به گزارش خبرنگار گروه حقوقی و قضایی خبرگزاری میزان، کاهش جمعیت کیفری و استفاده حداقلی از مجازات حبس از جمله مطالباتی است که مقام معظم رهبری در طول سالیان اخیر همواره بر آن تأکید داشته‌اند. ایشان در تاریخ 91/4/7 در دیدار رئیس و مسئولان عالی قضایی بیان فرمودند: «.. نباید ما متوسل به زندان شویم. در مجموعه قوه قضائیه کاری کنید که مجازات زندان به حداقل برسد؛ این احتیاج دارد به تدبیر...»
قانون مجازات اسلامی مصوب 1392 نهاد‌های جدیدی به منظور کاستن از تعداد محکومان به حبس پیش‌بینی و راهبرد‌های مربوط به کاهش جمعیت کیفری در 6 نهاد پیش‌بینی شد که از جمله این نهادها «معافیت از کیفر، تعویق صدور حکم، تعلیق اجرای مجازات، نظام نیمه‌آزادی، قرار گرفتن تحت نظارت سامانه‌های الکترونیکی و آزادی مشروط است» که در خصوص هریک از این نهادها مواردی نظیر جرائم و مجازات قابل شمول نسبت به این نهادها، شرایط صدور، تکالیف پیش‌بینی شده برای مرتکب در خصوص هریک از این نهادها و ضمانت اجرای تخلف از دستور دادگاه بیان شده است.
گرچه تغییر قوانین بر اساس مقتضیات زمان می‌تواند در کاهش جرم موثر باشد، اما رهبر معظم انقلاب اسلامی بار دیگر بر این موضوع تاکید نمودند و در قانون برنامه ششم توسعه فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی و ماده 113 این قانون در زمینه پیشگیری از وقوع جرم و دعاوی و اصلاح مجرمان و کاهش جمعیت کیفری، تکالیفی را برای قوه قضاییه پیش بینی کرد.
بند 3 ماده 113 قانون برنامه ششم سازمان زندانها و اقدامات تأمینی و تربیتی کشور را مکلف ساخته است ضمن آگاهی دادن به مقامات قضائی در خصوص وضعیت آمار زندانیان و فضای آزاد زندان، ظرفیت پذیرش زندانیان را به‌صورت برخط و با رعایت جهات امنیتی در اختیار مقامات قضائی صلاحیت‌دار قرار دهد.
آیت الله رئیسی، رئیس قوه قضاییه نیز در سفر به خراسان جنوبی با اشاره به اقدامات صورت گرفته در حوزه کاهش جمعیت کیفری، خطاب به قضات دادگستری این استان گفت: نسبت به حبس دادن و زندانى کردن افراد، با همان احتیاط و حساسیت و آنچه که محدود به قانون است، اقدام کنید.
پرواضح است که بازپروری بزهکاران از اصلیترین هدف‌های عدالت کیفری در کشورمان است که با عملیاتی شدن آن حرکت در مسیر کاهش جمعیت کیفری محقق می‌شود در همین راستا سازمان زندانها با اتخاذ تدابیری در این مسیر گام نهاده است که یکی از اقدامات فرهنگی موثر برنامه‌های قرآنی است که هر ساله مورد توجه این سازمان بوده است.
آموزش‌های قرآن کریم در زندان ها، تاثیر بسزایی در اصلاح و تربیت مددجویان داشته است و هرچقدر نقش فعالیت‌های قرآنی در زندانها پررنگ‌تر شود، شاهد تاثیرات مثبت بیشتری در مجموعه خواهیم بود.
همزمان با ماه مبارک رمضان طرح "سی روز، سی برنامه قرآنی" در زندانهای سراسر کشور اجرا می‌شود. اجرای برنامه‌های فرهنگی و تربیتی با آموزه‌های قرآنی عامل ایجاد فضای معنوی در زندانها است که این برنامه‌ها با نظم بخشی در زندانها با حضور گسترده مددجویان برگزار می‌شود، طبق بررسی‌های انجام شده بازگشت مجدد آن دسته از زندانیان که بیش از یک سال با فعالیت‌های قرانی مانوس بوده اند زیر 2 درصد است.
در واقع بازپروری بزهکاران از جمله هدف‌های بنیادی عدالت کیفری است که در پرتو آن نظام شخصیت این دسته از افراد بازسازی شده و امکان دوباره هنجارمند شدن و بازگشت آنان به جامعه تقویت و در نتیجه آن کاهش جمعیت کیفری محقق می‌شود.
در محیط زندان برنامه‌های متعددی برای اصلاح و درمان بزهکاران تدوین شده که از جمله ان اجرای برنامه‌های فرهنگی و قرآنی است.
حجت الاسلام رستمی مدیرکل اداره فرهنگی و تربیتی سازمان زندانهای کشور در این زمینه گفته است: همه ساله تقویم اجرایی برنامه‌های فرهنگی زندانهای کشور را پیش از 15 اسفند ماه به زندانها ارسال کرده و مسابقات متعددی علاوه بر مسابقات هنری مانند مسابقات قرآنی برای پرسنل سربازان وظیفه و مددجویان برگزار می‌شود و در سال جاری بیش از 600 نفر به مسابقات قرآنی کشوری راه یافتند.
حجت الاسلام و المسلمین رستمی به همکاری سازمان اوقاف با سازمان زندانها اشاره کرد و گفت: سازمان اوقاف 106 نفر از مربیان خود را به صورت تمام وقت در اختیار زندانها قرار داده که نتیجه این امر ثبت نام 21 هزار نفر از مددجویان در سامانه حفظ موضوعی قرآن کریم در اوقاف است.
طبق گفته مدیرکل اداره فرهنگی و تربیتی سازمان زندانهای کشور بیش از 90 هزار نفر از زندانیان در کلاس‌های قرآنی شرکت می‌کنند و طبق بررسی‌های انجام شده بازگشت مجدد آن دسته از زندانیان که بیش از یک سال در زندان بوده و بیش از یک سال با فعالیت‌های قرانی مانوس بوده اند زیر 2 درصد است.
200 دارالقرآن در زندانها فعالیت می‌کنند و در زندانهای سراسر کشور بحث آموزش در مرحله تجوید، ترتیل، حفظ و قرِائت برگزار می‌شود. گرایش زندانیان به این امر اثر بخش، نمود مشخصی از معجزه کلام وحی در کمک به باز شناسی شخصیت انسان‌های به خطا رفته و راه کاری مهم برای کلیه اقشار جامعه انسانی به منظور بهره گیری هر چه بیشتر از آموزه‌های نورانی قرآن کریم است.
طبق گفته جهانگیر رئیس سازمان زندانها این افراد پیش از آمدن به زندان با قرآن هیچ آشنایی نداشتند که در ابتدا روخوانی قرآن را یاد گرفتند و در ادامه روانخوانی، قرائت، تجوید و حفظ قرآن را شروع کردند.
فرزادی مدیر مجتمع ندامتگاه تهران بزرگ نیز اجرای برنامه‌های قرآنی را اولویت اصلی فعالیت‌های فرهنگی و تربیتی در مجتمع عنوان کرد و با اشاره به اجرای برنامه‌های فرهنگی گفت: در ماه مبارک رمضان، ماه نزول قرآن محفل جمع خوانی روزانه یک جزء قرآن کریم در30 اندرزگاه مجتمع و با حضور روحانیون و بیش از 3000 نفراز مددجویان در حال برگزاری است.
مدیر این مجتمع ادامه داد: برنامه‌های قرآنی اولویت اصلی فعالیت‌های فرهنگی و تربیتی در زندانهای مجتمع است و عمده‌ترین فعالیت قرآنی در این حوزه شامل آموزش روخوانی، روانخوانی، حفظ سوره‌های منتخب، جمع خوانی، مجالس انس با قرآن، ختم دسته جمعی قرآن و مسابقات قرآنی می‌باشند و راه اندازی دارالقرآن در سطح زندانهای مجتمع در راستای توجه ویژه به برنامه‌های قرآنی است.
وی هدف از برگزاری کلاس‌ها را آشنایی مددجویان با مسایل دینی و تقویت روحیه اعتقادی و تحقق اصلاح رفتار دانست و تصریح کرد: سرمایه گذاری در زمینه قرآنی می‌تواند نقش بسیار مهمی در اصلاح و تربیت مددجویان داشته باشد و این مهم در اندرزگاه‌های قرآنی تحقق یافته است.
برگزاری آزمون طرح حافظان قرآن، اشاعه فرهنگ قرآنی، برگزاری مسابقات قرآنی، آزمون طرح ملی قرآن، تهیه بانک اطلاعاتی حافظان قرآن کریم و ... به صورت جدی در زندانها پیگیری می‌شود، همچنین اجرای طرح «شفا» در زندانها با هدف حفظ آیات و یادگیری مفاهیم قرآن کریم و حفظ نهج البلاغه برای زندانیان از دیگر برنامه‌های مورد اشاره است.
