آن‌طور که علیرضا صادقآبادی عنوان می‌کند، ظرفیت پالایش کشور از 55/ 1 میلیون بشکه در ابتدای سال 96، به 15/ 2 میلیون بشکه در روز در خرداد سال جاری رسیده که به معنای افزایش 600 هزار بشکه‌ای ظرفیت پالایشی کشور در این بازه زمانی است. بنابراین در این بازه زمانی 600 هزار بشکه از ظرفیت صادرات نفت‌خام و میعانات گازی کشور کاسته شده که در شرایط تحریم اهمیت ویژه‌ای دارد. با این حال، نگاهی به رشد مصرف تنها فرآورده بنزین نشان از افزایش بیش از 20 درصدی این سوخت از ابتدای سال 96 تا حال حاضر دارد. به گفته صادق آبادی متوسط مصرف بنزین در حال حاضر به 94 میلیون لیتر در روز رسیده در حالی که میزان مصرف در اوایل سال 96 حدود 78 میلیون لیتر در روز بوده است.
معاون وزیر نفت و مدیرعامل شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی ایران با بیان اینکه هم اکنون متوسط میزان مصرف بنزین کشور حدود 94 میلیون لیتر در روز است، اعلام کرده ظرفیت تولید این محصول در کشور حدود 110 میلیون لیتر در روز است. مدیرعامل شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی، نبودن محلی در بخش هزینه‌های بودجه کشور برای واردات بنزین یا در بخش درآمد بودجه از محل صادرات این سوخت را عامل اصلی بیتوجهی سیاست‌گذاران نسبت به هشدارهای افزایش مصرف می‌داند. این اظهارات خود نشان از آدرس خطایی دارد که سال‌ها از سوی سیاست‌گذاران و مسوولان از مصرف بنزین داده شده و نتیجه آن مقاومت جامعه در برابر هرگونه اصلاحی در قیمت و الگوی مصرف است. در واقع مقایسه و ایجاد ارتباط کاذب بین «میزان مصرف» با «میزان تولید» بنزین و تلاش برای برنده شدن «میزان تولید» در رقابت با «مصرف» به ایجاد این تفکر منجر شده «تا جایی که تولید افزایش یابد می‌توان به مصرف ادامه داد.» این در حالی است که اصولا مصرف و تولید دو مقوله جدا از هم هستند و پارامترها و فاکتورهای اثرگذار بر آنها کاملا متفاوت است. در تولید پارامترهایی چون سرمایه‌گذاری، در دسترس بودن مواد اولیه و... دخیل است در حالی که میزان مصرف معلول پارامترهایی چون رشد اقتصادی، میزان بهره‌وری و... است. مقایسه میزان تولید و مصرف بنزین به این بهانه که ما خود تولیدکننده نفت‌خام هستیم همان قدر خطا است که کشوری چون برزیل به دلیل اینکه بزرگ‌ترین تولیدکننده قهوه جهان است میزان مصرف خود را با تولید قهوه مقایسه کند و انتظار رود که در سطح تولید به مصرف قهوه بپردازد.
آدرس خطا با گاز چه کرد
دادن آدرس خطا نه تنها به تشکیل یک باور غلط در بین عموم مردم منجر شده است بلکه خود انحرافات بسیاری در سیاست‌گذاری ایجاد می‌کند. این تجربه‌ای است که در موضوع تولید و مصرف گاز کشور نیز رخ داده است. این باور که چون دارای بزرگ‌ترین ذخایر گازی جهان هستیم پس اولویت تولید گاز مصرف در داخل کشور است و ایجاد ارتباط بین تولید و مصرف این سوخت موجب شده با وجود اینکه ایران سومین تولیدکننده گاز جهان است هیچ جایگاهی در بازار صادراتی این کالا نداشته باشد. چراکه سرانه مصرف داخلی گاز کشور هیچ تناسبی با آمارهای جهانی ندارد. در مقابل گاز ارزان به کاهش بهره‌وری شرکت‌های داخلی منجر شده به‌طوری که در حال حاضر اگر قیمت این سوخت را به قیمت‌های عرف بازارهای این کالا نزدیک کنیم بخش‌های بسیاری از صنعت کشور از سودهی خارج می‌شوند. به این معنا که بخش‌های مختلف صنعت در ایران تنها با رانت قیمتی گاز سر پا ایستاده و بخشی از اشتغال با سوختن گاز در قیمت‌های پایین ایجاد شده است. از سوی دیگر قیمت پایین به رشد مصرف خانگی گاز نیز منجر شده است یا اینکه گاز در محل‌هایی استفاده می‌شود که در الگوی جهانی چندان متداول نیست. بنابراین مصرف بهینه با الگوی مصرف در ایران فاصله بسیاری دارد. مقایسه مصرف و تولید بنزین نیز در نهایت به ایجاد این تفکر منجر شده که چون ما خود دارنده ذخایر نفتی هستیم پس می‌توانیم تا سطح تولید به مصرف ادامه دهیم. بنابراین در مصرف بنزین نیز این خطا ایجاد شده و بیتوجهی به بهره‌وری به ایجاد مصرف کاذب منجر شده است. به طور مثال بخشی از آنچه که در آمار مصرف بنزین قید می‌شود به شکل قاچاق از کشور خارج می‌شود یا اینکه بخشی از اشتغال کشور با بنزین ارزان ایجاد شده است، به این معنا که بنزین با کمتر از یک‌دهم متوسط جهانی به فروش می‌رسد تا برای بخشی از جامعه شغل ایجاد شود. بنابراین مقایسه میزان مصرف و تولید از اساس مشکل دارد و طرح این پرسش که چقدر می‌توان تولید و مصرف کرد، دادن آدرس غلط است. برای رسیدن به برآورد از میزان مصرف باید سرانه بنزین را با سرانه جهانی مقایسه کرد. حتی برای رسیدن به برآوردهای دقیق‌تر از شدت مصرف باید میزان سرانه مصرف در جامعه شهری را محاسبه کرد. طرح آدرس خطا از این نظر حائز اهمیت است که به مقاومت عموم مردم در برابر اصلاح قیمت‌ها و الگوی مصرف منجر شده.
ستاره اهرم رشد تولید بنزین
صادق آبادی در بخش دیگری از اظهارات خود از افزایش ظرفیت پالایشی کشور و رسیدن به 4/ 2 میلیون بشکه در روز تا پایان سال خبر داده است. بر این اساس او اعلام می‌کند 850 هزار بشکه نفت خام و میعانات گازی که تحریم‌های یکجانبه آمریکا می‌توانست مانع ورود آن به بازارهای جهانی شود، در داخل کشور پالایش و به فرآورده‌های با ارزش افزوده بالاتر تبدیل خواهد شد. صادقآبادی با بیان اینکه بخش بزرگ و مهمی از افزایش ظرفیت پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی مدیون پالایشگاه ستاره خلیج فارس است، بهره‌برداری از فاز چهارم این پالایشگاه را مهم‌ترین اهرم افزایش ظرفیت پالایشی کشور عنوان می‌کند. او در ادامه چگونگی ساخت فاز چهارم این پالایشگاه را در این مدت کوتاه تشریح کرد. به گفته معاون وزیر نفت، ابتدا با کمک چند مشاور حقیقی و حقوقی و سازندگان تجهیزات، ظرفیت‌های مازاد را در پالایشگاه ستاره خلیج فارس شناسایی و با چند تغییر در تجهیزات مختلف (کوره ها، مبدل‌های هوایی، پمپ ها، برج‌ها و...) ظرفیت اسمی سه فاز از 360 هزار بشکه به 480 هزار بشکه رسانده شده است. مدیرعامل شرکت ملی پالایش و پخش با بیان اینکه هم اکنون مرحله اول فاز چهارم اجرا شده و ظرفیت پالایشگاه ستاره خلیج‌فارس از 360 هزار بشکه به 400 هزار بشکه رسیده است، افزود: در ماه آینده این میزان به 420 هزار بشکه و در مهر به 450 هزار بشکه در روز خواهد رسید. به گفته صادق آبادی تا پایان امسال با خرید تجهیزات مورد نیاز ظرفیت پالایش میعانات گازی در پالایشگاه ستاره خلیج فارس به 480 هزار بشکه در روز خواهد رسید. علاوه بر فاز چهارم پالایشگاه ستاره خلیج‌فارس که با کمترین هزینه و در کوتاه‌ترین زمان 120 هزار بشکه میعانات گازی را به ظرفیت پالایش کشور اضافه کرده است، 300 تا 350 هزار بشکه نفت خام نیز در پالایشگاه‌های آبادان، اصفهان، تهران، اراک، شیراز و بندرعباس اضافه شده است. به گفته معاون وزیر نفت سیاست‌هایی که در ادامه مسیر افزایش دریافت خوراک برای جذب حداکثری نفت خام و میعانات گازی در پالایشگاه‌ها دنبال می‌کنیم دریافت و پالایش میعانات گازی را از 450 هزار بشکه به 500 هزار بشکه و نفت خام را از حدود یک میلیون و 700 به حدود یک میلیون و 900 هزار بشکه در روز خواهد رساند.
