طرح آزمایشی «بایوجمی» در تالاب بین‌المللی انزلی با ورود دادستانی متوقف شد. این طرح مخالفان و موافقان سرسختی دارد. «فرشید سهیلی» یکی از اعضای کمیته اجرایی و مدیر طرح پایلوت اول بایوجمی در تالاب بین‌المللی انزلی مدعی است : «این طرح می‌تواند در طول 100 روز عمق آب تالاب بین‌المللی را از 20 سانت به یک متر برساند.» مخالفان می‌گویند که ماده «دی اکسید تیتانیوم» که قرار است لجن تالاب را تجزیه کند، سرطان زا است.
به گزارش به نقل از روزنامه ایران ،جلال پوراحمد جکتاجی؛ مدیر گروه سم شناسی و داروشناسی دانشکده داروسازی دانشگاه شهید بهشتی به «تسنیم» می‌گوید: «تیتانیوم فلزی سمی است و بر سلامت جانوران و گیاهان اثراتی به جا می‌گذارد که در طولانی مدت قابل تشخیص است.» او تغذیه جامعه انسانی از ماهیان را باعث بیمار شدن جامعه انسانی میداند و اعتقاد دارد پیامد منفی این طرح تنها به گونه‌های جانوری و گیاهی تالاب محدود نخواهد شد.
«سید حجت خداپرست» ناظر طرح به «ایران» درباره سرطان زا بودن این ماده حرفی نمی‌زند اما می‌گوید: «این ماده در خمیر دندان استفاده می‌شود. اروپا از آن در مواد غذایی استفاده می‌کند. علاوه بر آن دی اکسید تیتانیوم موجود در تالاب 4هزار برابر میزانی است که در این طرح به کار برده می‌شود.» کارشناسان موافق طرح میزان لجن حاوی فلزات سنگین و خطرناک موجود در تالاب را 50 میلیون مترمکعب برآورد می کنند.
پور احمد هم در مخالفت می‌گوید: «صرفاً به این دلیل که سال‌ها پیش پساب حاوی عناصر فلز کارخانجات صنعتی وارد دریاچه انتاریو در کانادا شده، شنا کردن در این دریاچه و نزدیک شدن به آن ممنوع است؛ دریاچه‌ای که مساحت آن با دریای خزر برابری می‌کند و مانند تالاب راکد نیست.»
یکی از اکولوژیست‌های دانشگاه شهید بهشتی وجود ماده دی اکسید تیتانیوم را تنها یکی از مسائل اجرایی این طرح میداند و می‌پرسد چرا به جای اجرای یک طرح با پیامدهای نامعلوم سرچشمه ورود فاضلاب به تالاب بین‌المللی بندرانزلی را کور نمی‌کنند! موافقان در پاسخ به این سؤال روند سریع خشک شدن تالاب انزلی را پیش کشیده‌اند!
آیا تالاب انزلی دوباره زخم می‌خورد؟
تالاب بین‌المللی انزلی پیش از طرح «بایوجمی» هم زخم طرح‌های کارشناسی را خورده است. گیاه مهاجم سنبل آبی هم نتیجه طرح کارشناسی کارشناسان منابع طبیعی بود که نفس این تالاب بین‌المللی را گرفت و مناطق زیادی را درگیر کرد. کارشناسان تا به امروز هم نتوانسته‌اند به حضور مهاجم این گونه پایان بدهند. حال مخالفان این طرح واهمه دارند که بخش باقیمانده تالاب بین‌المللی دوباره با یک طرح با پیامدهای نامشخص رو‌به‌رو شود که هیچ راهکاری در آینده نتواند تالاب را از نتایج منفی آن خلاص کند.
بایوجمی تأییدیه ستاد توسعه فناوری نانو را نگرفت
طرح بایوجمی ابتدا به‌عنوان یک فناوری نانو معرفی شد اما آن‌طور که دو نفر از کارشناسان ستاد توسعه فناوری نانو می‌گویند این طرح نتوانست تأییدیه ستاد را بگیرد. هیچ یک از این دو کارشناس علاقه‌ای به درج نامشان ندارند. آنها می‌گویند برای تأیید فناوری نانو سه پارامتر اندازه، مهندسی و تکرارپذیر بودن وجود دارد. در طرح بایوجمی «تکرار پذیربودن» زیر سؤال رفت و این طرح از ستاد تأییدیه نگرفت.
مجریان طرح، اشتباه انسانی را باعث زیر سؤال رفتن این پارامتر دانسته و دوباره از ستاد توسعه فناوری نانو خواسته بودند طرح را بررسی کنند. ستاد موافقت می‌کند اما ورود نماینده بندرانزلی و دادستان گیلان باعث عقب‌نشینی نانویی‌ها می‌شود. آنها بررسی مجدد برای گرفتن تأییدیه را به بعد از روند دادگاه طرح بایوجمی موکول می‌کنند.
یکی از این کارشناسان اعتقاد دارد که طرح بایوجمی سیاسی شده و اجازه کارشناسی صحبت کردن را به متخصصان نمی‌دهد. او به ساخت موج‌شکن در ورودی آب دریای خزر به تالاب بین‌المللی انزلی اشاره می‌کند و می‌گوید: «چرا مسئولان شهر نسبت به ساخت این موج‌شکن که اجازه خودپالایی را از تالاب انزلی گرفته اعتراض نمی‌کنند.»
آن‌طور که «مسعود باقرزاده کریمی» مدیرکل دفتر اکوسیستم‌های تالابی سازمان حفاظت محیط زیست به «ایران» می‌گوید: «این نزدیک به هشت سال پیش توسط یک نهاد نظامی ساخته شد و اجازه نمی‌دهد که تا آب دریای خزر به تالاب بین‌المللی وارد شود.» او برداشتن یا اصلاح این موج‌شکن را هم یکی از راه‌های نجات تالاب میداند.
آیا ماهی‌های تالاب مسموم می‌شوند؟
مخالفان طرح دی اکسید تیتانیوم را که وارد چرخه غذایی گونه‌های گیاهی تالاب می‌شود یک خطر بالقوه برای جامعه انسانی ایران می‌دانند.
«فرشید سهیلی» مجری طرح پایلوت اول بایوجمی می‌گوید یک بررسی اکولوژیکی توسط پژوهشکده آبزی‌پروری روی بدن ماهی‌ها انجام گرفت که نشاندهنده هیچ روند منفی در بدن آنها نبود. این پژوهشکده چرخه غذایی زیستی را در این طرح بررسی کرده و اثرات آن مثبت بوده است.
جلال پوراحمد جکتاجی؛ مدیر گروه سم‌شناسی و داروشناسی دانشکده داروسازی دانشگاه شهید بهشتی در پاسخ به حرف‌های سهیلی می‌گوید: «پیامدهای وارد کردن فلزات سمی به طبیعت، کوتاه‌مدت نیست و به فرض که پیامدهای کوتاه‌مدت قابل توجهی ملاحظه نشود به این معنا نیست که از عواقب طولانی‌مدت‌شان غافل شویم.»
به گفته سهیلی در این طرح از وسعت 10 هزار هکتاری تالاب، تنها 50 هکتار در محدوده‌ای محصور مورد آزمایش قرار گرفته است. عمق آب این منطقه بین سه سانتیمتر تا 20 سانتیمتر است. او در واکنش به اعتراض‌ها هم می‌گوید:«این بخش از تالاب امسال خشک می‌شد.» مخالفان این اظهارنظر او را غیرعلمی می‌خوانند.
همچنین یکی از اکولوژیست‌های مخالف طرح بایوجمی می‌گوید: «در سازمان بازرسی یک جلسه 10 نفره از کارشناسان مختلف درباره این طرح برگزار شد، اگر سازمان حفاظت محیط زیست طرح را بی‌ضرر میداند نتایج آن صورتجلسه را منتشر کند.»
تلاش‌های «ایران» برای انتشار این صورتجلسه تا به امروز بی‌نتیجه مانده است! به گفته او راهکارهای دیگری هم برای نجات تالاب بین‌المللی انزلی وجود دارد. این کارشناس می‌گوید: «چرا وقتی پول وجود دارد از ورود فاضلاب به تالاب جلوگیری نمی‌شود اما به دنبال تجزیه لجن موجود در آن هستند.»
در این میان، کارشناسان مستقل اعتقاد دارند برای اظهارنظر درباره طرح «بایوجمی» باید منتظر پایان دادگاه بود. اما این سؤال پیش می‌آید که آیا ورود دادستانی، نماینده شهر و حمایت کارشناسی باعث می‌شود موج‌شکن ساخته شده بین دریای خزر و تالاب انزلی برداشته شود تا تالاب بتواند خود را از طریق آب خزر نجات بدهد؟
