دکتر ریحانه برکتین؛ متخصص کودکان
فتق یا هرنی عبارت است از بیرون‌زدن یکی از اعضای داخلی بدن از راه یک نقطه ضعیف یا یک سوراخ در عضلات اطراف آن. فتق هنگامی رخ می‌دهد که لایه‌های عضلانی جدار آن عضو ضعیف شده و یا بصورت مادرزادی تکامل نیافته باشد و در نتیجه اجازه خروج غیر طبیعی را بدهند، اما معمولاً علت چندان مشخصی برای این اتفاق وجود ندارد، گرچه برخی عقیده دارند بلند کردن اجسام سنگین میتواند مسبب آن باشد.
فتق نافی
فتق ممکن است در شیرخواران و کودکان نیزوجود داشته باشد که شایع‌ترین آنها فتق نافی است. در این حالت نقص و یا ضعف در بسته شدن حلقه نافی باعث میشود عضله جدار شکم بصورت غیر عادی از آن حلقه خارج شده و خود را بصورت یک تورم نرم که روی سطح آن را پوست فرا گرفته نشان می‌دهد که با گریه کردن، سرفه کردن و یا زور زدن بیرون می‌زند. در این حالت براحتی می‌توان عضله را از داخل حلقه ناف بداخل شکم برگرداند. در برخی از موارد قسمت کوچکی از روده نیز بداخل حلقه وارد میشود. فتق نافی در جنس مذکر و در نژاد سیاه شایع‌تر است. اندازه‌این نوع فتق بسیار متغیر و از حدود نیم تا 5 سانتیمتر متفاوت است، که البته سایزهای بزرگ‌تر آن نادر است. بیشتر فتق‌های نافی که قبل از 6 ماهگی بوجود می‌آیند خودبخود تا یکسالگی از بین می‌روند، حتی فتق‌های بزرگ نیز میتواند خودبخود محو شود. بستن فتق با استفاده از فتق بند و یا استفاده از سکه روی آن به هیچ وجه موثر نبوده و توصیه نمی‌شود. در شرایطی که فتق تا سنین 4 – 5 سالگی باقی مانده و یا اگر بعد از سنین 1 – 2 سالگی سایز آن بزرگ‌تر شود جراحی توصیه میشود.
فتق جداره شکم
از انواع دیگر فتق که البته چندان در کودکان شایع نمی‌باشد فتق جداره شکم یا به اصطلاح فتق اپیگاستر می‌باشد که نقص در جدار شکم از زیر زایده انتهایی جناغ تا ناف ممکن است وجود داشته باشد. این فتق‌ها معمولا حاوی چربی بوده و بندرت علامت‌دار میشود. بعضی از پزشکان معتقدند این گروه از فتق‌ها هیچ گاه خودبخود خوب نمی‌شوند و به ترمیم جراحی نیاز دارند.
فتق کشاله ران
یکی دیگر از شایع‌ترین انواع فتق در کودکان، فتق کشاله ران و یا به اصطلاح فتق اینگوینال است. ترمیم فتق کشاله ران یکی از شایع‌ترین اعمال جراحی در دوران کودکی است. در پسرها در دوران جنینی بیضه‌ها در داخل شکم قرار دارند، به تدریج که جنین به تکامل می‌رسد، در زمان نزدیک تولد، بیضه‌ها از داخل شکم به داخل کیسه بیضه نزول پیدا می‌کنند. در میسر نزول یک کیسه‌ای از پرده داخل شکمی‌را با خود به داخل کیسه بیضه می‌آورند. این کیسه در بعد از تولد در 90 درصد از کودکان بسته میشود ولی در 10 درصد کودکان باز می‌ماند و فتق کشاله ران در همین مسیر نزول بیضه به وجود می‌آید. وقتی مسیر باز بودن این کیسه وسیع باشد، روده‌ها از شکم به داخل آن می‌آیند که به آن فتق کشاله ران می‌گویند، اما در دخترها این مسیر محل عبور قسمتی از اعضای داخلی است و این مسیر اگر باز بماند، فتق کشاله ران در دخترها را ایجاد می‌کند. شیوع فتق کشاله ران در دخترها کمتر از پسرها است. بعضی از شیرخواران در موقع تولد ممکن است فتق کشاله ران داشته باشند. والبته بروز این نوع فتق در نوزادان نارس بیشتر است. شایع‌ترین تظاهر این نوع فتق در کودکان برجستگی در کشاله ران است و در کودکان پسر علاوه بر کشاله ران در کیسه بیضه‌ها نیز دیده میشود. این تورم در زمان زور زدن کودک یا در حین گریه کردن بهترو مشخص تر دیده میشود. در این نوع فتق ورود احشاء شکم به داخل محل فتق میتواند باعث گیر افتادگی قسمتی از روده و یا سایر اعضاء داخل شکم در داخل این بیرون زدگی شود که بسیار خطرناک بوده و ممکن است باعث انسداد روده و یا از بین رفتن روده و پارگی آن شود و نیاز به عمل اورژانسی خواهد داشت .چون زمان وقوع این عارضه قابل پیش بینی نیست، برای پرهیز از آن توصیه میشود فتق در اولین فرصت ممکن عمل شود.
فتق محل جراحی
فتق محل جراحی نیز نوعی فتق است که در محل برش جراحی قبلی دیده میشود، البته در بچه‌ها بسیار ناشایع است، این فتق‌ها گرچه نیاز به درمان دارند ولی بایستی در زمان مناسب درمان را انجام داد که در شیرخواران زمان جراحی در حدود یکسالگی خواهد بود.
