ماهنامه همشهری تندرستی: وقتی کتاب‌ها را روی هم می‌چینید و به حجم درس‌های نخوانده زل می‌زنید، گفتن از برنامه ریزی که می‌تواند در کوتاه‌ترین زمان نمره بیست را تضمین کند هم ممکن است حالتان را بهتر نکند. شمایی که به هر دلیل، چند ماه قبل از امتحانات را درجا زده اید و حالا خوب می‌دانید که چیزی برای نوشتن روی برگه امتحانات ندارید، لحظه سخت و همراه با سردرگمی را می‌گذرانید؛ اما باور کنید اگر تکنیک‌های برنامه ریزی کوتاه مدت را بشناسید، می‌توانید خیلی زود خودتان را از این همه سردرگمی نجات دهید.
محمدحسین نیک حسینی، کارشناس مسائل آموزشی که سال هاست میانبر‌های یادگیری را با دانش آموزان و دانشجویان در میان می‌گذارد، در این مطلب به شما می‌گوید که چطور از وقت کوتاه باقی مانده بیشترین استفاده را ببرید.
چی کم داری؟
با توجه به نقاط ضعف و قوت خود برنامه ریزی کنید و به جای مرور مباحثی که به آن‌ها تسلط دارید، سراغ بخش‌هایی بروید که کمتر به آن‌ها مسلط هستید. اگر درسی را هنوز نخوانده اید و تمرین هایش را حل نکرده اید، یک روز مانده به امتحان، سراغ همه کتاب نروید؛ یکی از مهم‌ترین میانبر‌هایی که برای استفاده از زمان اندکی که دارید، می‌توانید از آن کمک بگیرید، می‌تواند پاسخ دادن به سوال‌های مربوط به هر درس و مطالعه بخش‌هایی که پاسخی برای سوالشان نداشتید باشد.
حالا که وقت خواندن تمام نکته‌های کتاب را ندارید، باید با کمک آزمون‌ها و تمرین‌های درس بفهمید که کجای کار هستید و چه چیز‌هایی را باید با دقت بیشتری بخوانید. وقتی تمرین‌ها را حل کنید، متوجه می‌شود که در چه قسمت‌هایی مشکل بیشتری دارید و با این خودآزمایی ها، به نقاط قوت و ضعف تان بهتر پی می‌برید. پس در اولین قدم سراغ تمرین‌ها بروید و بعد روی خواندن بخش‌های یکه تسلط کمتری بر آن‌ها دارید، تمرکز کنید.
شک به دلت راه نده
بازخوانی بخش‌هایی از کتاب که اطلاعاتشان را با شک و تردید به خاطر می‌آورید، قدم دوم است. برای به کار بستن این تکنیک، باید اول با ترس هایتان رو به رو شوید و قبل از آنکه سر جلسه امتحان حاضر شوید، ترس هایتان را با مطالعه بخش‌های مبهم از بین ببرید. برای مثال، اگر پنج صفحه را خوانده اید، اما فکر می‌کنید یک صفحه اش خوب در ذهنتان ننشسته، باید بار دیگر سراغش بروید. برای اینکه اضطرابتان در جلسه امتحان را کم کنید، باید از تکنیک تهاجمی و نه دفاعی استفاده کنید.
درواقع شما باید به مطلبی که مطمئن نیستید آن‌ها را خوب یاد گرفته اید یا نه، حمله کنید، نه اینکه اجازه دهید آن مطلب در جلسه امتحان به شما حمله کند و ذهنتان را آشفته کند، پس در دومین قدم، سراغ بخش‌هایی بروید که ذهنتان را مشغول کرده اند و آن‌ها را یک بار دیگر مرور کنید تا اعتماد به نفستان بیشتر شود. اگر قبل از هر امتحان این کار را عملی کنید، مثل گذشته و به خاطر مضطرب بودن، آموخته هایتان را فراموش نمی‌کنید و در پایان ترم، نتیجه بهتری می‌گیرید.
به خودت نگاه کن
قبل از آنکه برای درس خواندن برنامه ریزی کنید، به شرایط زندگی و روحیاتتان نگاهی بیندازید و برنامه ریزی را که نمی‌توانید برایش ضمانت اجرایی قائل شوید، انجام ندهید. هیچ وقت برنامه‌ای نریزید که توان انجام دادنش را ندارید. اگر پیش از این هرگز بیشتر از سه ساعت در روز نخوانده اید، حتی در صورت تلنبار شدن درس‌های نخوانده روی هم نباید برای شش ساعت درس خواندن در روز برنامه ریزی کنید؛ چون بعید است که از عهده انجام دادن چنین برنامه‌ای بربیایید.
بهترین راه این است که با توجه به سابقه قبلی تان برنامه ریزی کنید و هر روز تنها یک ربع به ساعات مطالعه تان اضافه کنید. گذشته از این، اگر خودتان می‌دانید اهل صبح زود بلندشدن نیستید و شب‌ها یادگیری بهتری دارید، از روش همکلاسی هایتان برای درس خواندن استفاده نکنید. شما نباید درست در روز‌های قبل از امتحان ها، سنگی را بردارید که می‌دانید توانایی پرتاب کردنش را ندارید.
برنامه را دور نزن
وفاداربودن به برنامه ریزی، یکی از اصول مهمی است که باید آن را رعایت کنید. اگر با خودتان قرار گذاشته اید که در ساعت معینی درسی را بخوانید، به هیچ عنوان آن زمان را به درس دیگری اختصاص ندهید. حتی اگر از برنامه قبلی که برای درس‌های دیگر ریخته بودید جا ماندید هم نباید چنین اشتباهی را انجام دهید.
حتی با یک بار اختصاص دادن وقت مطالعه یک درس به درسی دیگر، ممکن است برنامه ریزی تان را به طور کامل نابود کنید. تا زمانی که خودتان نمی‌توانید به برنامه‌ای که ریخته اید، پایبند بمانید، نباید انتظار داشته باشید که برنامه ریزی در چنین روزهایی، نتیجه بهتری را برایتان به ارمغان بیاورد، پس به جای اینکه دنبال بهترین برنامه برای پیروی کردن باشید و مدام با نگاه کردن به شیوه درس خواندن دیگران، از این شاخه به آن شاخه بپرید، همان برنامه‌ای را که تنظیم کرده اید، با دقت عملی کنید.
کم کاری را جبران کن
حتما با خواندن نکته قبلی، این سوال برایتان پیش آمده که اگر به هر دلیل از برنامه تان جا مانده اید، چطور باید عقب ماندتان را جبران کنید. به اشتباه تصور نکنید که منظور ما از وفادار ماندن به برنامه، نادیده گرفتن درس‌هایی است که وقت نکرده اید، تمامشان کنید.
در برنامه‌ای که تنظیم می‌کنید، ساعتی را به عنوان ساعت جبران عقب افتادگی‌ها منظور کنید. اگر در طول روز از برنامه تان جا ماندید و درسی را تمام نکردید، در این زمان تعیین شده می‌توانید سراغش بروید یا اینکه اگر احساس کردید مبحثی را خوب یاد نگرفته اید، در این فرصت آن را دوباره مرور کنید. این کار به شما کمک می‌کند که برنامه مطالعه هر روز را در پایان آن روز ببندید. برای موفق شدن در امتحان ها، نباید مثل دونده‌ای باشید که مدام به عقب نگاه می‌کند. نگاه شما تنها به جلو و خط پایان باشد و ساعت جبران عقب ماندگی‌ها می‌تواند شما را به چنین هدفی برساند.
به عقب نگاه نکن
نگذارید استرس نمره‌های پایین ترم گذشته یا موفق نشدن در یکی از امتحانات این ترم، به نمره‌ای که در بقیه آزمون‌ها می‌گیرید، لطمه بزند. شما باید از اشتباهات گذشته تان درس بگیرید و به جبران آن‌ها در آینده امیدوار باشید. اگر پیش از این در درسی نمره خوبی نیاورده اید، نباید در تمام امتحان‌ها با چنین نگرانی‌ای سر جلسه بروید. قضاوتی که شما در مورد خودتان می‌کنید می‌تواند روی نتیجه‌ای که می‌گیرید تاثیر بگذارد، پس به خاطر یکی، دو شکست، قضاوت بی رحمانه‌ای در مورد توانایی هایتان نداشته باشید.
کمک بگیر
استفاده از فکر جمعی می‌تواند مسیر شما را برای موفق شدن در امتحان‌ها هموارتر کند. اگر یکی از دوستانتان به ریاضی مسلط‌تر است و شما فیزیک را بهتر بلدید، در یاد گرفتن این دروس به هم کمک کنید. گذشته از این، می‌توانید با خلاصه بندی کتاب‌ها به یکدیگر کمک کنید و جزوه خلاصه هایتان را با هم مبادله کنید. فرض کنید باید یک کتاب 90 صفحه‌ای را بخوانید. اگر شما و دو نفر از دوستانتان هرکدام 30 صفحه از این کتاب را خلاصه کنید و پرسش‌ها را از دل مباحث دربیاورید، با سرعت و دقت بیشتری می‌توانید نکات مهم را بخوانید و یاد بگیرید. در چنین شرایطی انگار زحمت شما برای خواندن آن کتاب، یک سوم شده است.
هیچ درسی را خط نزن
هر درسی برای خودش اهمیت ویژه‌ای دارد؛ پس نگویید که از این درس یا این مبحث در کنکور سوال نمی‌آید و نباید آن را بخوانم. برای مثال، از کتاب تاریخ معاصر سال سوم در کنکور سوال نمی‌آید و به همین دلیل بسیاری از دانش آموزان، نمره خوبی در این درس نمی‌گیرند. همین اشتباه به معدل کل آن‌ها ضربه می‌زند و در نتیجه به رتبه‌ای که در امتحان کنکور می‌آورند هم آسیب می‌زند، پس تنها با چنین توجیهی، گزینشی درس نخوانید و برای همه درس‌ها ارزش یکسانی قائل شوید؛ چه در کنکور ضریب بالایی داشته باشند و چه نه.
کنکوری فکر نکن
درس‌ها مثل زنجیر به هم وصل اند و به همین دلیل اگر از یک بخش کتاب سوال نمی‌آید، نباید خیال نخواندنش را به سرتان راه دهید. شما باید همه بخش‌های یک کتاب را به ترتیب مطالعه کنید تا رشته این زنجیر در ذهنتان پاره نشود و بتوانید بخش‌های مهمی را که ممکن است بعد از بخش‌های کم اهمیت‌تر بیایند، بهتر یاد بگیرید. برای مثال، اگر بگویید از سه درس اول کتاب زبان در این ترم سوال نمی‌آید و آن‌ها را نخوانده رد کنید، نمی‌توانید درس چهارم را هم به خوبی یاد بگیرید، چرا که لغات درس‌های اول در درس‌های بعدی تکرار می‌شوند و اگر آن‌ها را نخوانده باشید، نمی‌توانید مباحث بعدی را به خوبی یاد بگیرید.
افراط نکن
در مطالعه کردن دروس توازن را حفظ کنید. عجیب نیست که شما به خاطر علاقه زیادی که به یک درس دارید، بیشتر از هر کتابی آن را مطالعه کنید؛ این اشتباهی است که بسیاری از دانش آموزان آن را انجام می‌دهند و با افراط در مطالعه درس و کم کاری در خواندن درس دیگر، به نتیجه نهایی که برایش زحمت می‌کشند، لطمه می‌زنند.
برای مثال، دانش آموزان رشته تجربی، معمولا در خواندن درس زیست شناسی که علاقه بیشتری به آن دارند، افراط می‌کنند و عربی را نادیده می‌گیرند و بچه‌های علوم انسانی بیشتر از هر درسی ادبیات را می‌خوانند و ریاضی را کمتر از هر درسی مطالعه می‌کنند. برای گرفتن نتیجه بهتر، از چنین اشتباهی بپرهیزید و فقط روی یک درس تمرکز نکنید.
