موضوع دیه در حوادث رانندگی یکی از دغدغه های ذهنی رانندگان است که البته با داشتن پوشش بیمه اجباری شخص ثالث تاحدی قابل رفع است اما قوه قضاییه در راستای اطلاع رسانی عمومی و آگاه سازی آحاد جامعه به بررسی موضوعیت دیه طبق قوانین اسلام و ایران پرداخته و شرایط تعیین نرخ دیه در حوادث رانندگی را تشریح کرده است.
دیه یا خون‌بها از قوانین اسلام است و بر اساس تعاریف فقهی، مال یا پولی است که به سبب کشتن انسان یا نقص عضو به کسی که صدمه دیده است یا به بازماندگان او پرداخت می‌شود. در تعریف حقوقی دیه کیفر نقدی است که از مجرم به نفع مجنی علیه یا قائم مقام او گرفته شود. میزان دیه از سوی شارع (دادگاه) برای جنایت تعیین شده است. میزان دیه در دین اسلام برای مرد و زن مسلمان و مردان و زنان سایر دین‌های آسمانی متفاوت است. چهار ماه قمری ذی القعده، ذی الحجه، محرم و رجب ماه‌های حرام هستند. در این چهار ماه -به جز برای دفاع- جنگ کنار گذاشته می‌شود و دیه افزایش می‌یابد. هدف از این کار ایجاد امنیت برای افرادی است که می‌خواهند به حج بروند یا تجارت کنند و به سلامت به شهر خود برگردند. این سنت، از قبل از اسلام به جا مانده است.
قانونگذار در ماده 445 قانون مجازات اسلامی به تعریف دیه پرداخته است که بر اساس آن «دیه مقدار مال معیّنی است و در شرع مقدس به سبب جنایت غیر عمدی بر نفس، عضو یا منفعت یا جنایات عمدی در مواردی که به هر جهت قصاص ندارد، مقرر شده است». مطابق تعریف دیه در این ماده، می توان گفت شرایط تعیین دیه شامل دو مورد زیر است:
- اول در مورد جرایم عمدی است که به دلایلی منجر به قصاص نمی شوند. مانند حالتی که قتلی صورت گیرد و خانواده مقتول با قاتل توافق کنند و به جای قصاص، مطالبه دیه نمایند.
- حالت دوم زمانی است که جرایم غیر عمدی (شامل جرم شبه عمد و جرم خطای محض) صورت گرفته باشد که در این صورت نیز مرتکب با پرداخت دیه مجازات می شود.
بر اساس قانون دیه زن و مرد در تصادفات برابر است. آنچه در ادامه می‌خوانید مشروح قوانین در خصوص تعیین دیه زن و مرد است:
