استعمال قلیان در سال‌های اخیر روند روبه رشدی داشته و این روند در مقایسه با سیگار بویژه در نسل جوان و زنان شدت بیشتری گرفته است. طبق مطالعات صورت گرفته بیش از 7000 ماده شیمیایی در دود سیگار و قلیان شناسایی شده که از آن میان بیماری‌زایی بیش از 400 ماده و سرطان‌زایی 70 ماده تایید شده است.
به گزارش ایسنا از نظر تاریخی تا اواخر قرن نوزدهم میلادی و اوایل قرن بیستم مصرف قلیان با توتون بسیار تند و طبیعی بیشتر در بین افراد مسن شایع بود اما با افزودن مواد معطر به توتون قلیان در اوایل دهه 1990 مصرف قلیان به‌شدت در بین جوانان افزایش پیدا کرد. صنایع دخانی نیز نقش قابل توجهی در ترویج مصرف قلیان داشته‌اند و تولید تنباکوی عطردار و طعم‌دار کلیدی‌ترین تاکتیک این صنایع در ایجاد جذابیت و جذب مشتری بوده است.
از مهم‌ترین عوامل گسترش مصرف قلیان در جوامع می‌توان به افزودن مواد معطر و اسانس برای کم کردن سختی و تندی دود توتون و ایجاد جذابیت برای مصرف کنندگان، استفاده خانوادگی و گروهی از قلیان به عنوان یک وسیله برای گذراندن اوقات فراغت و همچنین باورهای غلط در مورد کم‌ضرر بودن یا بی‌ضرر بودن قلیان به خاطر گذشتن مسیر دود از آب و تصفیه آن اشاره کرد. این در حالی است که آب فقط برای کم کردن دمای دود حاصل از زغال گداخته بوده و به علت مقاومت ایجاد شده، شدت پک زدن به میزان عمق تنفسی و حجم ورودی به ریه‌ها را افزایش می‌دهد.
ترکیبات موجود در تنباکوی معطر حاوی 70 تا 80 درصد مواد افزودنی، اسانس و ترکیبات شیمیایی است که به دلیل ایجاد بو و طعم میوه‌ها و گیاهان پرفایده بسیاری از جوانان و افراد را با ایجاد تصور ذهنی غلط نسبت به مفید بودن مصرف آن گمراه می‌کند. در بررسی‌های انجام شده روی این نوع تنباکوها، مقادیر بسیار زیادی مواد سمی و سرطان‌زا به‌ویژه ترکیبات بنزن، هیدروکربن‌های معطر چند حلقوی و فلزات سنگین شناسایی شده است. لازم به ذکر است مواجهه با بنزن طی 3 تا 15 سال باعث بروز سرطان به خصوص سرطان خون می‌شود و بیشتر این راه جذب بنزن از طریق تنفس است.
طبق گزارش سازمان جهانی بهداشت هر وعده مصرف قلیان، دودی معادل مصرف 5 تا 10 پاکت سیگار یعنی 100 تا 200 نخ سیگار را وارد ریه فرد می‌کند. میزان مواجهه با دود قلیان نیز برای اطرافیان معادل 5 تا 10 سیگار برآورد شده است. همچنین تماس و مواجهه با دود دست دوم قلیان و نشستن در کنار جمع قلیان کش‌ها برای اطرافیان و خصوصاً کودکان بسیار آسیب‌رسان است. رسوب بقایای دود قلیان روی فرش و دیواره‌های محل مصرف قلیان و لوازم شخصی موجب انتقال سموم سرطان‌زا به اطرافیان از طریق تماس پوستی می‌شود که جذب بسیار بالایی دارد.
بنابر اعلام دبیرخانه ستاد کشوری کنترل دخانیات، بررسی‌های سیستماتیک از نتایج تحقیقات انجام شده، نشان داده ارتباط معنی‌داری بین مصرف قلیان و سرطان‌های ریه، دهان، مری، معده، مثانه، بیماری‌های انسداد مزمن ریوی، بیماری‌های قلبی-عروقی، سکته مغزی، ناباروری مردان، رفلاکس دستگاه گوارش و اختلالات سلامت روان وجود دارد.
