فارغ‌‌التحصیلان بیکار، خانه‌نشین شده‌اند

به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از آرمان، تبعات این معضل علاوه بر مضرات مادی و معنوی؛ باعث پیدایش فقر، اعتیاد، بالارفتن سن ازدواج، افزایش طلاق، کاهش نشاط اجتماعی، افسردگی جوانان و... می‌شود. داشتن امنیت شغلی حقی است برای هر جوان و باید به فکر طرح‌هایی بهتر برای اشتغال‌زایی این جوانان بیکار بود. امروز شرایط جامعه به سمتی حرکت می‌کند که به جمعیت 50درصدی زنان جهت رشد نیاز است. حتی باید در برخی مشاغل مدیریتی سهمی برای زنان قائل شویم. فعلا با یک عقب‌ماندگی مزمن تاریخی در این زمینه مواجهیم. البته گام‌های آهسته‌ای برای ایجاد فرصت‌های شغلی بیشتر برای زنان برداشته شده اما هنوز راه درازی در پیش است تا زنان به‌عنوان بازوهایی قدرتمند برای اشتغال در بخش‌های مختلف و مناصب مدیریتی به ‌حساب بیایند.

قریب به 40‌درصد از فارغ‌التحصیلان جامعه از امکان اشتغال برخوردار نیستند؛ عارضه‌ای که ریشه‌یابی آن در شرایط کنونی کشور ضروری است. معضل بیکاری را می‌توان یکی از عمیق‌ترین و چالش‌برانگیزترین مشکلات اقتصادی و اجتماعی فعلی کشور نام نهاد. نکته قابل‌تامل در این پدیده، بیکاریِ افراد و گروه‌های تحصیلکرده جامعه است، به تعبیری فرصت‌های شغلی برای جامعه تحصیلکرده و به بیانی دیگر فارغ‌التحصیلان مراکز آموزش عالی به مراتب محدودتر از دیپلمه‌هاست. به‌واقع اگر دو دهه پیش، برخورداری از مدرک تحصیلی، جواز و تضمینی برای تسهیل امر اشتغال بود، در سالیان اخیر مدارک دانشگاهی نه‌تنها تسهیل‌گر و هموار‌کننده این مسیر نبوده بلکه آن را به عاملی برای دشوارترشدن اشتغال مبدل کرده است. آنچنان که آمار و ارقام منتشرشده نشان می‌دهد، مجموع جمعیت فارغ‌التحصیل و در حال تحصیل کشور حدود 12‌میلیون نفر است که از این میزان قریب به 5‌میلیون نفر فارغ‌التحصیل و مابقی در حال تحصیل هستند. در این میان، یکی از نکاتی که کمتر مورد توجه قرار می‌گیرد معطوف به این امر می‌شود که اساسا تمامی اقشار مذکور جویای کار نیستند و بعضا برخی از افراد اشاره شده با وجود برخورداری از اشتغال، به ادامه تحصیل تمایل دارند و برخی دیگر بانوانی هستند که انگیزه آنها از ادامه تحصیل، کسب شغل نیست، با این وجود، خیل عظیم جمعیت فارغ‌التحصیل دانشگاهی و مدرک به‌دست به میزانی متنوع است که برنامه‌ریزی برای اشتغال این طیف، ضرورتی اجتناب‌ناپذیر به‌نظر می‌رسد. یکی از عوامل اصلی ظهور و بروز پدیده بیکاری در قشر تحصیلکرده جامعه به رشد فزاینده مراکز دانشگاهی و عدم تعریف و طراحی آمایش لازم برای حصول برآوردی دقیق از نیاز کشور به مراکز دانشگاهی و ضریب فارغ‌التحصیلان برای به‌کارگیری در مشاغل مرتبط معطوف می‌شود. به‌واقع افزایش افسارگسیخته فارغ‌التحصیلانی که بدون نیازسنجی جذب دانشگاه‌ها شده‌اند، نتیجه ملموس و اجتناب‌ناپذیر این بی‌قاعدگی و بی‌برنامگی است. باشگاه خبرنگاران جوان نوشت؛ عبدالوحید فیاضی، در این خصوص عنوان کرد: آنچنان که بررسی‌ها نشان می‌دهد، حدود 180واحد دانشگاهیِ دانشگاه‌های آزاد اسلامی کشور زیان‌ده هستند و این امر موید عدم وجود آینده‌نگری لازم در راه‌اندازی و افزایش مراکز آموزش عالی در قالب دانشگاه آزاد است. وی نابسامانی فضای کسب‌وکار در کشور و پایین‌بودن شاخص‌های اقتصادی را دلیل دیگری بر عمیق‌ترشدن معضل بیکاریِ فارغ‌التحصیلان مراکز دانشگاهی قلمداد می‌کند.

نگاه منزلت‌گرایانه به مدرک تحصیلی

برخی دیگر از کارشناسان معتقدند که مدرک‌گرایی باعث‌شده فارغ‌التحصیلان دانشگاهی نتوانند نقش‌آفرینی مثبت و سازنده‌ای را در بازار کار کشور ایفا کنند. به‌واقع در شرایطی که بخش قابل توجهی از متقاضیان تحصیل، به مدرک به‌عنوان یک پرستیژ اجتماعی نگاه می‌کنند و از سوی دیگر براساس یک قاعده نانوشته به مدارک دانشگاهی، از منظر منزلت‌گرایانه نگریسته می‌شود، میل و رغبت عمومی جامعه به دریافت مدرک دانشگاهی سوق پیدا می‌کند. کارشناسان معتقدند که متاسفانه نیروی کار در گذشته آنچنان که باید مورد تکریم قرار نگرفته و ناخودآگاه این ذهنیت و تلقی را در اذهان و افکار عمومی ایجاد نموده که گویی برای برخورداری از تکریم، لزوما باید موفق به کسب مدرک دانشگاهی شد. کشور چین نمونه و الگویی از تکریم نیروی کار به‌شمار می‌رود، به‌واقع در کشور مذکور به ضریب بهره‌وری و کار افراد توجه می‌شود و آنچه که مهم است به خروجی و بازدهی افراد در صحنه‌های تولیدی و اقتصادی معطوف می‌شود و این الگویی است که باید با پیروی سازنده و مثبت از آن در صحنه‌های اقتصادی و اجتماعی کشور ما نیز جاری و ساری شود. به‌واقع تا زمانی که این ذهنیت در افکار عمومی بخش قابل توجهی از جوانان رسوب کرده که برای برخوردارشدن از منزلت و احترام باید لزوما موفق به کسب مدرک دانشگاهی شد، شاهد پیامدهای مخرب پدیده بیکاری یا مدرک‌گرایی خواهیم بود.

مهارت‌افزایی و مهارت‌آموزی

یکی دیگر از عوامل تاثیرگذار و نافذ در عمیق‌ترشدن بحران بیکاری به عدم کسب مهارت لازم در سیر تحصیل و اخذ مدرک دانشگاهی بازمی‌گردد. به‌واقع اکنون کم نیستند افراد و گروه‌هایی که از آنها تحت‌عنوان کارشناس یا کارشناس ارشد یاد می‌شود اما در واقع امر، داشته‌های علمی و نظری آنها صرفا به مجموعه‌ای از اطلاعات و داده‌ها گره‌خورده که در بُعد عملیاتی و مهارتی کاربرد چندانی ندارد. به‌واقع یکی از دلایل اصلی تاکید مراکزی که درصدد جذب نیروی کار تحصیلکرده هستند به سابقه کار، ناشی از همین فقدان تجربه و تخصص کاربردی و کارآمد است؛ پدیده‌ای که قطعا کیفیت تحصیلی و آموزشی مراکز علمی نقش بسزایی در آن ایفا می‌کند. البته در سالیان اخیر تاکید بسیاری بر لزوم حرکت در مسیر مهارت‌آموزی و مهارت‌افزایی در مراکز علمی و دانشگاهی کشور شده که البته ضریب ایجاد تحول و حصول نتیجه در این رویکرد مستلزم گذر زمان بیشتری است و در آینده مشخص خواهد شد که این تاکیدات تا چه میزانی منتج به خروجی صحیح، سازنده و کارآمد شده است.

تاملی بر وضعیت رشته‌های دانشگاهی

آنچنان که آمار و گزارش‌های منعکس‌شده رسانه‌ها نشان می‌دهد، در حال حاضر رشته‌های ذیل با بیشترین میزان بیکاری دست‌وپنجه نرم می‌کنند. رشته محیط زیست 49درصد، رایانه قریب به 40درصد، صنعت و فرآوری 32درصد، معماری و ساختمان حدود 26درصد، علوم طبیعی، علوم زیستی، حقوق، کشاورزی و جنگلداری 22درصد، بازرگانی، علوم اداری و علوم رفتاری و اجتماعی با قریب به 20‌درصد بیکاری با بیشترین ضریب بیکاری مواجه هستند. در نقطه مقابل رشته بهداشت و تربیت معلم با حدود 8‌درصد بیکاری، خدمات امنیتی 5/8درصد، روزنامه‌نگاری با قریب به 9‌درصد و خدمات حمل‌و‌نقل با نزدیک به 11‌درصد در زمره رشته‌هایی محسوب می‌شوند که با کمترین میزان بیکاری مواجه هستند. آمار و ارقامی که یقینا مستلزم اعمال تدابیر و تمهیدات لازم برای بازبینی در میزان جذب دانشجو به فراخور نیاز و شرایط بازار کار کشور خواهد بود و قطعا با حصول این امر، مدیریت شایسته‌تری در مهار و کنترل عارضه بیکاری و دستیابی به توفیقات اقتصادی هرچه بیشتر حاصل خواهد شد.

نرخ بیکاری جوانان به 27‌درصد رسید

بررسی گزارش مرکز آمار نشان می‌دهد، در پاییز سال 97 نرخ بیکاری جوانان (15تا24 سال) حدود 27‌درصد بوده و سهم بیکاران فارغ‌التحصیل دانشگاه از کل بیکاران حدود 3‌درصد افزایش یافته است. براساس جزئیات گزارش طرح آمارگیری نیروی کار در پاییز 97، نرخ مشارکت اقتصادی جمعیت 10‌ساله و بیشتر حدود 40‌درصد می‌باشد که نسبت به مدت مشابه سال قبل 680‌هزار نفر افزایش داشته است. همچنین اشتغال جمعیت 10‌ساله و بیشتر حدود 35.7‌درصد است که نسبت به پاییز 96 رشد 608‌هزار نفر رشد داشته است. از طرفی بیکاری این جمعیت 11.7‌درصد بوده که نسبت به پاییز 96 حدود 71‌هزار نفر به تعداد بیکاران افزوده شده است. این گزارش نشان می‌دهد در این مدت نرخ بیکاری جوانان (15تا24 سال) حدود 27‌درصد بوده است. در این ردیف میزان بیکاران حدود 55‌هزار نفر کاهش داشته است. از سوی دیگر میزان بیکاری در جوانان 15 تا 29سال حدود 24‌درصد بوده که 18‌هزار نفر کاهش داشته است. گفتنی است، طی این مدت جمعیت بیکار بالای 10سال و فارغ‌التحصیل آموزش عالی از کل بیکاران حدود 3.4‌درصد افزایش یافته است. بررسی سهم اشتغال ناقص نشان می‌دهد که در پاییز ١٣٩٧، ١١,٧‌درصد جمعیت شاغل،‌ به دلایل اقتصادی (فصل غیرکاری، رکود کاری، پیدانکردن کار با ساعت بیشتر و...) کمتر از 44ساعت در هفته کار کرده و آماده برای انجام کار اضافی بوده‌اند. این در حالی است که 36.5‌درصد از شاغلین 10‌ساله و بیشتر، 49ساعت و بیشتر در هفته کار کرده‌اند.