برآورد خطا در فروش کالاها

با این شرایط می‌توان گفت خطا در اندازه‌گیری محصولات پیش بسته‌بندی شده و بسته‌بندی نشده که در بازار عرضه می‌شوند موجب شده تا شاهد نوعی کم فروشی به‌صورت کلان در بخش‌های مختلف باشیم؛ کم فروشی که می‌توان آن را به خرید کالایی که وجود خارجی ندارد تعبیه کرد. براساس گزارش‌های منتشر شده از سوی سازمان ملی استاندارد این موضوع در کنار اقلام خوراکی شامل نازل‌های سوخت مایع نیز می‌شود که با این شرایط می‌توان گفت اظهارات مطرح شده مبنی بر اینکه برخی از جایگاه‌های سوخت، همراه سوخت هوا وارد خودرو می‌کنند صحت دارد. این مساله را می‌توان به کنتورهای آب و برق نیز نسبت داد و این به معنی آن است که به دلیل فرسوده بودن کنتورها در بسیاری از موارد مردم هزینه آب و برق مصرف نشده را پرداخت می‌کنند. در میان این اقلام شاید بتوان گفت حجم اینترنت مصرفی بیش از همه برای مصرف‌کنندگان قابل لمس باشد؛ ‌به‌طوری که وزیر ارتباطات نیز بارها بر این نکته تاکید کرده و از برخورد با عرضه‌کنندگان متخلف خبر داده است. اما مشکل کجاست و چرا با وجود مستند بودن چنین تخلفی هنوز متولیان امر برای رفع این چالش به میدان نیامده اند؟ سوالی که پاسخ آن به هزینه بالای راه‌اندازی مراکز اندازه سنجی باز می‌گردد. به‌طوری که به گفته رئیس مرکز اندازه شناسی، اوزان و مقیاس‌های سازمان استاندارد در حال حاضر یک میلیون و 600 هزار کنتور آب در کشور وجود دارد که برای ارزیابی این کنتورها به دنبال ایجاد آزمایشگاه مرجع با کمک مراکز دانشگاهی هستیم تا بتوانیم این کنتور‌ها را مورد آزمون قرار دهیم که به دلیل هزینه بالایی که دارد تاکنون این اقدام صورت نگرفته است.  چالش‌های به وجود آمده در اندازه شناسی در کشور موجب شد تا سازمان ملی استاندارد برای سال جاری عملیات کنترل اوزن محصولات پیش بسته‌بندی شده در کشور را به‌صورت پایلوت در سه استان اصفهان، خراسان شمالی و قزوین در دستور کار قرار دهد و با این شرایط گام اول را برای رسیدن به بسته‌بندی استاندارد بردارد.

خریدهای تو خالی

با توجه به داده‌های اعلام شده از سوی سازمان ملی استاندارد ایران، سرانه مصرف شیر در کشور 90کیلوگرم است و با توجه به آنکه میزان خطای مجاز در بسته‌بندی برای این محصول 3 دهم درصد در نظر گرفته شده و مصرف کل این محصول در سال بیش از 7 میلیارد کیلوگرم ثبت شده است می‌توان گفت میزان کل خطای محاسباتی برای این محصول به 216 میلیون کیلوگرم در سال می‌رسد و با توجه به آنکه قیمت هر واحد شیر 4 هزار تومان در بازار است، خطای دریافتی این محصول در کل سال به رقم 864 میلیارد تومان می‌رسد. اما این خطا برای شکر یکی دیگر از محصولاتی که مصرف بالایی در کشور دارد، در کل سال 288 میلیارد تومان ارزیابی شده است. سرانه مصرف شکر در کشور 30 کیلوگرم است که در طول سال به بیش از 2 میلیارد کیلوگرم می‌رسد، برای این محصول نیز 3 دهم درصد خطای محاسبه در نظر گرفته شده و با این شرایط میزان خطای وزنی این محصول به 72 میلیون کیلو می‌رسد.  اما خطای ارزشی نوشابه به‌عنوان یکی دیگر از محصولات پرطرفدار در بازار نیز در طول سال بیش از 302 میلیارد تومان است. براساس آمار اعلام شده سرانه مصرف نوشابه 42 لیتر است که مقدار کل آن در سال به بیش از 3 میلیارد لیتر می‌رسد؛ برای این محصول نیز خطای محاسبه 3 دهم درصدی در نظر گرفته شده است که حجم خطای محاسبه در این محصول به بیش از 100 میلیون لیتر می‌رسد. اما درخصوص نمک سرانه مصرف این محصول 6 کیلوگرم در سال ثبت شده است که مقدار کل مصرف این کالا در سال به 480 میلیون کیلو می‌رسد؛ با توجه به خطای محاسبه 3 دهم درصدی برای این محصول می‌توان گفت خطای کل محاسبه نمک بیش از 14 میلیون کیلوگرم است و با توجه به نرخ 2 هزار تومان که برای این محصول در نظر گرفته شده است، خطای ارزشی نمک به 28 میلیارد و 800 میلیون تومان می‌رسد.

وضعیت روغن یکی دیگر از محصولاتی که در این گزارش مورد ارزیابی قرار گرفته است نیز نشان دهنده آن است که سرانه مصرف این محصول در کشور برابر با 17 کیلوگرم است که مقدار کل مصرف این محصول را در سال به بیش از یک میلیارد کیلوگرم می‌رساند؛ با توجه به اینکه برای این محصول نیز میزان خطای 3 دهم درصدی در نظر گرفته شده است، می‌توان گفت مقدار خطای وزنی این محصول 40 میلیون و 800 هزار کیلو درسال است که با توجه به قیمت 5 هزار تومان برای هر واحد از این محصول خطای ارزشی آن به 204 میلیارد تومان می‌رسد. این آمار درخصوص برنج نیز از خطای ارزشی 576 میلیارد تومانی حکایت دارد. براساس آمار اعلام شده سرانه مصرف برنج در سال 40 کیلو گرم است که مقدار کل مصرف این محصول را در سال به 3 میلیارد و 200 میلیون کیلو می‌رساند؛ برای این محصول ضریب خطای بیش از یک دهم درصد پیش‌بینی شده است که خطای مقدار کل این محصول را به 48 میلیون کیلو می‌رساند، اما با توجه به آنکه میانگین قیمت این محصول 12 هزار تومان پیش بینی شده است می‌توان گفت خطای کل مبلغ این محصول در سال به 576 میلیارد تومان می‌رسد.  بر اساس گزارش منتشر شده از سوی سازمان ملی استاندارد در حال حاضر 40 هزار نازل سوخت مایع در کشور وجود دارد که حد مجاز خطا برای آنها 200 سی سی تعیین شده است که خطای سوخت‌گیری این نازل‌ها در یک روز به 800 هزار لیتر می‌رسد و با یک حساب سرانگشتی می‌توان گفت خطای محاسبه نازل‌ها در سال به 292 میلیون لیتر می‌رسد و خطای مالی این حجم از خطای سوخت‌گیری با توجه به آنکه قیمت هر لیتر بنزین هزار تومان است، در کل سال به رقم بزرگ 292 میلیارد تومان می‌رسد.

طرح پایلوت برای پیش‌بسته‌بندی‌ها

در این خصوص خسرو معدنی‌پور رئیس مرکز اندازه‌شناسی سازمان استاندارد در نشست خبری با اشاره به اینکه عملیات کنترل اوزان محصولات پیش بسته‌بندی شده در کشور امسال به‌صورت پایلوت در چند استان آغاز می‌شود، عنوان کرد: این طرح در مرحله اولیه در سه استان اصفهان، خراسان شمالی و قزوین در دستور کار قرار خواهد گرفت. به گفته معدنی‌پور، تاکنون 39 قابلیت در کشور احصا شده که به دنبال آن هستیم طی 2 سال آینده در دفتر منطقه‌ای اوزان و مقیاس آنها را ثبت کنیم. رئیس مرکز اندازه‌شناسی، اوزان و مقیاس‌های سازمان استاندارد با اشاره به کار‌های صورت گرفته در بخش آزمون و کنترل وسایل توزین و سنجش افزود: تا سال 96 سه حوزه ترازو‌های سبک، باسکول‌های جاده‌ای و نازل‌های سوخت مایع تحت پوشش قرار داشت که در بخش سی ان جی نیز وارد شدیم. وی درباره عملکرد این مرکز گفت: در سال 97 بیش از 300 هزار ترازوی سبک، بیش از 16 هزار باسکول جاده‌ای، بیش از 121 هزار نازل سوخت مایع و بیش از 3 هزار نازل سی‌ان‌جی تحت آزمون و کنترل قرار گرفتند. معدنی‌پور همچنین افزود: هدف‌گذاری مرکز برای پلمب‌گذاری وسایل توزین 500 هزار مورد است که تاکنون 200 هزار مورد از آن انجام شده و طی سه سال آینده به رقم 500 هزار مورد خواهیم رسید. رئیس مرکز اندازه‌شناسی، اوزان و مقیاس‌های سازمان استاندارد با بیان اینکه استانداردسازی نیاز به فرهنگ‌سازی دارد، تصریح کرد: مردم از فروشگاه‌هایی که ترازو‌های آنها برچسب تایید استاندارد ندارد خرید نکنند. معدنی‌پور با بیان اینکه با پیشرفت‌های صورت گرفته اکنون در فروشگاه‌ها کمتر از ترازو استفاده شده و به جای آن کالا‌های از پیش بسته‌بندی شده عرضه می‌شود، عنوان کرد: عملیات کنترل اوزان محصولات پیش‌بسته‌بندی شده در کشور امسال به‌صورت پایلوت در چند استان آغاز می‌شود. رئیس مرکز اندازه‌شناسی، اوزان و مقیاس‌های سازمان استاندارد با اشاره به وجود یک میلیون و 600 هزار کنتور آب در کشور افزود: به دنبال ایجاد آزمایشگاه مرجع با کمک مراکز دانشگاهی هستیم تا بتوانیم این کنتور‌ها را مورد آزمون قرار دهیم که به دلیل هزینه بالایی که دارد تاکنون صورت نگرفته است. وی همچنین درباره کنترل دوربین‌های جاده‌ای گفت: این موضوع نیازمند سرمایه‌گذاری 5/ 2 میلیون یورویی است که فعلا انجام نشده است.