«باب دیپلماسی باز است.» این جمله‌ای است که این روزها بارها ازسوی مقامات ایران برای حل مناقشه میان تهران و واشنگتن تکرار می‌شود. همین چند روز پیش بود که عباس عراقچی، معاون سیاسی وزیر خارجه از رفت‌و‌آمدهای دیپلماتیک و تبادلاتی میان ایران و مقامات اروپایی طی روزهای آینده به معنای باز بودن درهای دیپلماسی خبر داد و ازسوی دیگر سیدعباس موسوی، سخنگوی وزارت امور خارجه نیز با اشاره به این سفرهای دیپلماتیک اعلام کرد «ما نه امید و نه اعتمادی به کشوری نداریم، اما باب دیپلماسی باز است.» در همین راستا شب گذشته «امانوئل بُن»، مشاور ارشد امانوئل مکرون رئیس‌جمهوری فرانسه راهی تهران شد تا با مسوولان ایرانی در مورد مسائل اخیر میان تهران و واشنگتن مذاکره کند. گامی مهم از سوی کشوری که به‌نظر می‌رسد این روزها ابتکار عمل را برای کاهش تنش‌ها در دست گرفته است. 18 اردیبهشت سال گذشته بود که دولت دونالد ترامپ رئیس‌جمهوری آمریکا به‌صورت یک جانبه از برجام خارج شد و با اعمال تحریم‌های گسترده در قبال ایران تلاش کرد تا همه راه‌های تنفسی ایران را به‌زعم خودش ببندد. در این میان اروپا هم تلاش کرد با راه‌اندازی اینستکس معبری را به‌عنوان راهی برای تنفس اقتصاد ایران باز کند. تلاشی که هرچند تاکنون موفقیت چندانی نداشته، اما از دید مقامات ایران از منظر سیاسی اهمیت بسیاری برای اروپا و ایران دارد. در این میان بالا گرفتن سطح تخاصم میان ایران و آمریکا که نگرانی از تکرار جنگی دیگر را برای دنیا به همراه دارد، موجب شده تا فرانسه این بار مامور برقراری صلح شود. از همین رو امانوئل مکرون، رئیس‌جمهوری فرانسه روز گذشته مشاور ارشدش را راهی ایران کرد. «امانوئل بُن» 19 ژوئن (29 خرداد) هم در جریان حمله به دو نفتکش در دریای عمان سفری یک روزه به تهران داشت. همچنین امانوئل بن سابقه فعالیت دیپلماتیک در سفارت فرانسه در تهران را نیز در کارنامه خود دارد.
براساس گزارش‌ها او امروز با دبیر شورای‌عالی امنیت ملی ایران دیدار و گفت‌وگو خواهد کرد. به گزارش «ایرنا» به نقل از دبیرخانه شورای‌عالی امنیت ملی در این دیدار آخرین وضعیت پیگیری اجرای تعهدات کشورهای اروپایی در برجام و مکانیزم‌های مقابله با تحریم‌های یک‌جانبه آمریکا مورد بحث و بررسی قرار خواهد گرفت.
این سفر پس از آن صورت می‌گیرد که رئیس‌جمهوری فرانسه شنبه شب در گفت‌وگویی تلفنی با حسن روحانی رئیس‌جمهوری درباره حفظ برجام رایزنی کردند. گفت‌وگویی که عباس عراقچی، معاون سیاسی وزیر امور خارجه آن را بسیار سازنده توصیف کرده است. براساس آنچه از محتوای این گفت‌وگوها که در نهایت منجر به سفر مشاور ارشد مکرون به ایران شده منتشر شده است، حسن روحانی و امانوئل مکرون در این گفت‌وگوی نسبتا طولانی که یک ساعت طول کشیده موافقت کرده‌اند تا 24 تیر برای یافتن شرایطی جهت آغاز گفت‌وگوها با محوریت حفظ برجام تلاش کنند. قرار است در طول این مدت رئیس‌جمهوری فرانسه به رایزنی‌های خود با طرف‌های بین‌المللی ادامه دهد.
آنچه موجب نگرانی رئیس‌جمهور فرانسه و به دست گرفتن ابتکار عمل برای کاهش مناقشه میان ایران و آمریکا شده است، خطر تضعیف توافق هسته‌ای سال 2015 با ایران است. از همین رو مکرون در تماس تلفنی با روحانی بر از سرگیری گفت‌وگوها درباره توافق هسته‌ای با حضور همه طرف‌ها (1+5) تاکید کرده است. به‌دنبال این پیشنهاد حسن روحانی هم توقف کلیه تحریم‌ها را آغازی برای یک حرکت بین ایران و گروه 1+5 توصیف می‌کند. گروهی که آمریکا نیز از یکی از اعضای آن بود و پس از خروج این کشور از برجام، ماهیت خود را از دست داد. همین جمله ازسوی روحانی کافی بود تا اذهان را به سمت احتمال آغاز گفت‌وگوهای مجدد میان ایران و آمریکا هدایت کند.
هرچند روز 16 تیرماه یعنی یک روز پس از این گفت‌وگوی تلفنی و همزمان با پایان مهلت 60 روزه ایران به اروپا و اعلام اجرای گام دوم کاهش تعهدات برجامی ایران، عباس عراقچی معاون وزیر امور خارجه شرطی برای حضور آمریکا در این گفت‌وگوها تعیین کرد و با بیان اینکه از نظر ما مفهومی به معنای 1+5 دیگر وجود ندارد، اعلام کرد شرط اول ما برداشتن تحریم‌های نفتی و بانکی است، ولی بقیه تحریم‌ها هم حتما در مراحل بعدی مدنظر قرار خواهد گرفت. او همچنین گفت که اگر لازم شد منعی ندارد آمریکا به شرط توقف تحریم‌ها در این گفت‌وگوها شرکت کند. موضوعی که به‌نظر می‌رسد یکی از اهداف مکرون در فرستادن مشاور ارشدش به ایران باشد.
براساس برخی تحلیل‌ها ظاهرا فرانسه راه میانه‌ای را به ایران و آمریکا پیشنهاد کرده که در صورت موافقت دو کشور می‌تواند به بحران موجود تا پیدا کردن راه‌حل نهایی پایان دهد. برخی از گزارش‌ها از این راه‌حل به‌عنوان «اقدامات متقابل دو کشور» در قبال یکدیگر یاد کرده‌اند. به این ترتیب در صورت موافقت طرفین، آمریکا تحریم‌های خود را به‌ویژه در حوزه فروش نفت و معاملات بانکی متوقف می‌کند و در مقابل ایران هم به روند بازنگری در تعهداتش در برجام پایان می‌دهد.
ایران در مرحله اول کاهش برخی از تعهدات خود در برجام، از سقف تعیین شده 300 کیلوگرم برای نگهداری و ذخیره اورانیوم غنی شده عبور کرد و در مرحله دوم کاهش تعهداتش به برجام در روز 16 تیرماه میزان خلوص اورانیوم غنی‌شده‌اش را افزایش داد. براساس این تحلیل‌ها فرانسه پیشنهاد کرده است تا دوره اقدامات متقابل دو کشور3 ماهه باشد.
هرچند هنوز هیچ مقام رسمی در مورد طرح فرانسه برای حل مناقشه بین ایران و مکرون سخنی نگفته است، اما امانوئل مکرون اوایل تیرماه در گفت‌وگو با رادیو و تلویزیون ملی ژاپن خواستار «اقدامات کوچکی» برای رفع تنش بین ایران و آمریکا شده و تاکید کرده بود که این راه‌حل‌ها باید زمینه ایجاد اعتماد را فراهم کند. به گزارش «ایرنا» او در گفت‌وگویی دیگر نیز اشاره‌ای کوتاه به بخشی از طرح خود کرده و گفته بود می‌خواهد از دونالد ترامپ بخواهد تا برای تسهیل شروع مذاکرات و با هدف کاهش تنش‌ها در منطقه، برخی از تحریم‌ها علیه ایران را لغو کند.
رئیس‌جمهوری فرانسه در گفت‌وگو با حسن روحانی نیز گفته است: «پایان برجام به معنای اقرار به شکست دسته‌جمعی و اقدامی تاسف‌بار خواهد بود و بنابراین مسیر دوم را باید انتخاب کرد تا برجام حفظ و به تنش‌زدایی کمک شود و فرانسه آماده است در این مسیر تلاش‌هایش را به‌ویژه در مسیر خواست ایران که آتش‌بس در این جنگ اقتصادی است، دوچندان کند.»
هرچند هنوز هیچ یک ازکشورهای اروپایی واکنشی به طرح رئیس‌جمهوری فرانسه نشان نداده، اما بعید است طرح مذکور حمایت اتحادیه اروپا را هم همراه خود نداشته باشد و از سوی دیگر پاریس بدون رایزنی با آمریکا ماموریت گفت‌وگو با ایران را قبول و طرحی برای حفظ برجام ارائه کرده باشد. در صورت تایید این طرح و توافق طرفین درگیر در منازعه شاید بتوان گفت که ایران و آمریکا از یکسو و دیگر کشورهای اروپایی به این جمع‌بندی رسیده‌اند که افزایش تخاصم به نفع هیچ‌کس نیست و باید تا پیدا شدن راه‌حل نهایی تنش‌ها را برای مدتی کم کنند.
همزمان با تلاش‌های امانوئل مکرون و سفر مشاور ارشد او به ایران، روز گذشته کاخ سفید در بیانیه‌ای اعلام کرد رئیس‌جمهور آمریکا روز دوشنبه با امانوئل مکرون، همتای فرانسوی خود در یک تماسی تلفنی درباره ایران گفت‌وگو کرده است. این دومین بار در هفته گذشته بود که رهبران این دو کشور در ادامه تلاش‌های دیپلماتیک فرانسه برای کاهش تنش بین ایران و آمریکا درباره ایران گفت‌وگو کرده‌اند. پیش از این ژاپن، عراق، سوئیس، عمان، قطر و ترکیه با هدف کاهش تنش بین تهران و واشنگتن اعلام آمادگی کرده بودند؛ اما این بار فرانسه نه به‌عنوان میانجی که به‌عنوان طراح یک ایده برای کاهش درگیری‌ها و جلوگیری از یک جنگ دیگر وارد عمل شده است.
