ارائه اینترنت روی خطوط فیبر نوری دیگر تنها در انحصار مخابرات نیست

تعرفه اینترنت ثابت یک بار دیگر در کانون توجه‌ها قرار گرفته است؛ تعرفه‌ای که رییس کمیسیون اینترنت در سازمان نظام صنفی رایانه‌ای می‌گوید از سال 92 تاکنون افزایشی نداشته و همین موضوع شرکت‌های دارای پروانه FCP که در حال ارائه اینترنت هستند را پس از تعدیل‌ نیرو در لبه‌ی ورشکستگی قرار داده است.

در هفته‌ای که گذشت، «حسین فلاح جوشقانی» رییس سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی و «محمدجواد آذری جهرمی»، وزیر ارتباطات هر کدام به شکلی جداگانه به درخواست شرکت‌های ارائه دهنده اینترنت واکنش نشان داده‌اند که همین موضوع به خودی خود، حاکی از جدی بودن وضعیت وخیم همین شرکت‌هاست. فلاح جوشقانی که در فروردین امسال گفته بود «اینترنت گران نمی‌شود» حالا خبر داده است که «شرکت‌های ارائه‌دهنده خدمات اینترنت ثابت بایستی دلایل و مستندات خود را برای افزایش تعرفه خدمات به رگولاتوری ارائه کنند.»

این در حالی است که وزیر ارتباطات شرط افزایش کیفیت را برای افزایش قیمت گذاشته و ضمن اشاره به منسوخ بودن فناوری ADSL، از شرکت‌ها خواسته تا با سرمایه‌گذاری، به سوی تکنولوژی‌های جدید حرکت کنند. اما آیا ارائه فناوری جدید با سرمایه‌گذاری سنگین درکنار تعرفه‌هایی که در سال‌های اخیر تغییری نداشته‌اند برای شرکت‌های اینترنتی جذابیت دارد؟

تمام این مسائل باعث شد تا چند ساعتی در همین رابطه با «محمدعلی یوسفی‌زاده»، رییس کمیسیون اینترنت در سازمان نظام صنفی رایانه‌ای و همچنین مدیرعامل آسیاتک در دفتر کارش گفتگو کنیم. او در این گفتگو اشاره می‌کند که حتی در صورت سرمایه گذاری برای فناوری‌های جدید، مشخص نیست که اصل یا فرع این سرمایه برگردانده شود. از طرفی او همکاری مخابرات را کُند اعلام می‌کند و می‌گوید انحصار این شرکت بزرگ که می‌خواهد به همه اجزای بازار ایران سرویس بدهد باعث عدم رشد دیگر شرکت‌ها شده است. متهم دیگر، البته اپراتورهای موبایل هستند که یوسفی‌زاده می‌گوید قیمت سرویس‌ آنها در کنار سرمایه‌گذاری‌های عظیمی که روی آنها شده، با هم تناسب ندارد و باعث ضربه زدن به بازار خدمات دهندگان اینترنت ثابت شده است.

امیر مستکین - دیجیاتو: وزیر ارتباطات به درخواست شرکت‌های ارائه دهنده اینترنت برای افزایش قیمت واکنش نشان داده و شرط گذاشته که باید کیفیت افزایش پیدا کند تا قیمت افزایش داشته باشد. وزیر همینطور می‌گوید که تکنولوژی ADSL منقرض شده و این یعنی شما باید به سمت تکنولوژی جدید بروید. آیا شرکت‌های ارائه دهنده اینترنت در شرایط فعلی توانایی رفتن به سمت تکنولوژی‌های جدیدتر را دارند؟

محمدعلی یوسفی زاده، مدیرعامل آسیاتک - رییس کمیسیون اینترنت سازمان نظام صنفی رایانه‌ای: از چند زاویه می‌توان به این مسئله نگاه کرد. ما توانایی تامین، دانش، نیرو و اجرا را داریم. شرکت‌هایی که در این حوزه فعال هستند مخصوصاً با دریافت پروانه FCP، آمده‌اند تا همین کار را انجام دهند. اما نکته اینجاست که زنجیره تامین و ارائه خدمت، در این موضوع به اراده یک شخص یا یک شرکت نیست. یعنی عوامل مختلفی باید کنار هم قرار بگیرد، ما هم سرمایه‌گذاری کنیم و تلاش داشته باشیم تا این اتفاق رخ دهد.

هرچقدر سرمایه بگذاریم و تلاش داشته باشیم، وقتی فضای ارتباط کانکشن با مخابرات حل و فصل نشود، یا این‌کار بسیار زمان‌بر و انرژی‌بر باشد، خروجی جالب و در شان کشور به دست نمی‌آید.

اگر همه این مسائل حل شود، حتماً باید برای سهام‌دارن خاص و عام،‌ این گزارش را بدهیم که چه نتیجه‌ای حاصل می‌شود. وقتی که جمع‌بندی نشان می‌دهد که سرمایه‌گذاری آورده لازم را ندارد، چون تعرفه‌ها مدل اقتصادی را کامل نمی‌کند، باز هم تاخیر اتفاق می‌افتد.

ما توقع خارق‌العاده‌ای نداریم. ما می‌گوییم این فناوری در همه جای دنیا یک سری استانداردها و مدل موجود دارد. قرار نیست ما برای پورت پرسرعت، تکنیک و روش جدیدی را خلق کنیم. اصلاً قرار نیست ما برای توسعه ICT به سراغ استانداردهای جدیدی، فارغ از آنچه در جهان وجود دارد برویم. در تمام کشورها یا دولت‌ها سوبسید می‌دهند، یا اگر سوبسید نمی‌دهند این اتفاق به نرخ اصلی‌اش می‌افتد. دولت‌ها در جهان از فضای تلکام برای توسعه کشور استفاده می‌کنند. اما اینجا نرخ به نسبت نرخ جهانی بسیار متفاوت است. درک می‌کنم که شاید بخشی از جامعه با اصلاح نرخ مسئله داشته باشند، اما امروز با این کوته نگری، داریم رشد چند ده سال آینده خود را نابود می‌کنیم. چون یک نسل بزرگ از تکنولوژی‌ای که باید در کشور وجود داشته باشد، فاصله می‌افتد.

این فاصله همین امروز هم وجود دارد. 

بله و همین امروز هم دیر است. نمی‌شود اپراتور گران‌ترین اینترنت دنیا را بخرد، ارزان‌ترین اینترنت دنیا را بفروشد. این یک سوال مهم است که چرا شرایط کشور ما نمی‌خواهد شبیه بقیه دنیا باشد؟ یعنی ما می‌فهمیم و دیگران در جهان نمی‌فهمند؟ فرکانس موبایل ارزش بسیاری دارد و در ایران هم سرمایه‌گذاری‌های گسترده‌ای انجام شده است. اما در ایران باید قیمت اینترنت موبایل چند سنت و در دنیا چند دلار یا یورو باشد؟ پس با این شرایط این اتفاق معنی پیدا نمی‌کند. ما به دنبال شرایط خارق‌العاده‌ای نیستیم. اگر حاکمیت همین شرایط را به صلاح مملکت می‌داند و آن را قبول دارد، توقع ما این است که مثل تمام صنایع دیگر، با تغییراتی که اتفاق افتاده، حداقل اصلاح تعرفه را انجام دهند.

این اصلاح از نظر شما چقدر است؟

صحبت سال 97 به 98 نیست. صحبت سال 92 به 98 است. در 92 به 98، سرویس‌دهی به مشترکین ارزان شده اما حجم سرویس‌ ارائه شده، به دلایل مختلف زیاد شده است. برای مثال چون اینترنت ارزان شده، اسراف در مصرف انجام می‌شود. فرهنگ‌سازی صحیحی در استفاده از پهنای باند موبایل وجود نداشته و امروز از دیتای موبایل به جای اینترنت ثابت استفاده می‌شود. اتفاقات دیگری هم دارد می‌افتد که صحیح نیست و هرچقدر این اصلاح سریع‌تر رخ دهد اتفاقات بهتری در صنعت ICT و توسعه ملی رخ می‌دهد.

امروز باور کنید که یک بخش عظیم از زیرساخت در حال از بین رفتن است. همه چیز از بیرون قشنگ است و همه فکر می‌کنند که ما اپراتور و پولدار هستیم و درآمد بالا داریم، اما واقعاً در اپراتورهای ثابت اینطور نیست. من اعتقاد دارم که حتی اپراتورهای موبایل هم در هزینه‌های خود، نسبت به درآمدی که روی تعرفه ترافیک دارند، مشکل دارند. ای کاش بیایند و شفاف‌سازی کنند و با واقعیت صحبت کنند. ضمن اینکه اپراتورهای موبایل چند ده برابر بزرگ‌تر از ما هستند و اثراتش هم دیرتر مشخص می‌شود.

اگر وزارت ارتباطات مراقب شرایط نباشد، چقدر می‌توانیم با محدودیت‌ها و کف‌وسقفی که برای‌مان مشخص شده، باقی بمانیم؟ امروز دیگر به آخر ماجرا رسیده‌ایم. به جایی رسیده‌ایم که باید از کیفیت بزنیم تا بتوانیم بقا داشته باشیم و باز هم ببینیم در آینده چه می‌شود.

شما فکر می‌کنید قرارگیری شرکت‌های اینترنتی و FCP در بن بست فعلی، الزاماً به خاطر عدم افزایش تعرفه است یا نرفتن به سمت تکنولوژی جدید؟

واقعیت این است که همه شرکت‌های FCP خواستند که سراغ تکنولوژی‌های جدید بروند. بعضی با قدرت ریسک بیشتر و بعضی‌ هم با قدرت ریسک کمتر. ما در سه سال اخیر، هر سال بعد از عید طرح‌های کاملی را به وزارت ارتباطات و سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی ارائه داده‌ایم. اما این طرح‌ها به جایی نرسید تا موارد لازم مهیا شود و شرکت‌ها بتوانند تعهدات سرمایه‌گذاری را بدهند. ما همه آماده‌ایم تعهدات سنگین بدهیم چون در این حوزه حضور داریم، برند و شبکه ساخته‌ایم. هر کدام از این شرکت‌ها چند هزار نفر را مدیریت می‌کند و سفره زندگی‌شان با ماست. پس باید برویم و وارد فضای جدید بشویم...

اساساً شما 20 میلیارد پول پروانه FCP را دادید که همین‌کار را بکنید و به سمت FTTC حرکت کنید اما این اتفاق رخ نداده. آیا می‌توانیم بگوییم انحصار مخابرات اینجا نقش داشته؟

بله انحصار مخابرات قطعاً نقش داشت. مسئله ساده است.  ما هر کاری که بخواهیم بکنیم نیاز به مسیر ارتباطی داریم که سیم مسی است. چه بخواهد از مرکز این اتفاق بیفتد چه بخواهد از کافوهای مخابرات این اتفاق رخ دهد. جز آخرین افتتاح‌های آقای واعظی (وزیر ارتباطات دولت یازدهم) این بود که FTTC راه‌اندازی می‌شود. یک پورت هم زحمت کشیدند و راه‌اندازی کردند. تا امروز چند پورت راه‌اندازی شده است؟ و کجای این موضوع، شرکت‌ها بوده‌اند که نخواسته‌اند این اتفاق رخ دهد؟

چیزی که واضح است این است که مخابرات می‌خواهد تمام لایه‌های سرویس مثل B2B، B2C، B2G و B2O را خودش بدهد. و این فرهنگ‌سازی باید برای سهامداران مخابرات جا بیفتد که اگر همه شرکت‌ها فعال باشند و هم‌افزایی داشته باشند، برای همه بهتر است. باید به نسل جوانی که انرژی دارند و چابک هستند اعتماد کنند.

این از آن مشکلاتی است که وزارت‌ ارتباطات هم با همه تلاشش نتوانسته به نتیجه لازم برسد. مهندس جهرمی درخواست دارند که ما سرمایه‌گذاری کنیم، بله می‌کنیم، درخواست دادند که ما مدیریت منابع و هزینه‌ها را داشته باشیم، قطعا این‌کار را هم می‌کنیم. اما این مسئله تبدیل به یک کلاف سردرگم شده است که ذی‌نفعان نمی‌دانند گره‌ها را از کدام سو باید باز کنند. اعتقاد وزارت ارتباطات مبنی بر اینکه تغییر باید صورت بگیرد، وجود دارد. در شرکت‌ها هم همت وجود دارد. در مخابرات، همراهی با سرعت لازم وجود ندارد.

به قول شما کلاف سردرگمی وجود دارد اما آیا می‌توانیم متصور باشیم که ادغام شرکت‌های FCP، می‌تواند آغازی برای حل مشکلات و ارائه فناوری‌های جدیدی مثل FTTC باشد؟

ادغام شرکت‌ها چند مانع را رفع می‌کند. هم‌افزایی در یکپارچگیِ سرمایه‌گذاری اتفاق می‌افتد. پس نیازی نیست برخی مسائل به شکل موازی توسعه پیدا کنند. مورد دوم این است که واقعاً نمی‌شود 10 شبکه موازی در کنار مخابرات باشد. پس ادغام شرکت‌ها می‌تواند به مدل صحیح کمک کند که دو یا سه شرکت در کنار یک اپراتور بزرگ، بازار و مشتریان را بخش‌بندی کنند و بار توسعه را به دوش بکشند.

قطعاً نسبت به هزینه‌های امروز، ادغام شرکت‌ها می‌تواند زیر 10 درصد به کاهش هزینه‌ها و اتفاقاتی که درگیرش هستیم کمک کند. اما فراموش نکنیم که از سال 92 تا امروز، مصرف همین سرویس ADSL موجود سه برابر شده، تامین پهنای باند، تامین انتقال، منابع شبکه، تجهیزات شبکه، نگهداری شبکه 3 برابر از ما انرژی می‌گیرد و قیمت ما حدود 70 درصد کاهش پیدا کرده است.

مگر این صنعت چقدر سود داشته که حالا توقع دارند با این شرایط، شرکت‌ها باقی بمانند؟ در این شرایط اپراتور مجبور می‌شود پکیج‌هایی بفروشد که حجمش مصرف نشود، سرویس‌هایی بفروشد که پشتیبانی درستی نداشته باشد و اتفاقاتی از این دست رخ می‌دهد. یکی از شعارهای دولت ما این بود که می‌خواهد کیفیت سرویس را افزایش دهد. کاری نکنیم که این مسائل، باعث شود با کف و سقف موجود، مشتری نتواند سرویس مناسبی دریافت کند و از طرفی اپراتور هم نتواند کیفیت لازم را ارائه دهد.

شما شرایطی را توصیف می‌کنید که برای فعالین این صنعت قابل درک است اما کاربر عادی درگیر این جزییات نمی‌شود. با توجه به همین مسئله، این سوال مطرح می‌شود که وقتی نمی‌توانیم به هر دلیلی تکنولوژی‌ جدید را ارائه دهیم، چرا روی تکنولوژی قدیمی باید قیمت افزایش پیدا کند؟

به تکنولوژی جدید کاری ندارم چون تکنولوژی جدید خودش وارد دو صورت مسئله می‌شود. یا باید روی شبکه و کابل موجود که در 50 سال اخیر توسعه پیدا کرده ارائه شود یا قرار است یک شبکه موازی تاسیس شود. این خودش به تنهایی یک فلسفه جداگانه دارد.

اما شما می‌گویید چرا باید تکنولوژی قدیمی افزایش قیمت داشته باشد. ما اصلاً حرفی نداریم. درخواست هفته پیش ما از وزارت ارتباطات این بوده که سرویس را گران نکنید، بلکه قیمت را [از 92] به سال 93 برسانید. امروز پراید را به قیمت سال 93 به شما بدهند، نمی‌خواهید؟ ما هم می‌خواهیم اینترنت را به قیمت آن سال بفروشیم.

توجه کنید که زنجیره تامین، صرفاً همان تکنولوژی نبوده است. بخش‌هایی از شبکه ما در طول سرویس‌دهی مستهلک شده. جنس همین تکنولوژی DSL که گفته می‌شود منسوخ شده، به نوعی است که حداکثر هر 4 یا 5 سال یک‌بار، نیاز به بروزرسانی تجهیزات دارد چون تجهیزات از بین می‌رود. شبکه آسیاتک در سال 94 و 95، صد درصد بروز رسانی و بازبینی شد. برای کل 1500 مرکز تلفن، کل دیتاسنتر، کل شبکه آسیاتک از ابتدا سرمایه‌گذاری کردیم و ساختیم. قرار بوده از این سرمایه‌گذاری 5 سال درآمد داشته باشیم، و همان موقع که همه این کارها را کردیم، تغییرات تعرفه‌ای و تغییرات مصرف (مصوبه 266)، باعث شد تا مصرف استفاده از اینترنت چند برابر افزایش پیدا کند و درآمد چند برابر کاهش پیدا کند.

حرفی نیست؛ من هم می‌فهمم که تکنولوژی قدیمی است، اما همین الان هم روی این تکنولوژی قدیمی همه نیاز‌های مشتری تامین می‌شود. آیا امروز VOD که مصرف در لحظه مشتریان است، اتفاق نمی‌افتد؟ اگر نمی‌افتد چطور اپراتورهای VOD هرکدام در حد میلیون مشترک دارند و چندصد گیگ ترافیک VOD در کشور جابه‌جا می‌شود؟

یک موضوع دیگر. شما فکر می‌کنید اگر درآمد مخابرات صحیح بود و نگهداری سیم مسی در مراکز مخابرات و پست‌ها و کافوهای خیابان‌ها درست انجام می‌شد، چقدر کیفیت سرویس ما بهتر می‌شد؟ همین الان که از اینجا به دفترتان می‌روید، در مسیر به کافوهای مخابرات نگاه کنید و عکسش رو هم در این مصاحبه قرار دهید. ببینید چند عدد درشان بسته است و چند عدد باز. چند عدد سیم‌های مرتب و درستی دارند؟ کیفیت ما از همان اتصال رد می‌شود. حالا چرا مخابرات مدیریت درستی در این زمینه ندارد؟ چون مخابرات هم در درآمدش مشکل دارد و همین باعث می‌شود که مشتری از ما سرویس بگیرد و کیفیت لازم را دریافت نکند. ما مجبور می‌شویم یک نفر را بفرستیم و از مخابرات هم خواهش کنیم یک نفر را بفرستد و یک پیچ را سفت کنند تا مشکل مشترک ما حل شود.

این زنجیره در این سال‌ها برای ما هزینه داشته. 20 درصد از هزینه‌ها‌ی ما مربوط به نیروی انسانی است. شما حقوق سال 92 را در نظر بگیرید و با سال 98 مقایسه کنید. باز هم ما می‌گوییم اجازه دهید سرویس را به قیمت سال 92 بفروشیم. مصرف دیتا در شبکه ما چندین برابر شده در حالی که مصرف مشترک ما در سال 92 زیر 5 گیگابایت بوده است.

شما می‌گویید برای حدود 5 سال افزایش قیمت نداشته‌اید. در این بازه زمانی با وزارت ارتباطات چه تعاملی انجام دادید و چه نتیجه‌ای گرفتید؟

ما به شکل مداوم با وزارت ارتباطات در ارتباط بودیم. هر سال رفتیم، صحبت کردیم، مذاکرات متعددی انجام دادیم. برای چند سال وزارت ارتباطات به دلیل اینکه همین مشکلات را می‌دید، هزینه‌های پهنای باند و انتقال زیرساخت را کم کرد.

اما چرا نتوانسته هزینه‌های مخابرات را کم کند؟ چون می‌داند در مخابرات چه مشکلاتی وجود دارد. مسائل و بزرگی مخابرات، اتفاق ساده‌ای در صنعت تلکام کشور نیست. اگر من تعیین کننده 3 درصد موضوع هستم، مخابرات تعیین کننده 70 درصد موضوع است. اگر توقع وجود دارد که من سرمایه‌گذاری کنم، وزارت ارتباطات که خودش سهام‌دار شرکت مخابرات است، حاکمیت که بخشی‌اش سهام‌دار شرکت مخابرات است، چه سرمایه‌گذاری‌ای برای آوردن تکنولوژی‌های جدید، یا حل مسائل و مشکلات موجود مخابرات کرده است؟

بیایید همین الان با هم برویم و در 10 نقطه‌ی کلان‌شهر تهران، بله خود تهران، درخواست سرویس «تانوما» بدهیم. اصلاً ما هم جمع می‌کنیم و می‌رویم‌ می‌شویم خدمات دهنده‌ی تانوما در کشور. آیا مخابرات می‌تواند همه جا به ما چنین سرویسی بدهد و تبدیل به اپراتور مادر شود تا ما بیت‌استریم کنیم؟ مگر بیت‌استریم از سال 95 تصویب نشده؟ چرا تا امروز اجرا نشده است. این مسئله به سرمایه‌گذاری در شبکه، سیستم، OSS، BSS و البته اراده نیاز دارد. هرکدام از این‌ها به شکلی لنگ می‌زند که باعث شده خدمتی ارائه نشود.

در سال‌های اخیر شرکت‌های ارائه دهنده اینترنت گفته اند که کاربرهایشان در حال ریزش هستند. علت اصلی هم اینترنت موبایل ذکر شده است. امروز شما درخواست دارید تا قیمت اینترنت ثابت افزایش پیدا کند. آیا همین اتفاق باعث نمی‌شود تا موج مهاجرت به سمت راهکارها و اینترنت سیار افزایش پیدا کند؟ 

سیار هم همین نکات را دارد. فکر نکنید که هزینه‌های ما بالا رفته و هزینه‌های سیار پایین آمده است. نیاز به اصلاح تعرفه برای ثابت و موبایل به شکل همزمان است.

اما به هرحال سیار می‌تواند سرعت بیشتری را به کاربر بدهد چون با DSL سقف سرعتی که شما می‌توانید بدهید 16 مگابیت است. 

بله قطعاً همینطور است و توسعه این شبکه به بهترین شکل و با درایت صحیح وزارت ارتباطات اتفاق افتاده است؛ چه در زمان آقای واعظی و چه در زمان آقای جهرمی. ما یکی از کشورهایی هستیم که می‌توانیم به پوشش و سرویس‌دهی شبکه موبایل‌مان افتخار کنیم.

ولی بحث من این است که قیمت آن سرویس و سرمایه‌گذاری که روی آن اتفاق افتاده، به نظر تناسب ندارد. زنجیره تامین موبایل و قابلیت تغییر تکنولوژی در اختیار خودشان بوده است. اما برای ما در اختیار مخابرات بوده. این مسئله باعث می‌شود تا لازم باشد وزارت ارتباطات به عنوان رگولاتور، بیاید و ما مشکلات ما با برخی از نخواستن‌ها در لایه‌هایی از مخابرات را حل کند. از طرفی مصوبات و پروانه‌ها، آنچنان جرایم بازدارنده نیستند. جایی که هستند هم رگولاتور به آن عمل نکرده است.

ما مصوبه SMP (در خصوص اپراتور با قدرت مسلط بر بازار - Power Market Significant) داریم و آنجا هم گفته شده که اگر مثلاً مخابرات بعضی اقدامات را انجام نداد، باید به شرکت بورس اعلام شود تا سهامداران بدانند مخابرات درحال انجام چه کاری است. این اتفاق تاکنون رخ نداده است. اساساً‌ رگولاتور ما نیامده بگوید کدام اپراتورها SMP هستند و کدام‌ها نیستند تا در شرایط بازارشان، موارد مرتبط با SMP اعمال شود. حدود 3 سال هم از این مصوبه می‌گذرد.

منظورتان مصوبه 252 است. 

بله. و توقع می‌رود که اگر سازمان تنظیم و وزارت ارتباطات می‌خواهند این مسئله ملی را حل کنند، باید این نکات را هم رعایت کنند.

اما آقای یوسفی زاده من پاسخ سوالم را نگرفتم. در شرایط فعلی، آینده کوتاه مدت این را نشان نمی‌دهد که شرکت‌های FCP با راهکارهای مختلف مثل ادغام یا هرکار دیگری، بتوانند به سرعت تکنولوژی جدید را به کاربر اینترنت ثابت بدهند. با این شرایط، افزایش تعرفه باز هم باعث ریزش بیشتر مخاطب شما و رفتنش به سمت اینترنت موبایل نمی‌شود؟ 

اگر قیمت موبایل و قیمت ثابت، هر دو اصلاح شود این اتفاق نمی‌افتد و ریزشی نخواهیم داشت. تکنولوژی ما منسوخ شده نیست. در تمام دنیا هنوز DSL وجود دارد و از آن استفاده می‌شود. این یک ارتباط امن و غیر اشتراکی است. یادمان نرود وقتی داریم در مورد موبایل صحبت می‌کنیم، در فضای اشتراکی از دستگاه ارتباطی خودمان تا BTS موبایل حرف می‌زنیم. اما وقتی از فضای DSL صحبت می‌کنیم، از فضای اختصاصی از مودم تا سرویس دهنده صحبت می‌کنیم. پس اینجا موارد مصرف و ادبیات هم با هم فرق می‌کند.

اینکه اینترنت موبایل را هم با اینترنت ثابت گران کنیم، خرج کردن از جیب مردم نیست؟

به هر حال دولت یا باید بیاید توسعه تکنولوژی را سوبسیداز کند، یا قبول کند قیمت سرویسی که فروخته می‌شود، هزینه‌های توسعه‌ای و نگهداری شبکه را پوشش دهد.

این نمی‌شود که ما به اندازه قیمت تمام شده Opex (هزینه عملیاتی) سرویس‌مان، به صورت سربه‌سر یا منفی پیش برویم، از طرف مقابلش توقع وجود داشته باشد که سرمایه‌گذاری حوزه تلکام که اتفاقاً از جنس سبکی نیست، از جیب سرمایه‌گذار داده شود و مشخص هم نباشد که اصل یا فرع این سرمایه برمی‌گردد یا خیر.

با این شرایط هیچ اتفاقی نمی‌افتد. نمی‌توان توقع داشت اینجا انرژی‌ای گذاشته شود که هدر برود. انرژی را جایی می‌گذارند که نتیجه‌ای داشته باشد.

به عنوان رییس کمیسیون اینترنت سازمان نظام صنفی رایانه‌ای و البته مدیرعامل آسیاتک، می‌توانید بگویید ریزش مخاطب شرکت خودتان و دیگر شرکت‌های فعال حوزه به چه صورت بوده؟

گزارش سازمان تنظیم مقررات وجود دارد که خودشان با شفافیت به این موضوع اذعان دارند. اپراتورهای ثابت، غیر از شرکت مخابرات، حدود 20 درصد کاهش مشترک داشته‌اند. مخابرات در برخی مقاطع رشد داشته که حاصل تغییر تکنولوژی کافوها و البته انحصاری است که در ارائه خدمت به بعضی شماره تلفن‌ها دارند.

البته شاید برای مخابرات، اینکه یک مشتری رانژه باشد و استفاده بکند یا نکند، هزینه‌ای نداشته باشد، اما برای ما به جهت اینکه مخابرات آبونمان را از ما دریافت می‌کند، و از خودش هم این آبونمان را نمی‌گیرد، این شرایط متفاوت است؛ یعنی شاید حجم زیادی از مشترکان مخابرات، افرادی باشند که استفاده‌ای از سرویس ندارند اما خط‌شان رانژه است.

از بین شرکت‌هایی که پروانه FCP دارند و در بحث ارائه اینترنت به کاربران مشغولند، چند شرکت امروز در مرز ورشکستگی هستند؟

قضاوت کردن درباره شرایط شرکت‌ها، واقعاً راحت نیست. واقعیت این است که در زمان ارائه پروانه FCP، تعدادی شرکت اضافه شدند که با استراتژی «شروع و ایجاد» آمده بودند. حدود 90 درصد از 3.3 تا 3.4 میلیون پورت فعالی که در این شرکت‌ها وجود دارد، در اختیار 6 شرکت است. بین این 6 شرکت هم، حدود 60 درصد مشترکین از خدمات دو شرکت استفاده می‌کنند و سایر مشترکین در اختیار بقیه هستند. بر اساس همین آمارها می‌توان تشخیص داد که بقای شرکت‌ها هم به چه شکل خواهد بود.

البته که مرز ورشکستگی برای شرکتی که بزرگ‌تر است، سرمایه‌گذاری بیشتری کرده و مشترک بیشتری هم دارد بسیار نزدیک‌تر است. شاید شرکتی این پروانه را گرفته و اساساً یک پورت DSL، VDSL یا FTTX نداده است، پهنای باندی هم در حد چند گیگ دارد. چنین شرکتی مرز ورشکستگی‌اش فقط قدرالسهم کف تضمین شده‌ی سازمان تنظیم است که می‌شود حدود سالی 2 میلیارد تومان؛ که با پرداخت همین مبلغ می‌تواند پروانه‌اش را به عنوان یک دارایی و حق حفظ کند.

ولی شرکتی که میلیونی مشترک دارد، بالای هزار مرکز تلفن دارد و تجهیزاتش هم در حال مستهلک‌ شدن است و سرمایه‌گذارش هم بازگشت سرمایه‌اش را می‌خواهد بیشتر با فشار مواجه است. اگر بخواهیم تقسیم‌بندی که چند شرکت سرویس می‌دهند و باقی می‌مانند، یک لایه دوتایی داریم...

که شما و شاتل هستید. 

بله. سپس 4 بازیگر دیگر داریم، و بعدش هم 11 شرکت دیگر حضور دارند.

مدیرعامل شاتل همان زمانی که مصوبه 266 اجرایی شد مخالف بود و می‌گفت که در یک اقتصاد آزاد باید ساز و کار را به دست عرضه و تقاضا سپرد. اما در نهایت شما با مصوبه 266 رگولاتوری مواجه هستید. آیا می‌توانیم بگوییم این مصوبه که اکنون همه شرکت‌ها در حال اجرایش هستند ناعادلانه بوده است؟

ناعادلانه بودن را نمی‌توان پای مصوبه نوشت. باید آن را به پای فرهنگ استفاده و سوءاستفاده نوشت. ذات مصوبه، بیانگر تفاوت سرویس ثابت و موبایل است. همانطور که بیانگر رشد و توسعه شبکه ملی اطلاعات است. ولی از طرفی قیمت پایین و حرکت‌های سهم‌بازارطلبانه‌ی موبایلی‌ها برای مدتی آن را نابود کرد.

با توجه به اختیاراتی که سازمان تنظیم به آنها داده بود قیمت‌های خود را پایین آوردند و فکر کردند که باید حتماً مشترک‌های ثابت را در اختیار بگیرند. تا قبل از اینکه ارز به این مشکلات بخورد، وقتی سایت اپراتورهای موبایل را باز می‌کردید به جای بحث سیم‌کارت و تعرفه مکالمه و دیتا باشد، بحث مودم جیبی و رومیزی بود. امروز است که تامین چنین تجهیزاتی برای اپراتورهای موبایل سخت شده و خود آنها هم هزینه‌هایشان با همین شرایط اقتصادی تغییر کرده است؛ چه هزینه‌های ارزی و چه هزینه‌های نگهداری و منابع انسانی.

قسمت دیگر ماجرا اینجاست که به هر حال، همیشه یک سری مصرف‌کننده‌ی اسراف‌گر و غیرمنصف وجود دارد. ما باید از سرویس‌ها مراقبت کنیم تا از سرویس‌ها سوءاستفاده نشود. فرهنگ استفاده از مصوبه 266، قدری از سمت مصرف‌کنندگان غیر منصف به چالش کشیده شد. این افراد چند هزار نفر در برابر چند میلیون مشترکی هستند که منصفانه از سرویس استفاده می‌کنند. همین افراد هم در زمان‌های مختلف شروع به ایجاد زنجیره‌های خبری و اعتراضی می‌کنند تا قیمت‌ها پایین بماند و اصلاحی صورت نگیرد.

خواهش ما از وزارت ارتباطات به عنوان تصمیم‌گیرنده‌ی اصلی این است که با نگاه صحیح و با کنترل صحیح آمارها، و توجه به منشا این اعتراضات تصمیم بگیرد. اگر هم واقعا سخت است، سازمان نظام صنفی رایانه‌ای، مثل تمام صنایع دیگر می‌تواند وظیفه این‌کار را انجام دهد. مثل نظام مهندسی، نظام پزشکی و خیلی از سندیکاهای دیگری که دارند قیمت صنعت را با توجه به بازار مشخص می‌کنند. از طرفی آیا خوب بود ما هم مثل برخی کارخانه‌ها، کسب‌وکار را خاموش کنیم و به وزارت مربوطه فشار بیاوریم و اینطور امتیاز بگیریم؟

اواخر سال گذشته درباره بحث آزادسازی تعرفه‌ها بحث‌های زیادی شد. هم در سازمان نصر و هم در کمیسیون. چرا این بحث هم از سوی شما و هم از سوی وزارت ارتباطات به فراموشی سپرده شد؟ 

به این دلیل که تشکیل دهندگان ادبیات خدمات ارتباطی ثابت و موبایل، وزن متفاوتی با هم دارند. اگر آزادسازی اتفاق می‌افتاد و یک اپراتور این هدفگذاری را انجام می‌داد که با استراتژی سوبسید دادن، برای مدتی بخواهد سهم بازارش را بالا ببرد، می‌توانست کل بازار را به هم بزند. برداشت شخصی من این است که چون شرکت‌ها هنوز کاملاً بالغ و یک هدف نبودند این اتفاق رخ نداد و به نظر می‌رسد پرونده این تصمیم فعلاً بسته شده است.

آقای جوشقانی رییس رگولاتوری در انتهای سال گذشته خبر داده بود که اینترنت در سال 98 گران نمی‌شود. اکنون ولی گفته‌اند که شرکت‌ها مستندات را ارائه کنند. مستنداتی که ارائه کرده‌اید شامل چه مواردی هستند؟

مستندات چیزهای پیچیده‌ای نیستند و قرار نیست فرمول‌های شیمی و فیز یک جدیدی برای سازمان تنظیم بفرستیم. مستندات، تغییراتی است که اتفاق افتاده. روند مصرف، روند مشترکین، نیازهایی که به ما اعلام می‌کنند، نیاز‌هایی که شبکه‌های ما دارد، و در نهایت تغییرات هزینه‌ای که داشته‌ایم.

تحلیل هم در سازمان نظام صنفی رایانه‌ای انجام شده و به زودی نسخه بروز شده آن برای رگولاتوری و وزارت ارتباطات ارسال خواهد شد. واقعیت این است که ما وزارت ارتباطات و سازمان تنظیم را در برابر خودمان نمی‌بینیم. ما با هم مجموعه‌ای هستیم که تکمیل کننده‌ی اجزاء وظایف وزارت ارتباطات هستیم.

توقع این است که ما را باور داشته باشند و همراه ما باشند. همانطور که آنها دوست دارند ما، آنچه می‌خواهند را به بهترین شکل اجرا کنیم، توقع ما این است که وزارت ارتباطات هم به ما اعتماد داشته باشد. می‌فهمیم که شرایط مردم سخت است، اما ما که اینجا هستیم، با پذیرش خیلی از این موارد مانده‌ایم و برای ممکلت کار می‌کنیم. می‌توانستیم مثل خیلی از افراد دیگری که خودمان امضا می‌کنیم و از اینجا می‌روند، همین‌کار را بکنیم و برای‌مان هم چیزی اهمیت نداشته باشد. اما باور کنید که ماندن در این فضا و این همه چالش، برای این است که بتوانیم کار مهمی برای خودمان و مملکت‌مان بکنیم.

در نهایت، در مستندات شما پیشنهاد افزایش تعرفه اینترنت چقدر بوده است؟

50 درصد. که البته از قیمت سال 92 هم کمتر می‌شود. این یک اتفاق پیچیده نیست. اگر وزارتخانه یا صنعت دیگری وجود دارد که به فعالین مرتبط گفته باشد از سال 92 تا کنون قیمت محصول‌ یا خدمات‌شان را افزایش ندهند، ما هم حرفی نداریم.

شرکت ارتباطات زیرساخت، پهنای باند اینترنت را با چه قیمتی به شما می‌فروشد؟ آیا این قیمت اخیراً تغییری داشته است؟

از سال 92 تا امروز، چند مرتبه با مصوبه‌های مختلف قیمت اینترنت کاهش پیدا کرد. الان بر اساس تعرفه، همه ما در حال خرید از پایین‌ترین قیمت هستیم که به ازای 1 مگ 75 هزار تومان است. از طرفی ما در سال 92، به ازای هر گیگابایت 5 هزار تومان قیمت اینترنت‌مان بود که امروز به شکل میانگین حدود 500 تومان است.

میان صحبت‌هایتان به این نکته اشاره کردید که به جایی رسیده‌اید که در حال کاهش کیفیت برای کنترل هزینه‌ها هستید. اگر وضعیت فعلی تغییری نکند، این اتفاق نهایتاً چقدر روی سرویسی که کاربران از شرکت‌های ارائه دهنده اینترنت دریافت می‌کنند تاثیر خواهد داشت؟ 

هر روز مقدار بیشتری تاثیر می‌گذارد. اگر چنین اتفاقی رخ نداده بود، وزارت ارتباطات هم نمی‌آمد به نوع خدمات دهی به مشترکان واکنش نشان دهد. موضوع حساس شده که به بالاترین مرتبه‌ی وزارت ارتباطات رسیده است.

ما هم تا یک حدی می‌توانیم با تسهیلات، گذشت از توسعه و کاهش هزینه‌ها، تمام جوانب را کنترل کنیم. شرایط امروز مثل ساختمانی است که فونداسیون آن با مشکل جدی مواجه شده. حالا هرچقدر هم که نمای آن را درست کنیم، در نهایت فونداسیون مشکل دارد و می‌ریزد. امروز ما هم به این سمت می‌رویم و پایه‌ها در حال برخورد با مشکلات هستند. هرچقدر هم شرکت‌ها در این حوزه بزرگ‌تر هستند، مشکلات‌شان بیشتر است. کمااینکه انصافی بخواهیم بگوییم، مسئله خود مخابرات در این قضیه بسیار زیاد است و مشکلات مالی مخابرات نتیجه در ارائه خدمات بی‌کیفیت به ما هم می‌شود.

آماری وجود دارد که چقدر تعدیل نیرو در شرکت خودتان و دیگر شرکت‌ها وجود داشته؟ 

در سال 97 به 98 ما حدود 300 نفر تعدیل نیرو داشته‌ایم. سایر شرکت‌ها هم وضعیت مشابهی داشته‌اند.