خیرین کشور 4تانکر آب را نذر تامین آب در روستاهای پایین‌دست سد «پیشین» کردند که در هفته‌های اخیر حمله گاندو (تمساح پوزه کوتاه تالابی) به یک دختربچه در آنجا خبرساز شده بود.
به گزارش به نقل از روزنامه همشهری ،فصل زادآوری گاندو‌ها در برکه‌های جنوب سیستان و بلوچستان شروع شده است. گاندو‌های ماده برای محافظت از تخم‌هایشان در این فصل حتی به نرهای جوان هم حمله می‌کنند. گاندو برای محلی‌ها نشانه آبادانی و آب است و بچه‌ها هم این حیوان را به دلایلی شبیه به همین موضوع دوست دارند. آب‌بازی در فصل گرم منطقه کویری سیستان و بلوچستان آنها را حتی در تاریکی شب به رود‌ها و برکه‌هایی که زیستگاه گاندو است، می‌کشاند.
حمله گاندو به حوا رئیسی، دختربچه بلوچ که برای آوردن آب به زیستگاه گاندو کمی آنطرف‌تر از روستا رفته بود و همزمانی آن با پخش سریال جنجالی «گاندو» این حیوان زبان‌بسته را در معرض توجه همه قرار داد. اما مشکل کم‌آبی که مردم این منطقه با آن مواجهند حالا قرار است با نصب چندین تانکر بزرگ و کوچک در روستاهایی که در حاشیه زیستگاه گاندو است کم‌رنگ شود.
وزارت نیرو که مسئولیت تامین آب این روستاها را به‌صورت لوله‌کشی یا سقایی برعهده دارد پس از این حادثه اعلام کرد که در واکنش به انتشار خبر حمله گاندو به دختربچه 10ساله در شهرستان سرباز استان سیستان و بلوچستان همه 9روستای واقع در منطقه کشاری دارای شبکه آبرسانی بوده و آب آشامیدنی آنها از طریق مجتمع آبرسانی روستایی تامین می‌شود. البته براساس اطلاعیه آنها از فرایند آبرسانی به 2025 روستا در سطح استان، تعداد 18 مجتمع بزرگ آبرسانی روستایی را با پیشرفت فیزیکی 35 درصد در حال احداث دارد.
شبکه آبرسانی خالی از آب
عبدالنصیر بلوچ‌زاده، دهیار روستای آزاتی که در نزدیکی زیستگاه گاندو قرار دارد، در گفتوگو با همشهری با اشاره به اینکه امکانات رفاهی روستاهای پایین‌دست سد «پیشین» در حد صفر است، می‌گوید: شبکه آب لوله‌کشی در روستاها هست ولی آبی در آن نیست. چاهی که از آن آب برای روستا تامین می‌شد در جای اشتباهی حفر شده است و آبی از سد پیشین برای پر کردن آن رها‌سازی نمی‌شود. 20کیلومتر به سمت مرز به نام ما چاه کندند ولی آب نداشت، احداث چاه هزینه زیادی دارد؛ چرا کارشناسی نمی‌شود.
او با بیان‌اینکه اگر در حد همین مسافت به سمت شمال می‌رفتند و در منطقه «کستگ» پشت سد پیشین چاه می‌زدند، آب‌شرب ما تامین می‌شد، می‌گوید: سیستم آبرسانی در روستاهای پایین‌دست سد پیشین دائمی نیست. معلوم نیست آب که سر‌ریز می‌کند به ما از طریق لوله‌ها آب می‌رسانند یا اتفاق دیگری می‌افتد.
خدا را شکر امسال بارندگی‌ها باعث شد که 45روز آب را از سد رها‌سازی کنند؛ بعد از آن هر 5هزار لیتر آب را 120هزار تومان می‌خرند. عدم‌برنامه‌ریزی برای دسترسی مردم به آب باعث شده که خانواده‌های ما چه آب باشد، چه نباشد، به‌سمت رودخانه‌ای بروند که گاندو‌ها در آن ده‌ها بز را خورده‌اند.
در روستای آزاتی در منطقه کشاری شهرستان سرباز که یکی از زیستگاه‌های گاندو است، 2 سال پیش هم جان یک نوجوان در فصل تخم‌ریزی توسط این حیوان گرفته شد. به گفته این عضو ادوار شورای روستای منطقه کشاری، این حوادث به تنهایی بهترین هشدار برای بچه‌هاست و اینکه محیط‌زیست در منطقه تابلوی هشدار نصب می‌کند، کفایت نمی‌کند. او از مسئولان حفاظت محیط‌زیست می‌خواهد که برای گاندو‌ها که گونه محافظت شده‌اند در این منطقه محیط‌بان بگذارند یا از مردم محلی با پرداخت حقوق کم کمک بگیرند.
او به آب‌شیرین‌کنی که سازمان کشتیرانی سال گذشته به این منطقه اهدا کرد اشاره می‌کند و می‌گوید که تصفیه‌خانه نیاز به تزریق آب شیرین دارد. سازمان آب منطقه‌ای باید برای آن، در منطقه‌ای بالا‌دست سد پیشین چاه حفر کند.
البته یک شرکت دانش‌بنیان هم اعلام آمادگی کرد که گودال ذخیره آب حفر کند و هر زمان آب را از سد پیشین رها کردند به این گودال پمپاژ کنند ولی هنوز این کار نشده است. برای انجام امور اجرایی و تامین برق آن نیاز به همکاری داریم. ما که اینجا تصفیه خانه داریم چرا باید با کامیون برای ما آب بیاورند که آن هم همیشگی نیست. روزی که دختر بچه برای آوردن آب رفت، در لوله‌ها آب نبود.
کاهش نیاز آبی به زیستگاه گاندو
باهوکلات نام رودی است که سد پیشین روی آن احداث شده و روستاهای زیادی در پایین‌دست آن وجود دارد. این روستاها میلیون‌ها سال است که زیستگاه گاندو است و همزیستی مسالمت‌آمیز انسان و گاندو انقراض این گونه را امکان‌ناپذیر کرده است. اما تغییرات اقلیمی، استفاده بیش از نیاز از آب برای کشاورزی و عدم‌مدیریت درست آب، حیات این گونه در خطر انقراض را تهدیدکرده است. این گونه، اندمیک ایران نیست ولی تا کرانه‌های غربی هندوستان از یک مشکل رنج می‌برد و آن تخریب زیستگاه است. حوزه پراکنش تمساح پوزه کوتاه مسیر رودخانه‌های سرباز، باهوکلات و کاجو است و امسال براساس آمار‌ها حدود 400گاندو سرشماری شده است.
وحید پورمردان، مدیرکل حفاظت محیط‌زیست سیستان و بلوچستان در گفتوگو با همشهری می‌گوید: با وقوع اتفاقات اخیر تیمی از محیط‌بانان سراسر استان برای آموزش اهالی به‌خصوص بچه‌ها عازم بخش بلوچستان شدند. بنرهایی که برای بچه‌ها قابل فهم باشد هم برایشان نصب کردیم، اما آموزش را چهره به چهره انجام دادیم که مطمئن شویم همه می‌دانند که در این فصل نباید به این حیوان که عموما خجالتی است، نزدیک شد.
او نیاز آبی روستا‌نشینان را منکر نمی‌شود و می‌گوید که برای تامین آب، 4تانکر 10هزار لیتری در وسط روستا دور از رودخانه قرار داده‌ایم. این تانکر‌ها با کمک فعالان محیط‌زیست در کشور تهیه شده است و با وجود اینکه تامین آب‌شرب جزو وظایف سازمان حفاظت محیط‌زیست نیست، خودمان آب آن را تامین می‌کنیم؛ باید نیاز آبی مردم به زیستگاه گاندو را کم کنیم.
وی توضیح می‌دهد: امسال آبی زلال و شفاف در برخی مناطق جاری است و خیلی از بچه‌ها برای بازی به این مناطق که زیستگاه گاندو است، می‌روند. امسال آب آن‌قدر زیاد بود که تعدادی از گاندو‌های پشت سد پیشین هم خودشان را به پایین‌دست سد رسانده‌اند.
او درباره امکان زنده‌گیری و جابه‌جایی گاندو‌ها به پشت سد پیشین می‌گوید: این موضوع نه امکان فنی دارد و نه اینکه ما می‌خواهیم آنها را از زیستگاه چندصد هزار ساله‌شان دور کنیم. زیستگاه گاندو در ایران 600هزار هکتار است. گاندو به این محیط تعلق دارد. برای مردم هم این حیوان مقدس است و می‌دانند تا گاندو هست، آب هم هست. دلیل علمی هم دارد. گاندو به‌صورت طبیعی برای ذخیره آب، کانال‌هایی حفرمی‌کند که ماندگاری آب در محیط را در طول سال بیشتر می‌کند به همین دلیل گاندو اصولا توانایی زیستن در شرایط سخت را دارد.
گاندو به بزها و مرغ و خروس‌های روستاییان حمله می‌کند و در رژیم غذایی‌اش طی این میلیون‌ها سال انسان جایی نداشته است. وحید پورمردان در مورد حمله گاندو‌ها در سال‌های اخیر به کودکان گفت: در هر دو مورد شکل حمله گاندو نشان از دفاع از بچه‌هایش را داشته است. ضمن اینکه ما در فصل غیرزادآوری اصلا گزارشی از حمله گاندو به انسان نداشته‌ایم.
آموزش به کودکانی که بزرگترهایشان هم حریفشان نیستند، کار دشواری است اما با این‌حال با وجود کمبود پرسنل در روزهای اخیر محیط‌بان‌های کل استان برای آموزش به منطقه اعزام شده‌اند.
فصل گرم سیستان و بلوچستان همچنان ادامه دارد و هوس بازی در آب زلالی که طبیعت، امسال برای کودکان این منطقه فراهم کرده، برقرار است. گاندو‌های ماده‌ای که در تیر‌ماه زادآوری کرده‌اند، تا 2ماه دیگر که تخم‌هایشان را با آرواره قدرتمندشان شکسته و بچه‌هایشان را به دنیا می‌آورند همچنان موجودات خطرناکی خواهند بود. همزیستی مسالمت‌آمیز با این گونه در معرض خطر، خجالتی و از دید مردم منطقه مقدس را فقط با آموزش می‌توان ادامه داد.
