الهام عطار؛ کارشناس ارشد صنایع غذایی
در طب شرقی از گیاهان و قارچ‌های مختلفی استفاده می‌شود.
دراین‌بین، قارچ گانودرما از جایگاه ویژه‌ای برخوردار است.
قارچ گانودرما خواص فراوانی برای سلامتی دارد. از جمله خواص قارچ گانودرما می‌توان به تقویت سیستم ایمنی بدن و مبارزه با سرطانها اشاره کرد.
با این‌حال ایمنی آن اخیراً مورد سؤال و بررسی قرار گرفته است. در این مقاله به بررسی خواص قارچ گانودرما و عوارض احتمالی مصرف آن می‌پردازیم.
قارچ گانودرما چیست؟
قارچ گانودرما همچنین به‌عنوان Ganoderma Lucidum (نام علمی قارچ گانودرما) و Lingzhi شناخته می‌شود.
این قارچ در مناطق مختلف گرم و مرطوب آسیا رشد می‌کند. این قارچ برای سال‌های بسیار زیادی در طب شرقی به کار گرفته‌شده است.
در داخل قارچ، مولکول‌های متعددی از جمله‌تری ترپنوئید، پلی ساکارید و پپتیدوگلیکان ها وجود دارد. که ممکن است مسئول اثرات سلامت بخش آن باشد.
درحالی‌که خود قارچ‌ها می‌توانند به‌صورت تازه خورده شوند، ولی مصرف اَشکال دیگر آن به شکل پودر یا عصاره محتوی مولکول‌های خاص نیز رایج است.
این اشکال مختلف در مطالعات سلولی، حیوانی و انسانی مورد آزمایش قرارگرفته‌اند. در زیر 6 بررسی علمی فواید قارچ ریشی (Reishi mushroom) آورده شده است.
سه مورد اول توسط شواهد قوی‌تر پشتیبانی می‌شوند. درحالی‌که حمایت از بقیه کمتر قطعی است.
مقابله با سرطان
چندین مطالعه نشان داده که این قارچ می‌تواند بر بیماران سرطانی تأثیر مثبتی داشته باشد.
این فواید از طریق افزایش فعالیت گلبول‌های سفید خون است که در مبارزه با سرطان و بهبود کیفیت زندگی در مبتلایان به سرطان مؤثر است.
بااین‌حال پژوهشگران توضیح دادهاند که قارچ گانودرما باید همراه با درمان‌های معمول مصرف بشود و نباید این قارچ را جایگزین درمان‌های رایج کرد.
البته بسیاری از مطالعات از تأثیر قارچ گانودرما بر سرطان کیفیت بالایی ندارند و به مطالعات بیشتری در این زمینه نیاز است.
تقویت سیستم ایمنی
یکی از مهم‌ترین اثرات قارچ ریشی (گانودرما) این است که می‌تواند سیستم ایمنی بدن شمارا تقویت کند.
درحالی‌که برخی از جزئیات هنوز هم نامشخص است، مطالعات درون آزمایشگاهی نشان می‌دهند که قارچ ریشی می‌تواند بر ژن‌های گلبول‌های سفید خون تأثیر بگذارد.
علاوه بر این، مطالعات نشان داده است که برخی از اشکال قارچ ریشی ممکن است مسیر التهاب را در سلول‌های سفید خون تغییر دهد.
تحقیقات در مورد بیماران سرطانی نشان داده است که برخی از مولکول‌های موجود در این قارچ می‌توانند فعالیت یک نوع سلول سفید خون به نام "سلول‌های قاتل طبیعی" را افزایش دهند.
سلول‌های قاتل طبیعی با عفونت و سرطان در بدن مبارزه می‌کنند.
یک مطالعه دیگر نشان داده قارچ ریشی می‌تواند تعداد برخی از انواع گلبول‌های سفید خون (لنفوسیت‌ها) را در مبتلایان به سرطان کولورکتال (سرطان روده بزرگ) افزایش بدهد.
بیشتر خواص قارچ گانودرما در افرادی مشاهده‌شده که به بیماری مبتلا هستند.
بااین‌حال برخی شواهد از خواص این قارچ برای افراد سالم نیز حکایت دارد.
در یک مطالعه این قارچ توانست عملکرد لنفوسیت‌ها را در مبارزه با عفونت‌ها و سرطانها در ورزشکارانی که در معرض شرایط استرس‌زا هستند، بهبود بدهد.
بااین‌وجود مطالعات دیگری در بزرگ‌سالان سالم انجام‌گرفته که هیچ بهبودی را در عملکرد دستگاه ایمنی یا التهابات پس از 4 هفته مصرف عصاره‌ی این قارچ نشان نمی‌دهد.
به‌طورکلی، واضح است که قارچ ریشی بر سلول‌های سفید خون و عملکرد ایمنی اثر می‌گذارد. بااین‌حال برای مشخص‌شدن میزان این تأثیر به مطالعات بیشتری نیاز است.
خواص ضد سرطان
بسیاری از افراد این قارچ را به خاطر خواص ضد سرطانی‌اش مصرف می‌کنند. درواقع، در یک مطالعه بر روی بیش از 4000 نفر مبتلابه سرطان پستان که درمان شده بودند، 59٪ از آنان از قارچ ریشی استفاده می‌کردند.
علاوه براین در چند مطالعه‌ی درون آزمایشگاهی مشاهده شد که قارچ ریشی می‌تواند موجب مرگ سلول‌های سرطانی بشود.
بااین‌حال نتایج این مطالعات در برخی موارد در میان انسان‌ها و جانوران تفاوت داشت.
به دلیل اثرات قارچ ریشی بر روی هورمون تستوسترون، برخی تحقیقات در مورد اینکه آیا ریشی می‌تواند برای سرطان پروستات مفید باشد موردبررسی قرار گرفت.
در ابتدا مطالعات بر روی یک مورد نشان داد که این قارچ می‌تواند به درمان سرطان پروستات کمک بکند. ولی در مطالعات گسترده‌تر بعدی نتیجه مشابهی مشاهده نشد.
همچنین قارچ ریشی به خاطر نقش آن در پیگیری یا مقابله با سرطان روده بزرگ موردمطالعه قرارگرفته است.
برخی تحقیقات نشان داد. که یک سال درمان با قارچ ریشی، تعداد و حجم تومورها را در روده بزرگ کاهش داد.
کاهش خستگی و افسردگی
اثرات ریشی بر روی سیستم ایمنی اغلب بیشتر تأکید می‌شود، اما دارای مزایای بالقوه دیگری نیز هست. که شامل کاهش خستگی و افسردگی، و همچنین بهبود کیفیت زندگی است.
در یک مطالعه تأثیر قارچ ری شی بر روی 132 فرد مبتلابه ضعف اعصاب بررسی شد. ضعف اعصاب با درد، گیجی، سردرد و حساسیت همراه است.
پژوهشگران دریافتند در اثر مصرف 8 هفته‌ای مکمل قارچ گانودرما، خستگی افراد کاهش‌یافته و افراد بیشتر احساس تندرستی می‌کنند.
مطالعه دیگری بر روی 48 فرد مبتلابه سرطان پستان که درمان شده بودند، نشان داد در اثر مصرف 4 هفته‌ای پودر قارچ ری شی، خستگی افراد کاهش و کیفیت زندگی‌شان بهبود یافت.
علاوه براین بیشتر افراد این مطالعه، اضطراب و افسردگی کمتری را تجربه کرده‌اند.
درحالی‌که قارچ ری شی ممکن است برای افراد مبتلابه بیماری یا بیماری‌های خاص نویدبخش باشد. اما هنوز مشخص نیست که آیا این قارچ برای اشخاص سالم مفید هست یا خیر؟
خطرها و عوارض احتمالی
باوجود محبوبیت خوب قارچ ری شی، برخی افراد سلامت آن را زیر سؤال می‌برند. برخی تحقیقات نشان می‌دهند کسانی که به مدت 4 ماه از قارچ گانودرما استفاده می‌کنند، دو برابر بیشتر از دیگران (کسانی که برای درمان از پلاسبواستفاده نموده‌اند) در معرض بروز عوارض هستند.
بااین‌حال این تأثیرات خفیف بوده و به‌صورت افزایش اندک احتمال ناراحتی معده و مشکلات گوارشی بروز می‌کند. همچنین هیچ تأثیر منفی بر سلامت کبد گزارش نشده است.
همچنین یک تحقیق دیگر نشان داد مصرف 4 هفته‌ای عصاره قارچ گانودرما هیچ تأثیر مخربی بر سلامت کلیه و کبد ندارد. برخلاف این گزارش‌ها، مشکلات جدی کبدی در 2 مورد از مطالعات گزارش‌شده است.
هردوی این افراد درگذشته با مصرف قارچ گانودرمای تازه دچار عوارض نشده بودند. اما با تغییر مصرف آن به شکل عصاره پودر شده، دچار برخی عوارض جانبی شدند.
قابل‌توجه است که بسیاری از مطالعات بر روی قارچ گانودرما اطلاعاتی راجع به‌سلامت یا عوارض آن را به همراه ندارند. بنابراین در این زمینه اطلاعات محدودی در دست است.
در برخی موارد نادر نیز قارچ گانودرما با تقویت دستگاه ایمنی موجب بدترشدن وضعیت مبتلایان به بیماری‌های خود ایمنی شد.
درمجموع برخی افراد باید قارچ گانودرما را بااحتیاط بیشتری مصرف بکنند. این دسته شامل زنان باردار یا شیرده، افراد دارای اختلالات خونی، افرادی که می‌خواهند عمل جراحی داشته باشند و افراد با فشار خون پایین می‌شود.
سلامت قلب
یک مطالعه 12 هفته‌ای بر روی 26 نفر نشان داد که قارچ ری شی می‌تواند کلسترول خوب (HDL) را افزایش و تری‌گلیسرید را کاهش بدهد.
اگرچه برخی تحقیقات دیگر در بزرگ‌سالان سالم هیچ بهبودی را در سطح کلسترول و تری‌گلیسرید افراد نشان نداد.
علاوه بر این، یک تجزیه‌وتحلیل بزرگ پس از بررسی پنج مطالعه مختلف که شامل حدود 400 نفر بود، نشان داد که مصرف قارچ ری شی هیچ تأثیر مثبتی بر سلامت قلب ندارد.
محققان دریافتند که مصرف این قارچ به مدت 16 هفته باعث بهبود کلسترول نمی‌شود. به‌طورکلی، تحقیقات بیشتری در رابطه با قارچ ری شی و سلامت قلب موردنیاز است.
کنترل قند خون
مطالعات متعدد نشان داده است که مولکول‌های موجود در قارچ ری شی (گانودرما) می‌تواند قند خون را در حیوانات کاهش دهد.
برخی تحقیقات اولیه در انسان‌ها یافته‌های مشابه را گزارش کردند. بااین‌حال، اکثریت تحقیقات این مزیت را پشتیبانی نمی‌کنند.
محققان پس از ارزیابی صدها نفر از شرکت‌کنندگان، هیچ بهبودی را در قند خون ناشتای شرکت‌کنندگان مشاهده نکردند.
نتایج مختلفی بعد از مصرف وعده غذایی برای میزان قند خون مشاهده شد.
در برخی موارد قارچ ری شی قند خون را پایین آورد اما در موارد دیگر بدتر از پلاسبو (چیزی ظاهراً شبیه به دارو بدون هیچ اثر واقعی) بود.
خاصیت آنتی‌اکسیدانی
آنتی‌اکسیدان‌ها مولکول‌هایی هستند که می‌توانند از آسیب به سلول‌های شما جلوگیری کنند.
ازآنجایی‌که این عملکرد مهم است، توجه زیادی به مواد غذایی و مکمل‌هایی که می‌توانند وضعیت آنتی‌اکسیدانی را در بدن افزایش دهند وجود دارد.
بسیاری ادعا می‌کنند که قارچ ری شی برای این منظور مؤثر است.
بااین‌حال چندین مطالعه تغییری را در سطح دو آنزیم آنتی‌اکسیدانی مهم خون پس از مصرف 4 تا 12 هفته‌ای قارچ ری شی نشان نداد.
مقدار مصرف
برخلاف برخی غذاها و مکمل‌ها، میزان مصرف قارچ ری شی به شکل مصرفی آن بستگی دارد. بیشترین مقدار مصرفی برای زمانی است که فرد بخواهد خود قارچ را مصرف کند.
در این موارد فرد می‌تواند بین 25 تا 100 گرم قارچ ری شی را در روز مصرف کند. این مقدار برای عصاره خشک‌شده آن باید تقریباً یک‌دهم قارچ ری شی تازه باشد.
به‌عنوان‌مثال افرادی که 50 گرم قارچ ری شی تازه مصرف می‌کنند باید تقریباً 5 گرم از عصاره قارچ ری شی را استفاده کنند. مقدار مصرفی عصاره قارچ از بین 1.5 تا 9 گرم در روز متغیر است.
علاوه بر این برخی مکمل‌ها ممکن است فقط محتوی بخش خاصی از این قارچ باشند که در این صورت باید مقدار مصرفی پایین‌تر هم بیاید.
سخن آخر
قارچ گانودرما یک قارچ معروف در طب شرقی است.
قارچ گانودرما می‌تواند سیستم ایمنی بدن را با تأثیر بر روی گلبول‌های سفید خون بخصوص در افراد مبتلابه سرطان، تقویت کند.
همچنین این قارچ می‌تواند اندازه و تعداد تومورها را در برخی سرطانها کاهش و کیفیت زندگی را در برخی مبتلایان به سرطان بهبود بدهد.
بیشتر مطالعات انسانی نشان دادهاند که این قارچ نمی‌تواند کلسترول، قند خون و آنتی‌اکسیدان‌ها را بهبود بدهد.
اما قارچ گانودرما می‌تواند در برخی موارد در بهبود خستگی و افسردگی مؤثر باشد.
