اوپک چه برگی را رو می‌کند؟

به‌گزارش ایسنا، گروه اوپک محدودیت عرضه خود را در ژانویه سال 2017 به منظور پایان دادن به اشباع عرضه جهانی نفت و تقویت قیمت‌ها آغاز کرد؛ این سیاست موفق شد سطح ذخایر را کاهش داده و قیمت‌ها را بالا ببرد. با این حال این گروه در ماه ژوئن تحت فشار ترامپ در آستانه بازگشت تحریم‌های واشنگتن علیه ایران موافقت کرد میزان تولید خود را مجموعاً یک میلیون بشکه در روز افزایش دهد.

اوپک و متحدانش که اوایل پاییز برای جبران تأثیر تحریم‌های آمریکا علیه ایران بر بازار، از تسهیل محدودیت تولید صحبت می‌کردند، اواخر فصل از ضرورت کاهش تولید برای جلوگیری از بالا رفتن سطح ذخایر جهانی نفت حرف زدند و تحت تأثیر نگرانی‌ها نسبت به نزول قیمت نفت و عرضه فزاینده، موافقت کردند تولیدشان را محدود کنند.

تحت این پیمان، مقرر شد تولید آن‌ها از اول ژانویه برابر با 11 دی سال 1397، به مدت شش ماه 1.2 میلیون بشکه در روز محدود شود که سهم اوپک از این کاهش تولید، 800 هزار بشکه در روز است.

کاهش تولید، یک چرخش 180 درجه‌ای در سیاست تولید اوپک پلاس بود که اوایل تابستان سال گذشته (ژوئن 2018) تحت فشار دونالد ترامپ، رئیس جمهور آمریکا، موافقت کرد تولیدش را افزایش دهد و کمبود احتمالی عرضه ناشی از بازگشت تحریم‌ها علیه صادرات نفت ایران را جبران کند اما صدور معافیت از تحریم‌های آمریکا به شماری از مشتریان نفتی ایران، این گروه را غافلگیر کرد و اعضای بزرگش شامل عربستان سعودی که احساس می‌کردند فریب آمریکایی‌ها را خورده‌اند، برای اجتناب از تکرار بحران نفتی سال 2014، در سیاست تولید خود تجدیدنظر کرده و مجدداً به محدودیت عرضه روی آوردند.

با این حال تولیدکنندگان اوپک در آخرین روزهای سال 1397 نشست آوریل را لغو کردند و بر ادامه کاهش تولید تا ژوئن تاکید کردند. حتی عربستان سعودی به احتمال ادامه کاهش تولید تا پایان سال 2019 اشاره کرده است.

اماراتی‌ها و سعودی‌ها موافق کاهش تولید اوپک پلاس

اخیراً نیز وزیران کلیدی اوپک، اماراتی‌ها و سعودی‌ها با اشاره به رشد سطح ذخایر جهانی نفت و با وجود تشدید تحریم‌های آمریکا علیه ایران، خواستار تمدید کاهش تولید نفت در ژوئن هستند. سهیل المزروعی - وزیر انرژی امارات متحده عربی - اظهار کرده که اوپک و 10 تولیدکننده غیراوپک متحد این گروه که در دسامبر موافقت کردند تولیدشان را جمعاً 1.2 میلیون بشکه در روز در نیمه اول سال 2019 محدود کنند، همچنان باید به مقابله با مازاد ذخایر نفت بپردازند.

وی با بیان این‌که کار ما هنوز تکمیل نشده است و ما همچنان شاهد رشد سطح ذخایر نفت هستیم، در برابر این پرسش که آیا اوپک تولید خود را برای جبران افت تولید ایران به دلیل تشدید تحریم‌های آمریکا افزایش خواهد داد، گفت: اوپک و شرکایش در صورتی که عوامل بنیادین بازار چنین اقدامی را توجیه کنند، به طور گروهی عمل خواهند کرد. اما هر گونه تصمیم برای تغییر سیاست در نشست رسمی ماه آینده اوپک و متحدانش در روزهای 25 و 26 ژوئن در وین گرفته خواهد شد.

خالد الفالح - وزیر انرژی عربستان سعودی - نیز در مصاحبه با رویترز اظهارنظر مشابهی داشت و گفته بود: اوپک به نیازهای بازار نفت پاسخگو خواهد بود اما وی با توجه به آمار به خصوص آمار آمریکا که همچنان رشد ذخایر این کشور را نشان می‌دهد مطمئن نیست که کمبود عرضه‌ای وجود دارد.

بخش تحلیلی اوپک نیز گزارش کرده بود که سطح ذخایر سازمان توسعه و همکاری اقتصادی در مارس 22.8 میلیون بشکه بالای میانگین پنج ساله بود که سطح هدف‌گیری شده توسط اوپک از طریق اجرای توافق کاهش تولید است.

نمایندگان اوپک به پلاتس گفته‌اند کمیته فنی اوپک و غیراوپک اعلام کرد که نرخ پایبندی گروه اوپک پلاس به توافق کاهش تولید در آوریل به 168 درصد رسیده است که به این گروه اجازه می‌دهد بدون تسهیل توافق کاهش تولید، به کمبودهای عرضه پاسخ دهد.

هنوز معلوم نیست نرخ پایبندی 168 درصدی چگونه محاسبه شده است، زیرا ایران و ونزوئلا و لیبی از مشارکت در توافق کاهش تولید معاف شده بودند. اما طبق محاسبات پلاتس، در میان 11 عضو اوپک که در توافق کاهش تولید مشارکت کرده‌اند، نرخ پایبندی در آوریل 116 درصد بود و این کشورها که متعهد شده بودند تولیدشان را 812 هزار بشکه در روز کاهش دهند، تولیدشان را 940 هزار بشکه در روز محدود کردند.

موضع عراق و کویت درباره تمدید کاهش تولید اوپک پلاس

عراق از تمدید توافق کاهش تولید اوپک و غیراوپک حمایت می‌کند و کویت نیز اعلام کرد که قیمت‌های فعلی نشان می‌دهند بازار با وجود تشدید اقدامات خصمانه آمریکا علیه ایران، به خوبی تأمین است. اما به‌تازگی فاضل - وزیر نفت کویت - با بیان این‌که این کشور در حال حاضر حدود 2.7 میلیون بشکه در روز نفت تولید می‌کند، گفته که قیمت‌های فعلی نفت همچنان نوسان دارد اما مصرف کنندگان و تولیدکنندگان می‌توانند آن را مدیریت کنند و اگر اوپک تصمیم بگیرد سطح تولید افزایش پیدا کند تا نیاز بازار تأمین شود ما می‌توانیم تولیدمان را افزایش دهیم.

عراق که دومین تولیدکننده بزرگ اوپک است، تحت سهمیه فعلی 4.41 میلیون بشکه در روز خود، 4.5 میلیون بشکه در روز نفت تولید می‌کند.اما بسیاری از ارزیابی‌های مستقل از جمله نظرسنجی پلاتس نشان می‌دهد که تولید عراق بسیار بالاتر بوده است. پلاتس برآورد کرده که عراق در آوریل 4.67 میلیون بشکه در روز نفت تولید کرده است. از سوی دیگر ثامر الغضبان - وزیر نفت عراق - گفت: عراق به سهمیه تولید خود کاملاً متعهد است و از ادامه کاهش تولید پس از پایان مدت آن در ژوئن حمایت می‌کند.

بازی تکراری روسیه در بازار نفت

در این میان روسیه که از ژانویه سال 2017 با اوپک برای مدیریت عرضه جهانی نفت و تقویت قیمت‌ها هم پیمان شد سیگنال‌های مختلفی درباره تمایلش برای ادامه شرکت در توافق کاهش تولید نشان می‌دهد. پس از سال 2017 در آستانه هر نشستی اظهارات و اشارات مقامات ارشد روسیه از جمله ولادیمیر پوتین، رئیس جمهور این کشور بازارهای نفت و تحلیلگران را درباره بازی که روسیه به راه خواهد انداخت، در حدس و گمان نگه داشت و روسیه هر بار این رفتار را تکرار کرد.

در نشست دسامبر سال 2018 که توافق فعلی کاهش تولید نفت منعقد شد، پوتین از طریق الکساندر نواک - وزیر انرژی - خود که دیدارهای جداگانه‌ای با وزیران نفت عربستان سعودی و ایران داشت، آن‌ها را متقاعد کرد توافق کاهش تولید را به شکلی تدوین کند که ایران به آن رأی دهد زیرا رأی موافق همه اعضای اوپک برای تصمیمات لازم است. اکنون که به زمان نشست 25 و 26 ژوئن نزدیک می‌شویم، روسیه دوباره سیگنال‌های مختلفی را درباره پایبندی خود به توافق ارسال می‌کند.

با این همه وظیفه اوپک برای ارزیابی میزان عرضه جهانی با ابهامات فزاینده پیرامون صادرات نفت روسیه به اروپا از طریق خط لوله دروژبا و انتظارات برای کاهش بیشتر تولید در ونزوئلا و احتمالاً اختلال در روند عرضه لیبی به دلیل جنگ داخلی در این کشور، بسیار دشوارتر شده است.

اواخر ماه بهمن ماه گذشته پوتین گفت امیدوار است که سعودی‌ها تعهداتی که تحت توافق اوپک پلاس داشته‌اند را زیر پا نگذارند و وی درباره اینکه کشوری تمایل داشته باشد از این توافق خارج شود چیزی نشنیده است.

خود روسیه به سختی تلاش کرده است تولید نفت خود را به سطح توافق شده با اوپک برساند اما شرکت‌های نفتی روسیه به کاهش تولید بی اعتنایی می‌کنند زیرا توافق اوپک پلاس در برنامه‌های رشد تولید آن‌ها اختلال ایجاد کرده است. شرکت‌های روسی از تولید بالاتر نفت سود می‌برند و برای متعادل کردن بودجه خود به اندازه عربستان سعودی به قیمت بالای نفت نیازی ندارند.

موضع روسیه در مورد توافق اوپک پلاس احتمالاً تا روز دیدار با اوپک در اواخر ژوئن مشخص نمی‌شود، بنابراین بازار و تحلیلگران به گمانه‌زنی درباره سرنوشت این پیمان برای یک ماه و نیم دیگر ادامه می‌دهند. این بار روسیه ممکن است تصمیم بگیرد که دیگر زمان آغاز توسعه میادین نفتی جدید و رها کردن پیمان نفتی فرا رسیده است. با این حال پوتین ممکن است به این نتیجه برسد که همراهی با اوپک و عربستان سعودی به این کشور قدرت بیشتری در مدیریت عرضه نفت می‌دهد. سعودی‌ها کسانی هستند که به قیمت‌های بالاتر نیاز دارند و روسیه می‌تواند از این موضوع برای داشتن نفوذ ژئوپلیتیکی بیشتر بهره برداری کند.

تصمیم نهایی اوپک چه می‌شود؟

نرسی قربان - کارشناس ارشد حوزه انرژی – درباره پیش‌بینی تصمیمات نشست آتی اوپک در خصوص تعهد کاهش تولید و تمدید این مساله به ایسنا گفت: به اعتقاد من اخذ این تصمیم ارتباط زیادی به اتفاقاتی که در طول یک ماه آینده می‌افتد، دارد اما پیش‌بینی می‌کنم که عربستان احتمالاً ممکن است که از اوپک بخواهد تعهد کاهش تولید را لغو کند.

وی با بیان این‌که در حال حاضر نیز در عمل عربستان این تعهد را زیر پا گذاشته است، اظهار کرد: ممکن است اجماع تصمیم اعضا اوپک لغو این تعهد نباشد که در این صورت ممکن است عربستان تولید فعلی خود را حفظ کند و در عمل کاری را که خودش می‌خواهد انجام دهد.

او درباره تصمیم اوپک گفت: تصمیم نهایی اوپک به عوامل مختلفی بستگی دارد و من گمان می‌کنم که برای حفظ یکپارچگی اوپک این تعهد باقی بماند اما در عمل شرایط متفاوتی را شاهد باشیم.

وی با اشاره به عملکرد روسیه در این بین، ابراز کرد: گمانه‌زنی من این است که روسیه نسبت به ادامه همکاری با اوپک علاقه نشان می‌دهد و در شرایطی که بتواند اهداف خود را عملی کند به همکاری با اوپک ادامه دهد.