به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از اعتماد، آن‌گونه که از اخبار منتشر شده برمی‌آید، این توافق سه‌جانبه میان گمرک به عنوان سازمان مسوول ترخیص‌کننده کالا، وزارت صنعت، به عنوان سیاستگذار واردات و تنظیم بازار و بانک مرکزی به عنوان تخصیص‌دهنده ارز صورت گرفته است. اما در جزییات این توافق، باز هم مشخص شد که وزارت صنعت از موضع قبلی خود کوتاه نیامده و همچنان بر ثبت سفارش نکردن این کالاها اصرار دارد. وزارت صنعت کالاهای رسوب کرده در بنادر را جزو دسته گروه 4 کالایی می‌داند و معتقد است که این دسته از کالاها در داخل کشور تولید می‌شود. از این‌رو نیازی به واردات آن نیست.
از سوی دیگر، واردات این کالاها پیش از دستورالعمل تازه وزارت صنعت انجام شده و حالا در مرحله ثبت سفارش، این صاحبان کالا هستند که از ماندن کالای وارداتی خود پشت درهای بسته گمرک گلایه دارند.
مشکل اول: اپراتوری بنادر
موضوع رسوب کالاها در گمرک بنادر کشور، بیش از یک سال است که جزو مطالبات مطرح شده توسط فعالان اقتصادی و تاجران کشور است. پیش از این گزارش‌هایی مبنی بر وجود مشکلاتی در حوزه تخلیه و بارگیری در بنادر کشور منتشر شده بود. هفته‌نامه «حمل و نقل» در شماره 208 خود گزارشی از روند تخلیه و بارگیری در بنادر کشور ارایه کرده بود که مبتنی بر نگاهی آماری به این شاخص‌ها در فروردین ماه امسال یعنی آخرین بازه‌ای بوده که آمار و اطلاعات دقیق توسط سازمان بنادر و دریانوردی منتشر شده است. مطابق گزارش این هفته‌نامه « عملکرد کلی بنادر ایران در این یک ماه ابتدایی سال 98، کاهشی بوده است. در این یک ماه، 11 میلیون و 798 هزار و 316 تن کالا در بنادر تخلیه و بارگیری شده که نسبت به عدد فروردین‌ماه 97 بالغ بر 6 درصد کاهش پیدا کرده است.»
این گزارش آنجایی هشداردهنده می‌شود که بدانیم در بندر شهید رجانی، بزرگ‌ترین بندر تجاری ایران به نوعی باید با بنادر کشورهای حوزه خلیج‌فارس رقابت کند؛ اوضاع چندان مساعد نیست. در این بندر، در فروردین‌ماه امسال، نزدیک به 108 هزار TEU کانتینر در عملیات تخلیه و بارگیری بوده که نسبت به مدت مشابه سال قبل، نزدیک به 38 درصد افت داشته است. این در حالی است که شرایط در بنادر دیگر هم ناامیدکننده است. در بندر لنگه افت تخلیه و بارگیری کانتینر در نخستین ماه سال 98 نسبت به مدت مشابه سال قبل، حدود 95 درصد بوده است.
این عدد برای بندر بوشهر نزدیک به 83 درصد کاهش پیدا کرده. برای بندر چابهار – که به نوعی دروازه اتصال شرق به غرب محسوب شده و یکی از کلیدی‌ترین بنادر ایران است – عملیات تخلیه و بارگیری کانتینر 18.2 درصد کاهش پیدا کرده است. آمار عملیات تخلیه و بارگیری کانتینر در عملکرد کلی بنادر ایران تاثیر گذاشته و سقوط شدیدی را نشان می‌دهد. چنانکه در مجموع عملیات تخلیه و بارگیری در بنادر کشور، 126 هزار و 936 TEU کانتینر در فروردین‌ماه 98 صورت گرفته که نسبت به مدت مشابه سال قبل این عدد 36 درصد کاهش پیدا کرده است.
بر اساس این گزارش، مسوولان سازمان بنادر، عمده دلیل این کاهش عملکرد را وجود تحریم‌ها عنوان می‌کنند؛ اما برخی کارشناسان معتقدند که عمده دلیل عقب‌ماندگی بنادر ایران از هدف‌گذاری‌های صورت گرفته و حتی افت عملکرد بنادر در حوزه تخلیه و بارگیری، توقف فرآیند تبدیل بنادر «نسل اول» به بنادر «نسل سوم» است. به گفته کارشناسان در میان بنادر ایران سه بندر امام، شهید رجایی و امیرآباد جزو بنادری هستند که به ادعای سازمان بنادر و دریانوردی، به بنادر نسل سوم تبدیل شده‌اند. اما در باقی موارد، تمامی بنادر ایران به یک «بارانداز صرف» تبدیل شده‌اند که به نظر می‌رسد قادر به تامین هزینه‌های ابتدایی خود نبوده و زیانده هستند.
مشکل دوم: ثبت سفارش پس از واردات
مشکل دوم ایجادکننده رسوب کالا در بنادر زمانی بروز پیدا می‌کند که به گفته وزیر صنعت، معدن و تجارت، تاجران دست به واردات این کالاها زده و حالا که کالاها به بنادر ایران آمده‌اند؛ اقدام به ثبت سفارش کرده‌اند. پروسه‌ای که به گفته رضا رحمانی، طبق قانون تجارت باید پیش از واردات کالا انجام می‌شد. معمولا کالا پیش از آنکه به گمرک اظهار شود در اماکن بندری، مناطق ویژه و مناطق آزاد دپو شده و صاحبان کالا پس از تکمیل اسناد خود به گمرک مراجعه و تشریفات گمرکی را طی کرده و اقدام به ترخیص کالا می‌کنند. اگر این زمان طولانی شده و مهلت مقرر در قانون و مصوبات مربوطه نیز سپری شود و صاحبان کالا نتوانند اسناد و مدارک لازم و همچنین پیش‌زمینه‌های مورد نیاز در خصوص ترخیص کالا را فراهم کنند، ماندگاری کالا در بنادر بیشتر شده و رسوب قبل از اظهار تلقی می‌شود.
نگاه گمرک
گمرک ایران می‌گوید که حدود 30 درصد از کانتینرهایی که در بنادر کشور رسوب کرده‌اند جزو کالاهای گروه 4 هستندکه مشابه داخلی آن در کشور تولید می‌شود. بنابراین وزارت صنعت مخالف ترخیص آن است. اما در باقی موارد گمرک می‌گوید که مشکل اساسی تحریم‌ها، امکانات موجود بنادر برای تخلیه و مشکلات اسنادی و بانکی است.
توافق راهگشاست؟
با این توافق سه‌جانبه به نظر می‌رسد که تحول جدیدی برای ترخیص کالاهای دپو شده در گمرک رخ داده است، اما این توافق چیست و چه ویژگی‌هایی دارد؟ در این بخش 13 بند موجود در این توافق ذکر می‌شود:
1- ترانزیت کالاهای گروه 4 به مقصد مناطق آزاد ممنوع است.
2- کالاهای غیر گروه 4 به مقصد مناطق آزاد نیاز به ثبت سفارش ندارند.
3- برای ترانزیت کالاهای غیر گروه 4 به مقصد مناطق آزاد در صورتی که کالا جزو ردیف کالاهای معاف از ثبت سفارش نباشد، ثبت سفارش از نوع ورود به مناطق آزاد یا سرزمین اصلی کافی است و نیاز به ثبت سفارش دیگری ندارد.
4- ترانزیت داخلی کالا به مقصد سایر گمرکات نیاز به ثبت سفارش سرزمین اصلی دارد.
5- سقف و سابقه برای بازرگانان متقاضی واردات مواد اولیه و واسطه‌ای بخش تولید در نظر گرفته نشود و الزام به قرارداد با واحد تولیدی ضرورت ندارد.
6- حتما باید ثبت سفارش یا ثبت آماری صورت بگیرد.
7- ضایعات مناطق که امکان ورود به کشور را ندارد در گمرکات دپو شده و اجازه ترخیص ندارد.
8- کالاهایی که در کنار کالای اصلی به عنوان مجانی، هدیه یا اقلام بسته‌بندی به صورت غیرمتعارف ارسال می‌شود، باید به ثبت سفارش کالای اصلی اضافه شود و وزارت صمت باید در این زمینه تعیین تکلیف کند.
9- صورتجلسه 27 اسفند 97 گمرک، بانک مرکزی و وزارت صمت تا نیمه مردادماه سال جاری عملیاتی شده و ارتباط ثبت سفارش با گمرک قطع شود.
10- بانک مرکزی در زمان تخصیص ارز، اعتبار کارت بازرگانی را کنترل می‌کند.
11- 803 قلم کالا 15 درصد تلورانس ارزشی در نظر گرفته می‌شود که قابل پذیرش باشد.
11-30 تا 40 هزار کانتینر کالا مربوط به گروه 4 کالایی به سازمان اموال تملیکی برای فروش ارایه شد.
12- وزارت صمت و بانک مرکزی موظف شدند اقدامات لازم برای اجرایی شدن بندهای مصوبات را انجام دهند.
