قبل از هر چیز بهتر است بدانیم مدیکال توریسم یا گردشگری پزشکی چیست.
گردشگری پزشکی نوعی از گردشگری سلامت است که فرد بیمار برای درمان به دیگر نقاط دنیا مراجعه می‌کند. مهم‌ترین دلیل این سفر، بهره مندی از هزینه‌های کمتر و یا دریافت سریع‌تر درمان است.
توریسم درمانی یکی از بخش‌های رو به رشد صنعت گردشگری در جهان است. از توریسم درمانی به عنوان صنعت سوم جهان نام برده می‌شود.
- پیشینه
تاریخچه مدیکال توریسم به 4000 هزار سال قبل از میلاد مسیح بر‌می‌گردد. در سومر از چشمه‌های آب طبیعی و آب‌معدنی، استخر‌های آب غنی از مواد معدنی و همچنین معابد در ارتفاعات، به منظور بازیابی سلامت بهره می‌بردند. تمدن‌های بعد، از این سیستم‌ها تا سال‌ها بدون تغییر قابل توجهی استفاده می‌کردند (توضیحات بیشتر در رابطه با تاریخچه مدیکال توریسم و گردشگری سلامت).
- اولین سیستم گردشگری بهداشتی
اولین سیستم گردشگری بهداشتی جامع را یونانی‌ها پدید آوردند. مردم از نقاط گوناگون با گذر از دریای مدیترانه به زیارت خدای پزشکی یونان می‌رفتند. این منطقه جایی به نام اپیدوریا در خلیج سارونیک بود. بیماران با روزه‌داری و نیایش به دنبال رهایی از بیماری بودند. این مکان به تدریج محل مناسبی برای سلامت و مدیکال توریسم شد.
به جز اپیدوریا سفر به جزیره کوس نیز برای گردشگری پزشکی رواج داشته است. این جزیره محل زندگی بقراط، پدر علم پزشکی بود.
- تحول گردشگری پزشکی
مفهوم گردشگری پزشکی از گذشته تا بحال بسیار پیشرفته‌تر شده است. پایه این سیستم درمانی بر استفاده از آب‌های غنی از مواد طبیعی بوده که در نهایت به «اسپا» معروف شد. اسپا به یونانی، مختصر شده عبارت «سلامتی توسط آب» است. از قرن هجدهم در انگلستان شهرهای آبگرم و بهداشتی برای درمان بسیاری از بیماری‌ها محبوب شدند. مناطق دیگری از جهان که گردشگری پزشکی در آن رونق یافت شامل آلمان، بلژیک، سوئیس، ژاپن و هندوستان بود.
گرچه در گذشته هزینه‌های سفر درمانی بسیار بالا بود؛ اما این وضعیت امروزه به دلیل جهانی شدن اقتصاد در حال تغییر است.
ظرفیت‌های گردشگری سلامت در ایران
- توانمندی پزشکی
از لحاظ سطح توانمندی، پزشکان ایرانی در سطح استاندارد جهانی فعالیت می‌کنند. یکی از دلایل این توانمندی، نحوه آموزش رشته پزشکی در ایران است. آموزش پزشکی یکی از مشکل‌ترین مراحل تحصیلی را دارد. دلیل دیگر ارتباط و تعامل بین‌المللی پزشکان ایرانی با جامعه بین‌المللی است. در ایران اکثر تخصص‌های پزشکی جهانی وجود دارد و تدریس می‌شود. مدارک تمامی دانشگاه‌های پزشکی ایران مورد تایید دانشگاه‌های بین‌المللی است و دانشجویان ایرانی اگر قصد تحصیل در خارج از کشور را داشته باشند به راحتی می‌توانند مدرک معادل بگیرند.
پایگاه رتبه بندی تایمز، یکی از معتبرترین نظام‌های رتبه‌بندی بین‌المللی است که دانشگاه‌های جهان را رتبه‌بندی می‌کند. در رتبه بندی اخیر در سال 2019 بیست و نه دانشگاه از جمهوری اسلامی ایران در جمع 1258 دانشگاه برتر جهان از 86 کشور حضور داشته‌اند. دانشگاه‌های علوم پزشکی بسیاری در بین رتبه‌های برتر به چشم می‌خورد. همچنین ایران در بین کشورهای دنیا در زمینه علوم پزشکی، رتبه 17 و در خاورمیانه و شمال آفریقا جایگاه اول را دارد. عوامل موثر در جذب توریست سلامت در این مقاله علمی شرح داده شده است.
- تکنولوژی روز و استانداردهای جهانی
پزشکی مدرن بدون تکنولوژی پزشکی ممکن نیست. تکنولوژی پزشکی روش‌های درمان را توسعه داده و خطر بیماری‌ها را کاهش می‌دهد. در واقع با ساخت دستگاه‌های پیشرفته و هوشمند در زمینه علوم پزشکی، تشخیص بیماری‌ها آسان‌تر شده و درد برخی بیماری‌ها کاهش می‌یابد. این تکنولوژی‌ها در آزمایش‌های تشخیص بیماری، روش‌های درمان دارویی و عمل‌های جراحی کاربرد دارند.
استفاده از تکنولوژی پزشکی از قرن 19 معمول شد و در نیمه دوم قرن 20 رشد خیره‌کننده‌ای داشت. ما از دستگاه فشار خون و تنفس سنج به اشعه ایکس و جراحی رباتیک رسیده‌ایم. این رشد نتیجه ترکیب علوم مهندسی و پزشکی است.
البته همین پیشرفت خود یکی از دلایل افزایش هزینه‌های درمانی است. به طوری که در حال حاضر نیمی از افزایش هزینه درمان در مراکز درمانی مربوط به تکنولوژی‌های جدید است.
در زمینه تکنولوژی پزشکی ایران در گروه کشورهای پیشرو قرار می‌گیرد.
مرکز فوق تخصصی یون درمانی: ایران در حال ساخت بیمارستان فوق مدرن و فوق تخصصی یون درمانی است. مرکز ملی یون درمانی ایران، برای درمان بیماران مبتلا به سرطان ایجاد می‌شود. این مرکز در منطقه غرب آسیا بی‌نظیر است و فقط پنج مرکز مشابه آن در جهان وجود دارد. یون درمانی مدرن‌ترین شیوه درمان سرطان در جهان است. این مرکز با همکاری وزارت بهداشت و سازمان انرژی اتمی ظرف 5 سال ساخته خواهد شد.
رادیو دارو: سازمان انرژی اتمی در حال ساخت رادیو دارو برای یک میلیون بیمار نیازمند است. گام‌هایی هم برای رساندن رادیو دارو‌ها به سطح آخرین استانداردهای بین‌المللی در حال انجام است که دستیابی به آن میزان صادرات رادیو دارو گسترش افزایش خواهد داشت.
درمان‌های ناباروری در ایران: پژوهشکده علوم تولید مثل یزد به عنوان قطب ناباروری کشور شناخته شده. این پژوهشکده در چند شاخه پژوهش، آموزش و درمان فعالیت می‌کند. در این مرکز با استفاده از تجهیزات به‌روز، اکثر روش‌های درمانی رایج در دنیا انجام می‌شود. مراجعان از سراسر ایران و کشورهای حاشیه خلیج فارس، عراق، پاکستان، کشورهای آسیای میانه و گاها بیماران مقیم آمریکا و اروپا هستند.
- هزینه‌های درمان
کم بودن هزینه درمان یکی از علل اصلی گردشگری پزشکی است. هزینه‌های درمان در ایران بسیار پایین‌تر از دیگر نقاط دنیاست. یکی از دلایل مهم کاهش هزینه‌ها نسبت برابری ارز است.
- مقررات داخلی کشور‌ها
در این زمینه ممکن است ایران در رقابت با کشورهای فعال در حوزه گردشگری سلامت در موضع پایین‌تری باشد.
- امکانات رفاهی و گردشگری
علاوه بر موارد بالا، ایران از نظر جاذبه‌های طبیعی، آب و هوا و مکان‌های دیدنی جز 10 کشور برتر جهان است. همچنین ایران در اکثر عوامل تاثیر‌گذار بر توریسم درمانی، از کشورهای همسایه امکانات بهتری دارد، همچون وجود مناطق خوش آب‌وهوا و چشمه‌های آبگرم و غنی از مواد معدنی.
نحوه دسترسی به خدمات پزشکی در ایران
در ایران از سال‌ها قبل در حوزه توریسم درمانی فعالیت های پراکنده‌ای انجام شده، و برخی پزشکان و بیمارستان‌ها فعالیت‌های محدودی در این زمینه داشته‌اند. اما امروزه که توریسم درمانی جای خود را در بین صنعت گردشگری باز کرده، بدون حضور یک مجموعه تخصصی، جذب گردشگر سلامت در این بازار ممکن نیست. رقابت در سطح بین‌المللی و پیچیدگی‌های بازاریابی، نیاز به وجود این شرکت ها در ایران را توجیه‌پذیر و لازم می‌کند. همچنین گردشگر سلامت برای انتخاب یک مکان برای درمان نیاز به یک مرجع جامع دارد.
امروزه ده‌ها شرکت توریستی درمانی در ایران فعالیت می‌کنند. بهترین روش دستیابی به امکانات درمانی ارتباط با این شرکت‌هاست. شرکت‌های توریسم سلامت، گردشگری پزشکی را آسان می‌کنند. این شرکت‌ها بسته‌های متنوع سفر و درمان را در اختیار گردشگر سلامت قرار می‌دهند. در واقع کار آنها ارائه خدمات در زمینه معرفی بیمارستان‌ها و پزشکان و آژانس‌های مسافرتی است.
