کار در معدن همواره یکی از مشاغل سخت در تمام جهان شناخته می‌شود. کار سنگین، ایجاد آسیب‌های شغلی، حقوق و مزایای ناکافی و... از جمله مهم‌ترین مشکلاتی است که کارگران معدن با آن دست و پنجه نرم می‌کنند و در این بین نیز نمی‌توان از بروز بیماری‌هایی که به واسطه این شغل بروز می‌کنند، غافل بود.
به گزار ش به نقل از ایسنا،فاطمه صادقی - رئیس گروه عوامل شیمیایی و سموم مرکز سلامت محیط و کار وزارت بهداشت به بهانه روز صنعت‌و معدن گفت: ایمنی و بهداشت در معادن از مؤلفه‌هایی است که ارتباط تنگاتنگی با اقتصاد معادن، مسائل انسانی، اجتماعی و حتی محیط زیستی دارد. وجود معادن مختلف و حجم وسیع فعالیت‌های معدنی در کشور طبیعتا حوادث حین کار متعددی را برای کارکنان آن به دنبال داشته است و نتایج آخرین آمارگیری در سال 1395 نشان می‌دهد که در این سال تعداد 4 هزار و 913 معدن در حال بهره‌برداری در کشور وجود داشته است که طبق آخرین اظهارات وزارت صنعت و معدن، این تعداد در حال حاضر به 3300 معدن فعال با 49هزار و 299 شاغل رسیده است.
آسیب‌های شرایط نامناسب کاری در معدن
وی خطرات و شرایط نامناسب کاری که معدن‌کاران با آن مواجهند را به پنج گروه خطرات فیزیکی، شیمیایی، بیولوژیکی، ارگونومی و روانشناختی طبقه‌بندی کرد و افزود: آسیب‌های فیزیکی دامنه وسیعی از مشکلات جزئی تا مرگ را در پی دارند. علت‌های معمولی آسیب‌های کشنده شامل ریزش صخره، حریق، انفجار، تصادفات، سقوط از ارتفاع و… است و علل غیر معمول شناخته شده صدمات کشنده نیز شامل جاری شدن سیل ناشی از کارهای زیرزمینی، هوای دم کرده و محبوس شدگی ناشی از مسدود شدن غارها است.
افت شنوایی؛ عارضه معمولِ کار در معدن
وی افزود: صدا، گرما و رطوبت، ارتعاش پرتوها و تاریکی از عوامل مشکل‌زای دیگر در معادن هستند. کنترل صدا در معدن امروز امری دشوار بوده و مشکل افت شنوایی ناشی از صدا در معدن امری معمول برای کارگران معدن است. همچنین گرما و رطوبت در مناطق گرمسیر و معادن زیرزمینی عمیق از دیگر مشکلات شایع است.
پرتوهای رادون و افزایش ریسک سرطان
صادقی مواجهه با پرتوهای رادون در معادن زیرزمینی را مسبب افزایش ریسک سرطان ریه معرفی کرد و افزود: امروزه معمولاً با استفاده از تهویه، معادن کنترل می‌شوند. مواجهه با ذرات حاصل از سوخت موتورهای دیزلی در معادن زیرزمینی به علت کاربرد تجهیزات حفاری و حمل و نقل سیار اتفاق می‌افتد. مطالعات آماری نشان می‌دهد که این ذرات ریزگرد، خطر ابتلا به سرطان ریه را بالا می‌برند. علاوه‌بر آن گاز رادون خارج شده از سطح سنگ‌های معدنی برای ریه‌ها به شدت خطرناک است، البته پیگیری‌های کنترلی شامل استفاده از سوخت دیزلی با غلظت پایین گوگرد، تعمیر و نگهداری موتورها و تهویه از عوامل کمک‌کننده به کاهش این آسیب هستند.
خطر آب مروارید و آسم شغلی
رئیس گروه عوامل شیمیایی و سموم مرکز سلامت محیط و کار وزارت بهداشت، مواجهه با تشعشعات ماورای بنفش خورشیدی در عملیات معدنکاری سطحی را نیز خالی از مشکل ندانست و ادامه داد: مواجهه با تشعشعات مادون قرمز در فرآیندهای ریخته‌گری منجر به تنش گرمایی و آب مروارید می‌شود. در بعضی از معادن سنگ، مرگ و میر ناشی از سرطان به مقدار قابل ملاحظه‌ای دیده می‌شود که می‌تواند ناشی از دریافت اکتیویته بیش از حد توسط کارگران بوده باشد.
وی افزود: بر اساس گزارشات، مواجهه با مواد فرّار ناشی از قطران زغال سنگ در ریخته‌گری آلومینیوم باعث افزایش ریسک سرطان ریه و مثانه شده است و آسم شغلی نیز یکی از مشکلات معدن‌کاران است. انفجار گرد و غبار زغال سنگ و گاز متان در معادن زیرزمینی هنوز به عنوان یک مشکل جدی که نیاز به پایش و مدیریت جامعه دارد، باقی مانده است. همچنین در برخی از عملیات معدنکاری طلا، هنوز از جیوه برای جداسازی طلا استفاده می‌شود که مسمومیت ناشی از تنفس بخارات جیوه نیز تهدیدی برای سلامتی کارگران معدن است.
بزرگترین گروه بیماری‌های شغلی در معدن‌کاران
صادقی بروز مشکلات ارگونومی را از دیگر مشکلات کارگران معدن دانست و اظهار کرد: اگرچه معدنکاری به طور فزاینده‌ای مکانیزه شده، ولی هنوز حجم قابل توجهی از حمل و نقل به روش دستی انجام می‌شود. اختلالات ترومای تجمعی هنوز به عنوان بزرگترین گروه بیماری‌های شغلی در معدن‌کاران مشاهده می‌شود که در اغلب موارد منجر به ناتوانی طولانی مدت می‌شوند. در معادن زیرزمینی کار در ناحیه بالای سر برای تقویت سقف تونل می‌تواند باعث ایجاد اختلالات شانه شود.
وی ادامه داد: در اغلب معادن خصوصا در معادن زغال سنگ، اغلب ارتفاع سقف محل کار آنقدر کم است که کارگر قادر نیست به طور ایستاده کار کند، لذا مجبور است به طور خمیده و یا روی زانوی خود و گه‌گاه به طور درازکش کار کند که این شرایط غیر طبیعی و یکنواخت کار باعث وارد شدن فشار زیادی به زانوها و بازوهای کارگر که اغلب با زمین در تماس است، می‌شود. این امر منجر به آماس کیسه‌های مفصلی به همراه ورم می‌شود که بیشتر به صورت فرسودگی و کوفتگی زانوها قابل مشاهده مشاهده است.
صادقی در پایان با تاکید بر لزوم آموزش شغلی صحیح به معدن‌کاران و تقویت زیرساخت‌های شغلی آنان تصریح کرد: علل ایجاد حوادث حین کار را می‌توان جنبه‌های فنی و مادی مانند طراحی ناصحیح روش کار، وجود نقایص فنی دستگاه‌ها، شرایط نامناسب فیزیکی محیط کار و نیز جنبه‌های انسانی مانند عدم تناسب جسمانی و روانی کارگر با نوع کار انجام شده و… باشد. طبق بررسی‌های به عمل آمده از جمله مهم‌ترین عوامل مؤثر در وقوع حوادث حین کار در معادن عبارتند از انجام کار به روش ناصحیح، عدم وجود شرح شغل، آموزش و تجربه کافی در انجام کار، عدم استفاده و یا استفاده ناصحیح از وسایل حفاظت فردی، ساده انگاری، بی‌توجهی به کار و… برشمرد.
اقدامات وزارت بهداشت
صادقی در پایان صحبت‌هایش به اقدامات انجام شده در زمینه بهداشت حرفه‌ای معادن، گفت: تدوین برنامه عملیاتی بهداشت حرفه‌ای در معادن، شناسایی معادن تحت پوشش معاونت‌های بهداشتی، بازرسی معادن توسط بازرسان بهداشت حرفه‌ای، نظارت بر رفع نواقص بهداشتی اعلام شده در فرم بازرسی، برگزاری کلاس‌های آموزشی بهداشت حرفه‌ای جهت کارفرمایان و کارشناسان بهداشت حرفه‌ای شاغل در معادن، برگزاری دوره‌های آموزشی جهت کارگران، برگزاری دوره‌های تربیت بهگر جهت حضور در معادن، تدوین راهنمای جامع بهداشت حرفه‌ای در معادن، صدور اخطاریه‌های بهداشتی برای معادن متخلف و ... از جمله اقدامات انجام شده در جهت بهداشت حرفه‌ای معادن است.
وی گفت: همچنین تهیه و تدوین روش اجرایی مدیریت واکنش در شرایط اضطراری، اجرای برنامه خوداظهاری در معادن، تدوین راهنمای روش‌های کنترلی کم هزینه در معادن نیز از جمله برنامه‌های آتی وزارت بهداشت در حوزه بهداشت حرفه‌ای معادن است.
