نقش امدادهای غیبی در شکست توطئه ها و تحریم ها

تحریم ها از جمله تحریم های نظامی و اقتصادی دشمنان، مبتنی بر اسباب عادی و سنت های حاکم بر طبیعت انجام می گیرد. از آنجایی که دشمنان، باوری به سنت های دیگر الهی ندارند و نگاهشان محدود به سنت های طبیعی است، به طور طبیعی، در همین چارچوب راهبردها، سیاست ها و برنامه های خویش را ساماندهی می کنند و انتظار موفقیت دارند؛ البته اگر مومنان و مسلمانان در همین چارچوب مادیگرایانه عمل و رفتار کنند، نتایج مطلوب دشمنان به دست می آید؛ اما از نظر آموزه های قرآن، افزون بر سنت ها و قوانین حاکم بر طبیعت، سنت های دیگری نیز وجود دارد که بر این سنت ها حاکمیت دارد. این سنت های الهی است که معادلات را به هم می ریزد و اسباب عادی و مادی نمی تواند تامین کننده اهداف دشمنان باشد. از این اسباب غیر عادی و غیر مادی که بر اساس سنت ها و قوانین دیگر، غیر از سنت های مادی، انجام می شود، به امدادهای غیبی یاد می شود. نویسنده در این مطلب نقش امدادهای غیبی و اسباب غیر مادی شکست نقشه ها و تحریم های دشمنان را بررسی کرده است.

نوری در تاریکی و راهی در بی راهی

شاید یکی از مهم ترین داستان های قرآنی، داستان حضرت موسی(ع) و فرعون باشد. از نظر آموزه های قرآن، این داستان ها، به عنوان تحلیل چرایی و چگونگی رخدادها بیان شده است و هدف آن آموزش و پرورش مومنان و آشنایی آنان با قوانین و سنت های حاکم بر هستی است که هیچ گونه تبدیل و تغییری در آن راه نمی یابد.(روم، آیه 30؛ )

بسیاری از قصه های قرآنی ناظر به موسی(ع) و یهودیان است؛ زیرا آنچه در امت ایشان اتفاق افتاده، طابق النعل بالنعل در امت اسلام نیز اتفاق می افتد. از این رو، این قصه ها، هم تبیین گر سنت های الهی، و هم عبرت آموز برای امت اسلام و همچنین امیدآفرین برای آنان است؛ زیرا در نهایت این امت حضرت موسی(ع) بود که بر دشمنان چیره شدند و حاکمیت جهانی آن زمان خویش را تثبیت کردند.

داستان درگیری حضرت موسی(ع) به عنوان نماینده حق و عدالت در برابر فرعون به عنوان نماینده شیطانی ظلم و استکبار، داستان بسیار آموزنده ای است که سنت های الهی را به نمایش می گذارد. یکی از سنت های الهی، سنت امداد الهی نسبت به مومنان است. این سنت چنانکه از آموزه های قرآن به دست می آید، ناظر به زمانی است که مومنان تمام تلاش و کوشش و مجاهدت خویش را مبذول می دارند و به نصرت خدا و دین می پردازند؛ در آن زمان است که به سبب قاعده و قانون الهی «نصرت متقابل» و «ولایت متقابل» است.

خدا می فرماید: ای کسانی که ایمان آورده اید اگر خدا را یاری کنید یاری تان می ‏کند و گامهایتان را استوار می دارد و کسانی که کفر ورزیدند نگونساری بر آنان باد و خدا اعمالشان را برباد داد؛  این بدان سبب است که آنان آنچه را خدا نازل کرده است‏ خوش نداشتند و خدا نیز کارهایشان را باطل کرد؛ مگر در زمین نگشته‏ اند تا ببینند فرجام کسانی که پیش از آنها بودند به کجا انجامیده است؛‏ خدا زیر و زبرشان کرد؛ و کافران را نظایر همین کیفرها در پیش است؛ چرا که خدا سرپرست کسانی است که ایمان آورده‏ اند ولی کافران را سرپرست و یاری نیست. (محمد، آیات 7 تا 11)

خدا در این آیات به دو سنت اصلی اشاره داشته و با اشاره به کارکرد تاریخی این دو سنت، مومنان را به بهره گیری و نیز عبرت گیری از آنها تشویق می کند. به سخن دیگر، خدا از مردم می خواهد تا بر اساس سنت های «نصرت متقابل» و «ولایت متقابل» الهی عمل و رفتار کنند تا در برابر کافران و دشمنان بتوانند پیروز و سر بلند شده و آنان را به شکست و تباهی بکشانند.

از نگاه قرآن، مومنان می بایست در تقابل با دشمنان از همه اسباب مادی و ظاهری بهره گیرند و به فراهم آوری نفرات و تجهیزات بپردازند(انفال، آیه 60)؛ زیرا این اقدامات ظاهری و بهره گیری از اسباب مادی، نوعی یاری کردن دین در حد استطاعت است که لازم است انجام شود؛ اما مومنان نمی بایست به همین ظاهر بسنده کنند؛ زیرا عزم و همت انسان در انجام کاری زمانی با موفقیت قرین خواهد بود که همه اسباب فراهم آید که شامل اسباب غیر مادی نیز می شود که بسیاری از آنها بیرون از قدرت انسان است. از همین رو هر عزمی، نیازمند توکل است تا موفقیت آمیز باشد.(آل عمران، آیه 159)

خدا قرآن در ادامه همین آیه در آیه دیگر بیان می کند که نصرت الهی بر خلاف نصرت های دیگران است؛ زیرا این نصرت همواره با پیروزی و موفقیت و شکست دشمنان همراه خواهد بود. خدا می فرماید: إن ینصرکم الله فلا غالب لکم وإن یخذلکم فمن ذا الذی ینصرکم من بعده وعلی الله فلیتوکل المومنون؛ اگر خدا شما را یاری کند هیچ کس بر شما غالب نخواهد شد و اگر دست از یاری شما بردارد چه کسی بعد از او شما را یاری خواهد کرد و مومنان باید تنها بر خدا توکل کنند. (آل عمران، آیه 160)

البته سنت الهی، غلبه نهایی مومنان و دین اسلام به عنوان پایان تاریخ است(انبیاء، آیه 105؛ نور، آیه 55؛ قصص، آیه 4؛ انعام، آیه 48)؛ اما حال اگر به هر دلیلی مومنان و مسلمانان کوتاهی کنند، این بدان معنا نیست که اسلام شکست می خورد و یا رهبری و امام زمان هر دوره ای به اهداف خویش نرسد، بلکه خدا همواره حتی در صورت کوتاهی مومنان، به امام زمان آن دوره یاری و نصرت می رساند؛ از همین رو می فرماید: إلا تنصروه فقد نصره الله؛ اگر پیامبر را یاری نکنید قطعا خدا او را یاری کرد.(توبه، آیه 40)

خدا بارها در قرآن از امدادهای خویش نسبت به پیامبران و رهبران سخن به میان آورده است؛ در حالی که دشمنان آنان توطئه قتل و یا اخراج ایشان را کشیده بودند. دشمنان براساس سنت های طبیعی و عادی و قوانین جاری بر آن شدند تا اهداف خویش را جامه عمل بپوشانند، اما غافل از اینکه سنت های دیگری نیز بر هستی جاری و ساری است که این سنت ها حتی به عنوان اصل حاکم عمل می کنند و اجازه فعل و انفعال به سنت های مادی و طبیعی و عادی نمی دهند؛ چنانکه بر اساس همین سنت ها، حضرت ابراهیم(ع) از آتش نمرودیان در امان ماند و در آتش بر او خنک و سلامت شد تا نه بسوزاند و نه از سرما بمیرد.(انبیاء، آیه 69)

از نظر قرآن، سنت الهی امداد و نصرت مومنان با اشکال گوناگون مادی و غیر مادی بروز می یابد، از همین رو، در جایی که احتمال داده نمی شود که موفقیتی به دست آید، کامیابی و موفقیت رقم می خورد و در جایی که همه راه ها بسته است، راهی باز می شود که بر اساس سنت نصرت متقابل و ولایت متقابل و مانند آنها  است.

از جمله این موارد می توان به داستان حضرت موسی(ع) و لشکر فرعونیان اشاره کرد. خدا در این باره می فرماید: به موسی وحی کردیم که بندگان مرا شبانه حرکت ده، زیرا شما مورد تعقیب قرار خواهید گرفت. پس فرعون ماموران جمع‏آوری خود را به شهرها فرستاد؛ و گفت: اینها عده‏ ای ناچیزند. پس هنگام برآمدن آفتاب آنها را تعقیب کردند، چون دو گروه همدیگر را دیدند یاران موسی گفتند ما قطعا گرفتار خواهیم شد. گفت: چنین نیست؛ زیرا پروردگارم با من است و به تحقیق مرا راهنمایی می کند. پس به موسی وحی کردیم: با عصای خود بر این دریا بزن تا از هم شکافت و هر پاره‏ ای همچون کوهی سترگ بود و دیگران را بدانجا نزدیک گردانیدیم؛ و موسی و همه کسانی را که همراه او بودند نجات دادیم؛ آنگاه دیگران را غرق کردیم.(شعراء، آیات 52 تا 66)

از این آیات به دست می آید که وقتی همه راه ها بسته شده و جلو مردم دریایی بود که عبور از آن ممکن نبود و لشکر فرعون نیز از پشت، آنان را محاصره کرده بود، در این حالت محاصره، راهی به امداد الهی و اسباب غیبی فراهم می آید و مردم از دست فرعونیان رهایی یافته و فرعونیان نه تنها شکست می خورند، بلکه نابود می شوند.

امدادهای غیبی، عامل پیروزی مومنان

براساس آموزه های قرآن، این گونه نیست که محاصره همه جانبه دشمنان موجب پیروزی آنان خواهد شد؛ زیرا اگر کسی از اهل ایمان باشد و برای نصرت دین اسلام قیام کرده باشد، خدا او را یاری می کند و از جایی که گمان نمی کند او را یاری می دهد. خدا بارها به این اصل توجه داده و مثلا می فرماید: به آن کس که به خدا و روز بازپسین ایمان دارد اندرز داده می ‏شود و هر کس از خدا پروا کند خدا برای او راه بیرون‏شدنی قرار می‏ دهد و از جایی که حسابش را نمی ‏کند به او روزی می ‏رساند، و هر کس بر خدا اعتماد کند او برای وی بس است،‏ خدا فرمانش را به انجام‏رساننده است، براستی خدا برای هر چیزی اندازه‏ ای مقرر کرده است.(طلاق ، آیات 2 و 3)

بنابراین، اهل ایمان و تقوای الهی، همواره راه های برونرفتی برای آنان از مشکلات خواهد بود و کسی که راه رشد بخواهد خدا آن را به هر شکلی شده فراهم می آورد؛ چنانکه اصحاب کهف در شرایط سختی قرار گرفتند و از خدا راه رشد را خواستند و خدا نیز آنان را در موقعیتی قرار می دهد تا از شرور دشمنان در امان مانند.(کهف، آیات 10تا 25)

مسلمانان مدینه نیز هنگامی که ازسوی احزاب گوناگون همانند کشورهای امروز مورد محاصره اقتصادی ظالمانه قرار گرفتند، خدا با امداد غیبی، ایشان را رهایی بخشید و شکست را برای دشمنانشان رقم زد.(احزاب، آیات 9 تا 22؛ مجمع البیان، ج 7 - 8 ، ص 549)

جالب اینکه در شرایطی که مسلمانان از سوی دشمنان بیرونی در محاصره بودند، منافقان و نفوذی های آنان در میان مسلمانان به اقسام گوناگون حرکت های ایذایی داشته و با جاسوسی و شایعه پراکنی و مانند آنها در خدمت اهداف دشمنان خارجی عمل می کردند، با این همه دشمنان نتوانستند به اهداف خویش دست یابند؛ زیرا خدا به یاری ناصران دین خویش آمد. فعالیت های منافقان و نفوذی ها در تضعیف روحیه مومنان و مسلمانان به هدف نخورد و در نهایت شکست آنان حتمی شد.(همان)

از مهم ترین عوامل ظاهری پیروزی مسلمانان در شکست محاصره های اقتصادی و نظامی دشمن، می توان به اطاعت پذیری آنان از خدا و پیامبر(ص) و عمل به فرمان های رهبری، به رغم شوکت و قدرت دشمنان و اقدامات بسیارایذایی آنان(همان)؛ افزایش ایمان و تسلیم مومنان، هنگام رویارویی با احزاب کافر و محاصره کننده مدینه(همان)؛ ایمان راسخ مومنان مدینه به وعده های خداوند و پیامبر (ص) در جریان محاصره نظامی خود به وسیله احزاب متحد(همان)  اشاره کرد.

خدا در امدادهای غیبی خویش تنها از فرشتگان (احزاب، آیه 9) و یا عوامل غیبی استفاده نمی کند؛ بلکه از عوامل و اسباب طبیعی ظاهری همانند باد، زلزله ، سیل و مانند آنها نیزاستفاده می کند.(همان)؛ خدا در این آیه بیان می کند که یکی از عوامل شکست احزاب، بادی بود که فرستاده است. از آنجایی که واژه ریح به کار رفته نه عاصف می توان این برداشت را داشت که نیازی نیست تا تندباد یا توفانی بفرستد، بلکه با یک باد لطیف نیز خدا می تواند دشمن را در زمین خشک، زمین گیر کرده و آنان را نابود سازد. همین خدایی که با توفان، حضرت سلیمان و لشکریان او را جا بجا می کرد(انبیاء، آیه 81)، می تواند با یک باد ساده دشمن مومنان را نابود سازد.

خدا از مومنان می خواهد تا همواره به خدا امیدوار بوده و هیچ ترسی از دشمن نداشته باشند که عامل شکست آنان شود؛ هر چند که خوف به معنای آمادگی و هوشیاری، لازم و ضروری است؛ زیرا اگر آمادگی و هوشیاری وجود نداشته باشد دشمن ممکن است از غفلت استفاده کند. خدا می فرماید: یا ایها الذین آمنوا خذوا حذرکم فانفروا ثبات او انفروا جمیعا؛ ای کسانی که ایمان آورده‏ اید در برابر دشمن آماده باشید، اسلحه احتیاط و مبارزه خود را برگیرید و گروه گروه به جهاد بیرون روید یا به طور جمعی روانه شوید. (نساء، آیه 71)

البته مراد از «حذر» همان احتیاط و هوشیاری تمام است؛ هر چند که کسی که احتیاط می کند اسلحه خویش را همواره در دست دارد تا به دفاع و حمله بپردازد؛ ولی نباید حذر را محدود به اسلحه کرد. از همین رو خدا در جایی دیگر، حذر و اسلحه را با هم آورده و فرموده است: ولیاخذوا حذرهم واسلحتهم؛ و باید جانب احتیاط را فرو نگذارند و جنگ‏افزارهای خود را برگیرند.(نساء، آیه 102)

بنابراین، از نظر قرآن، سنت های الهی محدود به سنت های طبیعی و مادی نمی شود، بلکه سنت های دیگری وجود دارد که مومنان به آن ایمان داشته و از آن بهره می گیرند. از همین رو مومنان تنها به اسباب مادی بسنده نمی کنند، بلکه به اسباب غیر مادی چون توکل و دعا و مانند آن نیز توسل می جویند و این گونه از سنت های الهی حاکم بر هستی از جمله سنت های امدادهای غیبی بهره می برند و در جایی که به نظر می رسد به بن بست رسیده اند، خود را در راهی بزرگ و رهایی بخش می یابند که می تواند آنان را به مقاصدشان برساند. بنابراین، هرگز بن بست برای ایشان معنا ندارد و هرگز در اضطراب و خوف و حزن گرفتار نیستند؛ چرا که آرامش و اطمینانی را خدا به ایشان ارزانی می کند که گام هایشان را استوار و ثابت قدم بر می دارند و از کسی یا چیزی باکی ندارند و موفقیت و پیروزی خویش را یقینی و قطعی می دانند.

خدا در این باره می فرماید: در حقیقت کسانی که گفتند پروردگار ما خداست‏ سپس ایستادگی کردند، فرشتگان بر آنان فرود می ‏آیند و می‏ گویند: هان؛ بیم مدارید و غمین مباشید و به بهشتی که وعده یافته بودید شاد باشید، در زندگی دنیا و در آخرت دوستانتان ماییم و هر چه دلهایتان بخواهد در بهشت برای شماست و هر چه خواستار باشید در آنجا خواهید داشت؛ روزی آماده‏ ای از سوی آمرزنده مهربان است. (فصلت، آیات 30 تا 32)