از زمان‌های بسیار دور، ستاره‌شناسان همواره سعی کرده‌اند ستاره‌های آسمان را در صور فلکی مختلف، دسته‌بندی کنند. برخی از صور فلکی مانند صورت فلکی دُب اکبر (خرس بزرگ)، شکارچی، سگ بزرگ و سگ کوچک، شناخته‌شده‌تر از سایرین هستند و هر کسی می‌تواند به‌راحتی آن‌ها را در آسمان بیابد. خورشید ما همچون سایر نقاط نورانی آسمان، یک ستاره است و باید یک صورت فلکی داشته باشد؛ آیا تا به حال با خود فکر کرده‌اید که خورشید در کدام صورت فلکی قرار گرفته است؟
اگر بخواهیم خیلی ساده به این پرسش پاسخ دهیم، باید بگوییم با توجه به طالع‌بینی باستانی و ستاره‌شناسی مدرن، خورشید در هیچ یک از صور فلکی شناخته‌شده قرار نمی‌گیرد؛ اما اگر شما بتوانید به جایی دوردست (یک سامانه‌ی ستاره‌ای دیگر) سفر کنید، آنگاه فاصله‌ی خورشید از شما بسیار زیاد می‌شود و همچون ستاره‌های دیگر به نظر می‌رسد و در این صورت شما می‌توانید بگویید خورشید در کدام صورت فلکی قرار گرفته است؛ اما متأسفانه اگر به نقاط مختلفی سفر کنید و خورشید را از زوایای مختلفی ببینید، ممکن است خورشید نیز در صور فلکی مختلفی قرار بگیرد.
بروج فلکی (برج‌های دوازده‌گانه)
پیش از هر چیزی، اجازه دهید که به کمک طالع‌بینی به این پرسش، پاسخ دهیم. از زمانی که نیکلاس کوپرنیک توانست مدل خورشید مرکزی را برای سامانه خورشیدی ارائه دهد، همه ما به‌خوبی این موضوع را درک کردیم که زمین، به دور خورشید گردش می‌کند. در طول یک سال با توجه به موقعیتی که زمین نسبت به خورشید دارد، ستاره‌های آسمان نیز تغییر می‌کنند. در طول یک سال، خورشید از زمینه‌ی تمام صور فلکی بروج فلکی عبور می‌کند. به‌عنوان مثال، در اواخر ماه مرداد و اوایل شهریور، خورشید در برج اسد (شیر) قرار دارد و سپس در اواخر ماه شهریور و اوایل ماه مهر، در برج سُنبله (دوشیزه) قرار می‌گیرد. طالع‌بینی ستاره‌شناسی هر یک از شما نیز بر اساس موقعیت قرارگیری خورشید در هر یک از بروج فلکی به هنگام تولد شما، تنظیم می‌شود. تمام این‌ها نشان می‌دهند که خورشید هر مقطع زمانی از سال، در یک صورت فلکی خاص قرار می‌گیرد؛ بنابراین نمی‌توان گفت خورشید دقیقاً به کدام صورت فلکی تعلق دارد.
با این حال، طالع‌بینی یک روش منسوخ و کاملاً غیر علمی است؛ بنابراین هرگاه شخصی از شما درباره نام صورت فلکی که خورشید در آن قرار گرفته پرسید، این را بدانید که آن شخص می‌خواهد پاسخ پرسش خود را بر اساس علم ستاره‌شناسی به دست بیاورد و به دنبال طالع‌بینی نیست. برای آن‌که بتوانیم به کمک علم ستاره‌شناسی پاسخ این پرسش را بیابیم، ابتدا باید بررسی کنیم و ببینیم کدام یک از صور فلکی می‌توانند با توجه شرایط علمی، میزبان خورشید باشند.
88 صورت فلکی
از زمان‌های بسیار دور، ستاره‌شناسان و دانشمندان همواره در جستجوی صور فلکی در آسمان شب بودند. صورت فلکی به مجموعه‌ای از ستارهها گفته می‌شود که به شکل خاصی در آسمان دیده می‌شوند و موقعیت آن‌ها نسبت به یکدیگر تا مدت‌های طولانی تغییر نمی‌کند. این ستارهها ممکن است از زمین، در یک خط دیده شوند؛ اما در واقعیت آن‌ها ممکن است هزاران سال نوری با یکدیگر فاصله داشته باشند و در مکان‌های متفاوتی نیز قرار گرفته باشند.
در قرن دوم پس از میلاد مسیح، کلودیوس بطلیموس، ستاره‌شناس و فیلسوف مشهور عصر هلنی، تمام صور فلکی را که تا آن زمان شناسایی شده بودند در یک رساله باارزش جمع‌آوری کرد. این رساله که با نام یونانی «Μαθηματικὴ Σύνταξις » یا مجسطی شناخته می‌شود، یک منبع گران‌بها در ستاره‌شناسی یونان به شمار می‌رود و بسیاری از ستاره‌شناسان از آن بهره گرفته‌اند. تا آن زمان حدود 48 صورت فلکی شناسایی شده بودند و بطلیموس تمام آن‌ها را به همراه نام و معنی هر یک، در کتاب مجسطی جمع‌آوری کرد. برای هزاران سال، این کتاب مرجع اصلی بسیاری از ستاره‌شناسان اروپایی و ستاره‌شناسان عصر طلایی اسلام بوده است.
به لطف انقلاب علمی در قرن‌های 15 تا 18 میلادی، ستاره‌شناسان توانستند صور فلکی بسیار بیشتری در آسمان شناسایی کنند. در آن زمان، اکتشافات گسترده آغاز شدند و کاوشگران تشنه علم به سرتاسر جهان سفر کردند. تاجران اروپایی، کاوشگران و استعمارگرانی از کشورهای مختلف، به سمت نیم‌کره جنوبی زمین، شرق آسیا و قاره آمریکا راهی شدند و ستاره‌های بیشتری در آسمان مشاهده کردند و سعی کردند نقشه کاملی از آسمان تهیه کنند.
در سال 1922 میلادی، انجمن بین‌المللی ستاره‌شناسی (IAU)، کره‌ی آسمانی را به 88 صورت فلکی مختلف تقسیم‌بندی کرد. با توجه به این تقسیمات، 36 صورت فلکی در آسمان نیم‌کره شمالی و 52 صورت فلکی در آسمان نیم‌کره جنوبی قرار گرفته‌اند. ستارهها نیز در آسمان حرکت می‌کنند؛ اما با توجه به فاصله بسیار زیادی که از ما دارند، تغییرات مکانی آن‌ها چندان محسوس نیست. به عنوان مثال، با توجه به اسناد به‌دست‌آمده از زمان‌های بسیار دور، موقعیت صور فلکی در آسمان از آن زمان تا به امروز تقریباً ثابت بوده و تغییر خاصی نداشته است و اگر بخواهیم موقعیت دقیق آن‌ها و فاصله‌ای که امروزه از یکدیگر دارند، مشخص کنیم، به زمان بسیار زیادی نیاز خواهیم داشت.
با این حال، این صور فلکی با توجه به حالتی که ناظر زمینی مشاهده می‌کند، تقسیم‌بندی شده‌اند و ممکن است در سیاره دیگری، شکل متفاوتی داشته باشند. یک بار دیگر نیز می‌گوییم که اگر روی زمین هستید و به خورشید نگاه می‌کنید، نمی‌توانید بگویید خورشید در کدام یک از این صور فلکی قرار می‌گیرد؛ زیرا با توجه به موقعیت زمین در مدار، در طول یک سال، خورشید از زمینه صور فلکی متفاوتی عبور می‌کند. تنها روش تعیین صورت فلکی که خورشید در آن قرار گرفته، تغییر موقعیت رصد است و باید به سامانه ستاره‌ای دیگری سفر کرد.
خورشید از سایر سامانه‌های ستاره‌ای
اگر شما بتوانید از خورشید فاصله بگیرید و به سامانه‌ی ستاره‌ای دیگری سفر کنید، آنگاه خورشید نیز مانند سایر ستارهها به نظر می‌رسد و در پس‌زمینه قرار می‌گیرد. به عنوان مثال، اگر شما به یکی از سیاره‌هایی که به دور ستاره آلفا قنطورس گردش می‌کند سفر کنید، آنگاه می‌بینید که خورشید بخشی از یک صورت فلکی خاص خواهد بود.
برای این‌که بتوانیم به طور دقیق و با بهره‌گیری از علم، به این پرسش پاسخ دهیم، بیایید فرض کنیم که به سیاره‌ی پروکسیما بی که به دور ستاره پروکسیما قنطورس گردش می‌کند سفر کرده‌ایم. پروکسیما بی، یک سیاره فراخورشیدی زمین‌سان است که به تازگی کشف شده و تقریباً نزدیک زمین است. اگر روی سطح این سیاره قرار بگیرید و به هنگام شب به آسمان نگاه کنید، خواهید دید که خورشید در صورت فلکی ذات‌الکرسی (خداوند اورنگ) قرار گرفته است. ذات‌الکرسی، یک صورت فلکی W شکل است و خورشید از نگاه ناظری که روی سیاره پروکسیما بی قرار گرفته، در ششمین نقطه شرقی این صورت فلکی قرار می‌گیرد.
اما اگر به سامانه‌ی ستاره‌ای دیگری سفر کنید، موقعیت خورشید نیز با توجه به مسیر آن ستاره، تغییر می‌کند و در صورت فلکی دیگری قرار می‌گیرد. به همین خاطر ما می‌گوییم خورشید در صورت فلکی خاصی قرار نمی‌گیرد؛ در واقع ستاره‌هایی که ما می‌شناسیم و در کهکشان راه شیری قرار دارند، در صورت فلکی خاصی نیستند. صور فلکی نسبت به ناظر، متغیر هستند و از این نظر شباهت بسیار زیادی به فضا و زمان دارند.
آیا شما می‌دانستید که خورشید در کدام صورت فلکی قرار دارد؟
