار داده بود اما هنوز استفاده از آن برای درمان سکسکه‌های مداوم مورد تایید مجامع پزشکی قرار نگرفته است. گزارش این درمان در مجله جراحی اعصاب آمریکا به چاپ رسید و عده زیادی که درگیر سکسکه‌های مزمن بودند، سراغ دکتر پین و گروهش آمدند تا با استفاده از همین روش، درمان شوند.

چارلز اوسبورن آمریکایی که از سال 1922 تا 1990 میلادی به‌طور مداوم سکسکه می‌کرد، رکورد طولانی‌ترین سکسکه را دارد و نامش در کتاب رکوردهای گینس به ثبت رسیده است. چارلز در 28 سالگی در هنگام سر بریدن یک خوک وحشی دچار سکسکه شد و سکسکه او به مدت 68 سال ادامه یافت. او در این مدت حدود 430 میلیون بار سکسکه کرده است، در حالی که افراد به طور متوسط در طول عمر خود حداکثر 2 هزار بار سکسکه می‌کنند. البته سکسکه‌های زندگی عادی او را چندان مختل نکرد. اوسبورن دو بار ازدواج کرده و 8 فرزند دارد. خود او تنها مشکل سکسکه‌های بی‌امانش را ناتوانی در نگه داشتن دندان‌های مصنوعی‌اش می‌داند!

جنیفرمی، نوجوان 15 ساله اهل فلوریدا، در سال 2007 در آمریکا معروف شد و رسانه‌ها به او لقب «دختر سکسکه‌ای» دادند. جنیفر در هر دقیقه حدود 50 بار سکسکه می‌کرد و سکسکه وی چند ماه ادامه داشت. پزشکان بررسی زیادی روی او انجام دادند اما علت سکسکه‌های او کشف نشد. چند ماه قبل این دختر به اتهام دزدی و قتل دستگیر و محاکمه شد. جالب اینکه وکیل او در دادگاه گفت سکسکه‌های مداوم که چند سال پیش بر وی عارض شده بود، باعث به هم ریختن تعادل روانی او شده و او به همین دلیل اقدام به دزدی و قتل کرده است! البته به نظر نمی‌رسد که چنین دفاعی بتواند به او کمک کند و باید سال‌ها پشت میله‌های زندان بماند.

سکسکه‌ در نوزادان بسیار معمول است و دلایل زیادی برای آن وجود دارد. به نظر می‌رسد که انقباض عضله دیافراگم، برای قوی‌تر شدن این عضله، لازم است و همین انقباض‌ها باعث ایجاد سکسکه در نوزادان می‌شود. یکی دیگر از دلایل آن، این است که هنگام شیرخوردن، هوا وارد معده نوزاد می‌شود و همین امر باعث بروز سکسکه خواهد شد. گاهی نیز علت آن ریفلاکس اسید است یعنی غذای خورده شده به مری بازمی‌گردد و باعث سکسکه می‌شود. نوزادان حین گریه یا سرفه نیز دچار سکسکه می‌شوند. بعضی از محققان علت سکسکه در نوزاد را رشد ناکامل دیافراگم می‌دانند. طی ماه‌های بعد از تولد که رشد دیافراگم کامل می‌شود، تعداد سکسکه‌ها کاهش می‌یابد. این سکسکه‌ها به‌خصوص در نوزادان نارس که هنوز عضلات تنفسی‌شان قدرت کافی ندارند، بیشتر دیده می‌شود.

سکسکه نوزادان معمولا طی مدت کوتاهی برطرف می‌شود اما اگر طول کشید، می‌توان پشت نوزاد را به آرامی ماساژ داد و وی را به پشت خواباند. در بعضی موارد هم پزشکان توصیه می‌کنند مقدار کمی شکر را نوک زبان نوزاد بریزیم تا سکسکه وی قطع شود. متخصصان اطفال توصیه می‌کنند به آرامی و بدون عجله به نوزاد غذا بدهید تا هوای کمتری وارد معده شود. بررسی نوک سوراخ پستانک شیشه‌شیر را هم نباید فراموش کرد. گاهی بزرگ بودن سوراخ آن باعث می‌شود هوای زیادی بلعیده شود و احتمال سکسکه‌ افزایش یابد. به علاوه باید بلافاصله بعد از اتمام شیر خوردن، بادگلوی نوزاد را گرفت تا هوای اضافی از معده خارج شود و احتمال بروز سکسکه کاهش یابد.

جنین نیز در رحم مادر سکسکه می‌کند. این حالت بیشتر در 3 ماهه دوم بارداری دیده می‌شود و غیرعادی نیست. ظاهرا سکسکه جزیی از تکامل اعصاب جنین است اما برخلاف لگدزدن که فقط قسمتی از شکم مادر تکان می‌خورد، هنگام سکسکه جنین، معمولا همه شکم مادر تکان می‌خورد. این وضعیت معمولا چندان طول نمی‌کشد و ظرف 5 تا 10 دقیقه از بین می‌رود.

سکسکه به خودی خود خطرناک نیست و تاکنون مرگ‌ومیر به دلیل سکسکه گزارش نشده است اما چند سال پیش مردی کلمبیایی که نگهبان ساختمان بود برای درمان سکسکه برادرزاده‌اش، او را با گلوله کشت! رافائل 35 ساله که دید سکسکه برادرزاده 20 ساله‌‌اش قطع نمی‌شود، برای اینکه او را بترساند تا سکسکه‌اش بند بیاید، هفت‌تیر خود را به طرف او گرفت اما تصادفا گلوله‌ای شلیک شد و جوان را کشت. رافائل که از این اتفاق شوکه شده بود، با شلیک گلوله دیگری خودش را نیز کشت. پس شاید بتوان گفت که سکسکه حداقل عامل مرگ دو نفر بوده است!