به گزارش ایسنا، «فرهیختگان» نوشت: این گزارش دو روز پیش از انتشار به‌همراه جداول برای عادل فردوسی‌پور فرستاده شد. با وجود اینکه قول پاسخگویی به سوالات را داده بود اما تا زمان بسته شدن صفحات روزنامه، جوابی از سوی ایشان دریافت نکردیم. تماس‌های مکرر با وی هم نتیجه نداد و درنهایت تصمیم به انتشار این گزارش بدون توضیحات وی گرفته شد. «فرهیختگان» همچنان آمادگی خود را برای انتشار پاسخ‌های سازمان صداوسیما و فردوسی‌پور اعلام می‌کند.
«از مبلغ «اس ام اس»های ٩٠ یک ریال هم به برنامه نمی‌رسد. برای ٩٠ از نظر مالی فرقی نمی‌کند یک‌نفر در نظرسنجی ٩٠ شرکت کند یا چند میلیون نفر. من همیشه حضور میلیونی مردم در نظرسنجی‌های ٩٠ را یک حمایت معنوی از برنامه دیده‌ام.» «اگر برنامه چهار ساعت هم طول بکشد بازهم صداوسیما برای نود 120 دقیقه برنامه لحاظ می‌کند که بابت این زمان هم هر دقیقه 62 هزار تومان دریافت می‌کند. در سال گذشته 37 برنامه داشته‌ایم که درمجموع مبلغی حدود 261 میلیون تومان می‌شود.» «از این برنامه ماهیانه یک میلیون و 500 هزار تومان درآمد دارم و همه عوامل تنها به‌خاطر مردم و ارائه یک برنامه خوب با این شرایط کار می‌کنند.»
اینها جملاتی است که عادل فردوسی‌پور، مجری و تهیه‌کننده برنامه 90 در اوایل دهه 90 و در پاسخ به گزارش‌هایی مبنی‌بر درآمد یک میلیاردی‌اش از این برنامه گفته است. پاسخ‌هایی که نشان می‌داد او درآمد بالایی ندارد و به‌خاطر عشق به مردم و فوتبال کار می‌کند. البته همان‌موقع رضا رشیدپور، مجری تلویزیون با اشاره به حرفهای فردوسی‌پور گفته بود: «این حرف عادل هم از آن حر‌ف‌هاست! عادل فردوسی‌پور یک‌و‌نیم میلیون درآمد دارد؟ اگر قرار باشد آن‌طور که عادل حساب کرده، حساب کنیم درآمد من می‌شود 500 هزار تومان و حتی بدهکار هم هستم. نه به آن شایعه درآمد میلیاردی او و نه به درآمد یک‌و‌نیم میلیونی‌اش.» به‌هر‌حال رشیدپور در همان سیستم کار می‌کرد و تهیه‌کنندگی برخی از برنامه‌هایش را خودش برعهده داشت.
چند سوال، چند ابهام
از سال جدید پخش این برنامه متوقف شده است اما ابهامات و سوالات پیرامون این برنامه هنوز بین برخی از مخاطبان برنامه وجود دارد. مسائلی که وسط دعواهای سیاسی و دسته‌بندی‌ها مغفول ماند. بدیهی است که بین سازمان صداوسیما و هر برنامه‌ای، قراردادی بسته می‌شود و طبق قرارداد تمامی افزونه‌های یک برنامه اعم از سایت اینترنتی، اپلیکیشن و سامانه پیامکی نمی‌توانند به‌صورت منفک مشغول به‌کار باشند. برنامه 90 هم احتمالا از این قاعده مستثنی نبوده است. پیامک، سایت 90، اپلیکیشن و کانال تلگرامی 90 رسانه‌هایی بودند که با نام آن برنامه و به‌صورت گسترده فعالیت می‌کردند. مخاطب اولین سوال ما سازمان صداوسیماست. کسی پاسخ بدهد این رسانه‌های پیرامونی برنامه 90 زیر نظر سازمان فعالیت می‌کردند یا خیر؟ آیا سازمان بر هزینه‌ها و درآمدهای این رسانه‌ها نظارت داشته است یا خیر؟ ما در این گزارش با طرح سوالاتی قصد داریم همان چیزی را مطالبه کنیم که عادل فردوسی‌پور و برنامه‌اش پیگیرش بودند؛ شفافیت.
سایت
بخش بزرگی از درآمدهای این سایت به تبلیغات اختصاص دارد. اینکه تعرفه‌های این تبلیغات بر چه اساسی محاسبه شده است، سوال دیگری است که مطرح می‌شود. طبق اطلاعاتی که وجود دارد سایت‌هایی شبیه به 90 و با مختصات آن به‌طور متوسط درآمدشان در یک‌ماه حدود 200 میلیون تومان است. با توجه به اینکه راه‌اندازی سایت در سال‌های اخیر انجام شده، بازه زمانی پنج سال را برای آن درنظر می‌گیریم. پنج سال می‌شود 60 ماه و با ضرب در متوسط 200 میلیون تومان، عدد 12 میلیارد تومان به‌دست می‌آید. این عدد قطعا در طول پنج سال دچار نوساناتی هم بوده و البته همیشه رو به بالا است. بازهم مخاطبان سوال ما سازمان و عادل هستند. آیا سازمان از چنین رقمی با خبر بوده است؟ آیا به‌خاطر درآمدهایی که خودش از تبلیغات 90 داشته، حاضر به واگذاری تمامی زیرمجموعه‌های 90 با درآمدهایش بوده است؟ از فردوسی‌پور می‌پرسیم که این درآمدها درنهایت شفافیت به‌دست آمده است؟ آیا این امکان برای سایر برنامه‌ها هم فراهم بوده است؟
اپلیکیشن و کانال
اگر فکر می‌کنید درآمدهای برنامه 90 به همین دو مورد ختم می‌شده است، اشتباه می‌کردید. اپلیکیشن 90 که توسط همان شرکت آتیه داده‌پرداز ساخته شده است، به‌طور متوسط بین 90 تا 120 میلیون تومان درآمد در ماه به‌دست می‌آورد. بررسی موارد مشابه چنین آماری را نشان می‌دهد. با فرض 100میلیون تومان و ضرب در 48ماه (با توجه به نوپا بودن این اپلیکیشن) عدد 4 میلیارد و 800 میلیون تومان به‌دست می‌آید. سوال قبلی اینجا هم کاربرد دارد. این رقم کجا رفته است؟ اگر به حساب تهیه‌کننده 90 ریخته شده با رضایت و نظارت سازمان صداوسیما بوده است؟ کانال تلگرامی برنامه 90 هم برای خودش کسب درآمد می‌کرده است؛ البته نه به‌اندازه باقی بخش‌ها. این بخش تنها هفته‌ای پنج میلیون تومان آورده داشته و درمجموع یک‌سال به رقم 260 میلیون تومان می‌رسیده است. این‌بار هم همان فرض بازه زمانی پنج‌ساله را درنظر می‌گیریم. عددی که به‌دست می‌آید یک میلیارد و 300 میلیون تومان می‌شود. یعنی درآمد شش میلیارد و 100 میلیون تومانی برای اپلیکیشن و کانال در مدت پنج سال.
مجموع درآمدها، سازمان و ما
این اعدادی که در گزارش آمد می‌تواند کمی بیشتر یا کمتر باشد، اما به‌صورت کلی درست است. حالا و با احتساب مجموع همه درآمدهای بخش‌های ذکر شده در بالا به همراه بخش پیامک‌ها، عدد 24 میلیارد و 500 میلیون تومان به‌دست می‌آید. رقم کمی نیست. بخشی از آن در 10 سال و مابقی در حدود پنج سال به‌دست آمده است. آیا وقت آن نرسیده است که صداوسیما درمورد قراردادهایی که می‌بندد روشنگری کند؟ آیا وقت روشنگری چهره محبوب و مردمی نرسیده است؟ آنچه که او از درآمدهایش در ماه گفت مربوط به سال‌های 90 و 94 می‌شود. شاید بعد از این سال‌ها بخواهد آن عدد را اصلاح کند. ما آمادگی داریم تا مستندات و اسناد هر دو طرف را منتشر کرده و در این زمینه کمکی به روشنگری و شفافیت مالی کنیم. صداوسیما متعلق به مردم است و منطقی نیست که مسائل مالی‌اش از دید مردم یا نهادها مخفی بماند.
آتیه داده‌پرداز و 90
شرکت دانش‌بنیان «آتیه داده‌پرداز» مجری، طراح و توسعه‌دهنده اپلیکیشن رسمی موبایل برنامه 90 است. آن‌طور که در سایت این شرکت آمده است «آتیه داده‌پرداز» 13 سال است که نظرسنجی‌های برنامه 90 را با ارائه بستر پیام کوتاه برگزار می‌کند و در پاییز سال 1394 به درخواست تهیه‌کننده برنامه 90، اپلیکیشنی طراحی شد تا مخاطبان خارج کشور امکان حضور در نظرسنجی‌ها را پیدا کنند. مخاطبان خارج ایران تا آن زمان قادر به شرکت درنظرسنجی‌های 90 از طریق پیامک نبودند. برای حل این مشکل و ایجاد زمینه لازم برای شرکت کاربران خارج از ایران در نظرسنجی‌ها، از سیستم پیام‌رسانی آنلاین آتیه داده‌پرداز به‌نام چابک در طراحی و پیاده‌سازی اپلیکیشن 90 بهره گرفته شد.
پیام‌رسان چابک این امکان را فراهم ساخت تا مخاطبان خارج کشور بدون‌نیاز به بستر پیام‌کوتاه درنظرسنجی‌ها شرکت کنند. استقبال و نصب بالای اپلیکیشن نظرسنجی باعث شد تا مخاطبان داخلی نیز درخواست استفاده از این اپلیکیشن را داشته باشند. در ادامه با درخواست و اشتیاقی که کاربران داخلی برای فراهم‌شدن امکان استفاده آنها از اپلیکیشن90 دیده شد، امکان استفاده از این اپلیکیشن برای کاربران داخل کشور نیز فراهم شد. استقبال کاربران داخل کشور به‌حدی بالا بود که آتیه داده‌پرداز برای ارتقای کیفیت سرویس‌های ارسالی و پاسخگویی به حجم بالای کاربران، اقدام به افزایش پهنای باند و منابع سخت‌افزاری پروژه 90 کرد. 30 هزار بازدید در دقیقه در روزهای نظرسنجی و پیش‌بینی لیگ، 190 هزار کاربر هم‌زمان متصل در پایان بازی‌های مهم لیگ‌برتر، 7/5 میلیون پیش‌بینی برای هر هفته لیگ و بیش از 1500نفر درخواست در ثانیه در روزهای داغ هفته برای هر مسابقه؛ این اعداد را که خود شرکت آتیه داده‌پرداز در سایتش آورده است به‌خاطر بسپارید.
پیامک‌ها
«تمامی هزینه‌هایی که مردم به‌خاطر ارسال پیامک به ٩٠ پرداخت می‌کنند (حدود 14 تومان) به همان اپراتورهای تلفن همراه می‌رسد. هزینه برگشت پیامک‌های ارسالی را نیز اسپانسر به شرکت مجری مسابقه پیامکی برنامه پرداخت می‌کند. درواقع در این بخش، ریالی سود نصیب ٩٠ نمی‌شود و تعداد پیامک‌ها هم تاثیری در این فرآیند ندارد.» این جملات هم متعلق به عادل است. نظرسنجی‌ها یکی از پرحاشیه‌ترین بخش‌های برنامه 90 بوده است. این بخش بارها مورد اتهام قرار گرفت که مهندسی می‌شود و نتیجه‌اش طوری می‌شود که مجری برنامه بخواهد. البته که این اتهام هیچ‌وقت ثابت نشد. بخش دیگری از اتهامات متوجه درآمدهای پیامک‌ها بود. جایی که اعداد میلیونی هفتگی مشارکت‌کنندگان، برای مخاطبان این سوال را ایجاد می‌کرد که این درآمدها به‌جیب چه‌کسی می‌رود؟ فردوسی‌پور همیشه می‌گفت ریالی از این درآمدها به‌حساب او نمی‌رود.
پیگیری‌های «فرهیختگان» نشان می‌دهد با احتساب تخفیف 50 درصدی خرید پیامک انبوه، هر پیامک توسط شرکت «آتیه‌داده‌پرداز»، 69 ریال از مخابرات خریداری شده و بین 130 تا 160 ریال هم به اسپانسر فروخته می‌شده است. اگر میانگین را 150 ریال فرض بگیریم، تفاوت این رقم به 80 ریال می‌رسد. با اینکه می‌دانیم تعداد شرکت‌کنندگان این برنامه حتی به پنج میلیون نفر هم می‌رسید، اما اینجا میانگین را حدود دومیلیون نفر درنظر می‌گیریم. حالا دو میلیون را در 80 ریال ضرب می‌کنیم. به عدد 16 میلیون تومان برای هر برنامه می‌رسیم. اگر فرض بگیریم که در سال حدود 40 برنامه 90 پخش می‌شده است و فقط 10 سال از عمر 90 را درنظر بگیریم 400 برنامه را باید ضرب در 16 میلیون تومان کنیم. نفس عمیق بکشید. 6 میلیارد و 400 میلیون تومان در این 10 سال و 400 برنامه معلوم نیست که به جیب چه‌کسی رفته است. هزینه برگشت پیامک‌های ارسالی چقدر بوده، به جیب چه‌کسی می‌رفته و چه نظارتی روی آن بوده است؟
این‌بار مخاطبان سوال ما هم سازمان و هم عادل فردوسی‌پور هستند. بد نیست بدانیم مسئول راه‌اندازی سامانه پیامکی 90 و حتی اپلیکیشن 90 شرکتی به‌نام «آتیه داده‌پرداز» است.
به گزارش ایسنا، برنامه نود، شرکت آتیه داده پرداز و شرکت بهکاوان نوآور آرنا نسبت به این گزارش فرهیختگان واکنش نشان دادند که این واکنش‌ها در سایت «نود» منتشر شده است.
در پاسخ برنامه نود آمده است: «اعداد و اطلاعات مطرح‌شده در این مطلب ناصحیح، غیر مستدل، به دور از انصاف، اخلاق و اصول کار رسانه‌ای نگاشته شده‌اند و به همین دلیل نتیجه‌ای که نویسنده مطلب در مورد درآمدهای حاصل از برنامه و بسترهای مجازی آن گرفته، فاصله زیادی با واقعیت دارد. این در حالی است که برنامه نود در تمام عمر فعالیت خود در مقابل زیاده‌خواهی و پیشنهادهای ناصواب برخی افراد و اسپانسرها ایستادگی کرده است و هرگز اجازه ورود سرویس‌های ارزش افزوده و سواستفاده از مردم را نداده است و حتی یک ریال از جیب مخاطبان شریف نود درآمدزایی نکرده‌است. از آنجا که ادعاهای مطرح شده در روزنامه فرهیختگان متوجه دو شرکت دیگری است که یکی مسوولیت اجرای نظرسنجی پیامکی و اپلیکیشن و دیگری مسوولیت سایت و کانال تلگرام برنامه نود را بر عهده دارند، هر دو شرکت یاد شده جوابیه‌ای در پاسخ به اطلاعات و داده‌های ناصحیح مطلب روزنامه فرهیختگان منتشر کرده اند که در سایت برنامه نود موجود است.
از رسانه‌های محترم و البته مستقل انتظار می‌رود که اخلاق حرفهای را در درج، نشر و باز‌نشر مطالب رعایت کنند. در صورت ادامه انتشار چنین مطالب نادرست و ناروایی حق پاسخگویی و پیگیری آن محفوظ خواهد بود.»
شرکت آتیه داده پرداز نیز با اعلام اینکه «مبنای محاسبات ارائه‌شده کاملاً اشتباه بوده و نتیجه‌گیری نهایی به هیچ عنوان مورد تایید این شرکت نیست» این گونه توضیح داده است: «در ابتدا به عنوان مجری نظرسنجی پیامکی و اپلیکیشنی برنامه نود، باید تاکید کرد که در تمام سالیانی که برنامه نود نظرسنجی پیامکی داشته، مخاطب محترم برنامه برای شرکت در آن از طریق پیامک فقط هزینه یک پیامک عادی بر اساس نرخ اپراتور تلفن همراه خود را پرداخت می‌کرد که از این مبلغ حتی یک ریال نصیب شرکت آتیه داده پرداز یا تهیه کننده برنامه نود نمی‌شد. موضوع مورد بحث در مقاله روزنامه فرهیختگان در مورد پیامک های برگشتی به شرکت‌کنندگان در نظرسنجی برنامه نود بوده است. در این مقاله نرخ خرید هر پیامک برگشتی از مخابرات به غلط 69 ریال عنوان شده که درواقع 89 ریال است. از طرفی تامین هزینه های ارسال پیامک برگشتی به عهده اسپانسرهای برنامه بوده است. در مقاله روزنامه فرهیختگان نرخ متوسط فروش هر پیامک برگشتی به اسپانسر برنامه 150 ریال عنوان شده که اختلاف فاحشی با واقعیت دارد چرا که متوسط نرخ فروش پیامک به اسپانسر طی سالیان گذشته 106 ریال بوده است (لازم به ذکر است که طی حدوداً 400 برنامه‌ی سالیان گذشته تعدادی از برنامه‌ها اسپانسر نداشتند و هزینه‌ی پیام‌های برگشتی از طرف این شرکت پرداخت شده است). ضمناً اجرا، پشتیبانی و پایداری سیستم نظرسنجی برنامه 90 طی سالیان گذشته حدود یک میلیون و دویست هزار تومان به ازای هر برنامه برای این شرکت هزینه دربر داشته است. لذا همانطوری که ملاحظه می‌فرمایید محاسبه‌ی درآمد 6 میلیارد و 400 میلیون تومانی بابت اجرای نظرسنجی پیامکی طی ده سال گذشته در برنامه‌ی 90 کذب محض بوده و با استناد به مدارک موجود می‌توان اثبات کرد که درآمد ناخالص حاصله از نظرسنجی پیامکی طی ده سال گذشته کمتر از 8 درصد مبلغ عنوان شده در این مقاله است که بخش قابل توجهی از این درآمد هم صرف هزینه های مختلف ذکر شده گردیده است. ضمنا تهیه کننده برنامه نود حتی یک ریال از محل این درآمد ها سهمی نداشته است.
شایان ذکر است که اپلیکیشن نود جهت فراهم شدن امکان شرکت رایگان در نظرسنجی برنامه نود و همچنین امکان مشارکت هموطنان خارج از کشور در آن، ایجاد شد. در بخش اپلیکیشن، درآمد ادعا شده‌ی 6 میلیارد تومانی، کذب محض بوده و به دلیل نداشتن اسپانسر، این اپلیکیشن کوچکترین درآمدی برای آتیه داده پرداز نداشته است. در مدت زمان کوتاهی که بعضی اسپانسرهای قبلی برنامه نود به صورت محدود در اپلیکیشن تبلیغ شده‌اند هم هیچ هزینه‌ای از آنها اخذ نشده و این خدمت اپلیکیشن به آنها بخشی از پروژه اسپانسرینگ آن ها در نود بوده است. لازم به ذکر است که هزینه‌های طراحی، راه‌اندازی، پشتیبانی و پایداری اپلیکیشن نیز طی سالیان گذشته به عهده‌ی شرکت آتیه داده پرداز بوده است.
با کمال تاسف از مطلب منتشر شده در آن نشریه محترم و به جهت تنویر افکار عمومی، لازم به ذکر است که شرکت آتیه داده پرداز به عنوان یک شرکت خوشنام و امین، بیش از 17 سال در حوزه‌ی پیام رسانی بانک‌ها و سازمان‌های بزرگ دولتی و خصوصی فعال بوده است و به دلیل حضور در بازار بورس، از شفافیت کافی به جهت بررسی اعداد و ارقام ادعا شده برخوردار بوده و اجازه‌ی طرح مسائل بی‌اساس و کذب در حوزه‌ی فعالیت خود را به جریان‌های سیاسی و اقتصادی خاص، نخواهد داد.»
شرکت بهکاوان نوآور آرنا، مجری سایت برنامه نود نیز چنین پاسخ داده است: «در جواب به اطلاعات و اعداد غیر واقعی مطرح شده در مطلب، ذکر چند توضیح ضروری است. نگارنده مطلب از چند نکته اساسی غفلت کرده است. اول آنکه فقط به محاسبه درآمد ها پرداخته و هزینه‌های سایت و کانال تلگرامی برنامه نود را در محاسبات خود در نظر نگرفته است. همچنین در محاسبه درآمدها نیز اعداد و ارقام ارائه شده در مطلب منطبق با واقعیت نیست. بر اساس قرارداد منعقده فیمابین شبکه 3 سازمان صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران در زمان مدیریت جناب آقای مجید زین العابدین و شرکت بهکاوان نوآور آرنا در خرداد 1393 با موضوع «مشارکت در راه اندازی، نگهداری، تامین محتوا و پشتیبانی وب سایت برنامه 90»، مقرر گردید درآمد حاصل از بهره‌برداری تجاری وب‌سایت برنامه تلویزیونی 90، در ازای تقبل تمامی هزینه‌های تولید، راه‌اندازی، تامین محتوا و تامین زیرساخت و سرورهای لازم از سوی شرکت آرنا به صورت 50٪ صدا و سیما و 50٪ شرکت آرنا تسهیم گردد.
قرارداد فوق تا سال 96 با مدیریت جناب آقای پورمحمدی در شبکه 3 سیما و تا زمان عقد قرارداد ارزش افزوده صدا و سیما با تغییر سالانه برخی از مفاد تمدید گردید.
پس از ابلاغیه رسمی سازمان صدا و سیما مبنی بر واگذاری تمام طرح‌های مشارکتی صدا و سیما به یک شرکت بیرون از سازمان، قرارداد قبلی طبق اعلام شبکه سه «کان لم یکن» تلقی گردید و اقدامات لازم جهت انتقال قرارداد به شرکت جدید انجام پذیرفت و پس از آن شرکت جدید معرفی شده توسط صدا و سیما، طرف تعامل مالی شرکت آرنا جهت بهره‌برداری تجاری از وب‌سایت برنامه 90 بوده است.
از سوی دیگر طبق مفاد قرارداد فوق‌الذکر شرکت آرنا می‌توانست فعالیت تجاری خود را از طرق مختلف از جمله کسب درآمد از بازی و از کاربر نهایی گسترش دهد که به دلیل حساسیت تهیه کننده برنامه 90 و مخالفت ایشان با درآمدزایی از طریق سرویس‌های ارزش افزوده یا دریافت پول از کاربران، تاکنون هیچ گونه درآمدی از این محل‌ها حاصل نشده است.
درباره کانال تلگرامی برنامه نود که طبق قرارداد مذکور شرکت آرنا حق بهره‌برداری تجاری از آن را داشت، ذکر این نکته ضروری است که در این کانال برای مدت کوتاهی تبلیغات محدودی انجام شد که تمامی درآمد آن صرف تامین هزینه‌های محتوایی خود کانال و تبلیغات آن شد و با ابلاغ مدیریت محترم سازمان در فروردین 1397 و تغییر سیاست‌های کشور نسبت به تلگرام، تمامی تبلیغات از این کانال حذف شد و پس از آن با حذف تبلیغات از کانال تلگرام، هیچ درآمدی از تبلیغات در آن حاصل نشده است.
درمورد درآمد و هزینه‌های مرتبط با وب‌سایت نود شایان ذکر است که درآمد این وب‌سایت طی پنج سال گذشته از سال 1393 تا کنون هر سال به طور میانگین حدود یک میلیارد تومان بوده که کمتر از نصف مبلغ مورد ادعای مطلب روزنامه فرهیختگان است. البته واضح است که این عدد میزان درآمد سالانه را نشان می‌دهد که با سود خالص تفاوت دارد. طبق صورت‌های مالی رسمی شرکت آرنا باید مواردی نظیر «هزینه‌های تعهدی به سازمان صدا و سیما و سپس شرکت معرفی شده توسط آن سازمان»، «هزینه‌های حقوق و دستمزدخبرنگاران و تیم تحریریه و تولید محتوا»، «هزینه حقوق و دستمزد تیم فنی تولید نرم‌افزار و وب‌سایت»، «هزینه‌های نگهداری و سرورها» از درآمد کسب شده کسر گردد. در این صورت سود شرکت آرنا، به رقمی به مراتب کمتر از میانگین درآمد یاد شده تقلیل پیدا می‌کند.»
