سنگینی سایه بی‌آبی بر سر ایران/ از آب جای جارو استفاده می‌کنند!

به گزارش ایسنا، سال‌هاست که بحران آب و بی‌آبی با سرنوشت ایران عجین شده است و تا همین شش ماه قبل و پیش از بارندگی‌های سیل‌آسا در ایران آمار و ارقام مربوط به ذخایر آبی روی خط قرمز قرار داشتند. از سوی دیگر میزان مصرف آب در ایران حدود 30 تا 40 درصد فراتر از میانگین جهانی است. در حالی که بر اساس اعلام بانک جهانی، سرانه مصرف آب خانگی برای کشورهای بیابانی مانند ایران باید 70 لیتر در شبانه‌روز باشد، اما اکنون این میزان 155 لیتر است.

آخرین آمارها قبل از بارندگی

طبق آخرین آماری که در اسفندماه سال گذشته اعلام شد، سرانه منابع آب تجدیدشونده در سال 1395 معادل 1450 مترمکعب برای هر نفر بوده و پیش‌بینی شده بود که این عدد به 1049 مترمکعب در سال 1420 برسد. در بخش چاه‌های غیرمجاز و برداشت از این چاه‌ها نیز باید گفت که در 51 سال اخیر 131 میلیارد مترمکعب و در 15 سال اخیر 75 میلیارد مترمکعب آب از مخازن آب زیرزمینی کشور اضافه برداشت داشته‌ایم و این برداشت‌ها باعث شده که از 609 دشت کشور، برداشت آب در 366 دشت ممنوع اعلام شود.

هم‌چنین در بحث آب مجازی، در حدود سه دهه گذشته میزان صادرات آب مجازی در جهان از 438 میلیارد مترمکعب به 989 میلیارد مترمکعب افزایش یافته است و ایران تنها با 15 میلیارد مترمکعب واردات آب مجازی در رتبه هشتم جدول تجارب آب مجازی است و ژاپن که بحران آب ندارد، با واردات آب مجازی به میزان 92 میلیارد مترمکعب (یعنی شش برابر واردات ایران که حدود 70 درصد آب تجدید پذیر سالانه ماست) در رتبه نخست قرار داشت.

منابع آبی کشور جان گرفت

بهره‌وری پایین آب در بخش‌های مختلف، افزایش تقاضای ناشی از افزایش جمعیت، پیامدهای بحران آب، بیابان‌زایی، فرونشست، تخلیه روستاها، شور شدن ذخایر آبی، از بین رفتن تالاب‌ها باعث ایجاد محدودیت‌های منابع آبی شده بود و در حالی که ایران با این مشکلات دست و پنجه نرم می‌کرد، بارندگی‌های اخیر موجب احیای بسیاری از تالاب‌ها، رودخانه‌ها سدها و… شد.

به گفته رضا اردکانیان - وزیر نیرو - سال آبی 97 و 98 از حیث بارش‌ها نسبت به متوسط بلندمدت یعنی مدت 50 ساله، 43 درصد افزایش بارش و نسبت به سال گذشته آبی نیز تا اواسط خردادماه نیز 103 درصد افزایش داشته است. مخازن نسبت به سال گذشته بیش از 15 میلیارد متر مکعب از آب بیش‌تری برخوردار شدند. تعداد قابل توجهی از تالاب‌های ایران بین 40 تا 100 درصد آبگیری شده‌اند. این علاوه بر افزایش ورودی در دریاچه ارومیه است و موجب شده که سطح دریاچه ارومیه حدود 890 کیلومتر مربع نسبت به سال قبل توسعه پیدا کند و تراز آب نیز حدود 110 سانتی متر افزایش داشته است.

از سوی دیگر، سیلاب‌های بهاره موجب افزایش 16 میلیارد مترمکعبی ذخایر سدهای کشور نسبت به سال آبی گذشته شده است. بارندگی‌های مناسب چند ماه اخیر موجب شد تا تعداد زیادی از تالاب‌های مهم و حیاتی که سالیان متمادی رنگ آب به خود ندیده بودند، آبگیری شوند. در حال حاضر بیش از 40 تالاب بزرگ همچون هورالعظیم، بامدژ، هامون و… بین 45 تا 100 درصد پر شده‌اند.

روی دیگر سکه ترسالی، خشک‌سالی است

اما آمارهای منابع آبی ایران در حالی رو به افزایش حرکت کردند که روی دیگر سکه ترسالی که امسال با آن مواجه شدیم، همچنان مهر خشکسالی خورده است؛ کارشناسان بر این باورند که سال‌های پرآب نباید ما را هیجان‌زده کند و باید از آب قابل برنامه‌ریزی استفاده کنیم و مصرف کنندگان باید در این مورد با یکدیگر توافق کنند. به عبارت دیگر زمانی که ترسالی رخ می‌دهد باید آب را نگه داشت و به آب برنامه‌ریزی اضافه کرد.

طبق آماری که توسط قاسم تقی‌زاده خامسی- معاون وزیر نیرو در امور آب و آبفا - اعلام شده است، مخازن سفره‌های زیر زمینی آبی کشور 130 میلیارد مترمکعب کسری دارد و این میزان کسری با یکسال بارندگی تأمین نمی‌شوند، زیرا ما حدود 10 سال خشکسالی داشتیم.

از سوی دیگر، مسئولان بر این باورند که نمی‌توان وضعیت آب و هوا را پیش‌بینی کرد و هیچکس نمی‌تواند به صورت مستند بگوید که سال آینده خشک است یا تر و با این‌که در حال حاضر وضعیت آب در ایران مناسب است، برای سال آینده آبی ترسالی پیش‌بینی نمی‌شود. زیرا کشور ما در یک اقلیم خشک و نیمه‌خشک قرار دارد و 60 درصد از سرزمین‌مان نیمه‌خشک و 50 درصد آن بیابانی است و نمی‌توان سرنوشت آن را تغییر داد.

به عبارت دیگر ایران دارای سرنوشت اقلیمی خاص خود است؛ اقلیمی که یک‌سوم میانگین جهانی بارش دارد. توزیع بارش‌ها در آن به لحاظ جغرافیایی و زمانی نامتوازن است و به طور تاریخی در لیست مبتنی بر کم‌آبی اتکا کرده است. این سرنوشت اقلیمی حداقل با ابزارهای فن‌آورانه بشری امروز قابل تغییر نیست و نمی‌توان آن را به پرآبی بدل کرد.

خوش‌خیالی ترسالی نداشته باشیم!

در حالی که آمارها حاکی است متوسط مصرف آب در ایران از بیش از 220 لیتر به ازای هر نفر در روز به 155 لیتر کاهش پیدا کرده، مسئولان نگران این موضوع هستند که کشور امسال با خوش خیالی ترسالی ناشی از بارندگی‌ها مواجه است. بنابراین گذر از این تابستان رویکرد متفاوتی نسبت به سال‌های دیگر دارد. درواقع دست‌های بحران آب در حالی همچنان گلوی کشور را فشار می‌دهد که شاهد بسیاری از بد مصرفی‌ها در سراسر ایران هستیم. برای مثال آب شرب برای آبیاری فضای سبز، منازل، شست‌وشوی غیرمجاز و حتی به عنوان جارو استفاده می‌شود!